Nhằm hưởng ứng Ngày An toàn Thực phẩm Thế giới lần thứ 4 (7/6 hằng năm), ngày 7/6/2022, tại Hà Nội, Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR) phối hợp với Trường đại học Y tế Công cộng (HUPH), Hội Nhà báo Việt Nam và Viện nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) tổ chức tọa đàm “Chuyển tải thông điệp an toàn thực phẩm (ATTP) tới công chúng thông qua tăng cường hợp tác giữa nghiên cứu và báo chí–trường hợp thực phẩm có nguồn gốc động vật”.

Tọa đàm này thuộc khuôn khổ dự án “Các phương pháp dựa vào thị trường nhằm cải thiện mức độ an toàn của thịt lợn tại Việt Nam” (SafePORK), do ACIAR tài trợ.

BÁO ĐỘNG LÂY NHIỄM VI SINH VẬT

TS Đặng Xuân Sinh, chuyên gia của Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) trình bày một kết quả nghiên cứu khảo sát nguy cơ lây nhiễm vi sinh vật trên sản phẩm thịt. Nghiên cứu đã lấy những mẫu thịt gia cầm tại các trang trại, các cơ sở giết  mổ và các quầy bán thịt tại các chợ truyền thống để xét nghiệm các chỉ tiêu vi sinh vật.

"Trong số các vi sinh vật thường lây nhiễm trên thịt, vi khuẩn Salmonella là một trong 4 vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm, gây tiêu chảy hàng đầu ở các nước phát triển và trên toàn cầu”, ông Sinh nhấn mạnh.

Đánh giá chuỗi giá trị chăn nuôi lợn cho thấy mức độ ô nhiễm vi sinh vật (Salmonella) ở mức cao 44-58%. Nguy cơ đối với sức khỏe người tiêu dùng liên quan tới ngộ độc thực phẩm từ thịt lợn liên quan đến lây nhiễm chéo giữa các thực phẩm sống chín, chế biến tại hộ gia đình

Ông sinh đề xuất một số giải pháp can thiệp đơn giản nhằm cải thiện an toàn thực phẩm chuỗi thịt lợn, thịt gà truyền thống. Đó là, cần tập huấn cho người giết mổ; thay thế tấm sàn giết mổ, nguồn nước rửa và sát trùng thường xuyên; phân tách khu sạch/bẩn, đi lại trong quá trình giết mổ.

"Cần tập huấn cho người bán thịt lợn, thịt gà ở chợ về vệ sinh mặt bàn, vệ sinh, dùng riêng thớt, rửa và sát trùng thường xuyên, phân tách thịt sống với nội tạng và đồ chín.  Các can thiệp cần có sự hỗ trợ, tương tác quản lý giám sát của chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý, cũng như gắn với truyền thông tốt về an toàn thực phẩm tới các tác nhân và người tiêu dùng", ông Đặng Xuân Sinh đề xuất.

HIỂU BIẾT CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG CÒN NHIỀU SAI LỆCH

Theo TS Phạm Đức Phúc, Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu Y tế Công cộng và Hệ sinh thái (CENPHER), Trường đại học Y tế Công cộng, Dự án SafePORK đã khảo sát về mức độ hiểu biết của người tiêu dùng tại Việt Nam về vấn đề an toàn thực phẩm đối với thịt lợn.

Kết quả khảo sát cho thấy, có tới 92% số người tiêu dùng được hỏi cho rằng: thịt lợn không an toàn có thể phát hiện qua quan sát bằng mắt thường; 78% số người được hỏi cho rằng hóa chất trong thực phẩm (thịt lợn) là nguyên nhân chính gây ra bệnh ung thư; 41% số người được hỏi cho rằng nếu thịt lợn được nấu kỹ thì sẽ an toàn.

Khảo sát về thái độ của người tiêu dùng về an toàn thực phẩm đối với thịt lợn, 37% số người được hỏi cho rằng: Trách nhiệm đảm bảo an toàn thực phẩm là của Chính phủ. Có 28% số người cho rằng: Các bệnh do thực phẩm gây ra thường không nghiêm trọng.

“Việc đánh giá thấp hậu quả của các bệnh liên quan thực phẩm có thể dẫn tới thực hành không phù hợp của các tác nhân sản xuất, từ chăn nuôi, giết mổ, chế biến thực phẩm và bán lẻ”, ông Phúc nêu quan điểm.

Theo ông Phúc, phần lớn người tiêu dùng cho rằng, việc gây ra mất an toàn thực phẩm chủ yếu ở khâu chăn nuôi, rất ít người nhận thấy mất vệ sinh an toàn thực phẩm ở khâu giết mổ và bán lẻ. Trong khi đó, ô nhiễm vi sinh vật chưa được quan tâm nhiều trong chuỗi giá trị thịt lợn.

Từ những nhận thức có phần thiên lệch này, khiến vấn đề vệ sinh ít được người tiêu dùng quan tâm ở khâu chế biến, nấu nướng thịt tại nhà. Trong khi, chính khâu chế biến, nấu nướng không tuân thủ quy trình cũng là một trong những nguyên nhân gây ra mất an toàn thực phẩm.

“Nghiên cứu từ dự SafePORK cho thấy các công cụ truyền thông của các cơ quan chức năng và các nhà nghiên cứu thường dùng (như các cuộc họp, thảo luận) chưa tương thích với những kênh truyền thông mà công chúng ưa chuộng (như ti vi, đài truyền thanh, mạng xã hội, báo in, báo mạng), trong khi đây là những kênh đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển tải các thông điệp an toàn thực phẩm rộng rãi tới công chúng”, TS Phạm Đức Phúc nhận định.

Bác sĩ Trần Thị Thu Liễu, Cục An toàn thực phẩm của Bộ Y tế chia sẻ một số thách thức trong truyền thông nguy cơ về an toàn thực phẩm hiện nay. Do xu hướng mua sắm trực tuyến qua mạng bùng nổ dẫn đến khó quản lý về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm.

TS Fred Unger, Trưởng dự án SafePORK, Trưởng đại diện ILRI tại Đông Nam Á, cho rằng các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng công chúng có nhu cầu cao đối với thông tin về an toàn thực phẩm, cách thức để lựa chọn thực phẩm an toàn.

Tuy nhiên, thông tin hiện nay thường tập trung theo hướng phản ánh các thông điệp mang tính tiêu cực, thay vì đưa ra những bằng chứng khoa học giúp người tiêu dùng bảo vệ bản thân và gia đình phòng tránh những thực phẩm không an toàn.

“Chính vì vậy, cần có giải pháp kết nối các nhà nghiên cứu và các cơ quan truyền thông, báo chí, nhằm hỗ trợ và thúc đẩy công tác truyền thông nguy cơ an toàn thực phẩm hiệu quả hơn, đáp ứng được những nhu cầu thông tin của công chúng”, TS Fred Unger nhấn mạnh.

Ông Trần Thái Sơn, Phó trưởng ban, Ban nghiệp vụ, Hội nhà báo Việt Nam cho biết tọa đàm là diễn đàn để các nhà báo đang theo dõi mảng nông nghiệp, thực phẩm trong nước, các chuyên gia và những đơn vị phát triển sản phẩm nông nghiệp chia sẻ thông tin, trao đổi các góc nhìn chuyên môn về đánh giá an toàn thực phẩm cho một số sản phẩm đầu vào nông nghiệp.

Qua đó thảo luận xu hướng truyền thông trong vấn đề này và nâng cao hơn nữa vai trò của báo chí, truyền thông trong việc định hướng thông tin một cách khoa học và có trách nhiệm tới cộng đồng về các vấn đề sức khoẻ con người.