Cách mạng xe điện của Trung Quốc đe doạ tương lai những gã khổng lồ xe hơi Nhật

Khôi Nguyên

22/03/2023

Trong thế giới ô tô chạy xăng, các nhà sản xuất ô tô của Nhật Bản là "vua". Toyota giữ danh hiệu hãng xe hơi số 1 thế giới suốt 3 năm qua, trong khi Honda và Nissan vẫn bán chạy toàn cầu. Nhưng khi quá trình chuyển đổi sang xe điện tăng tốc, những gã khổng lồ xe hơi Nhật Bản đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn từ những công ty mới nổi về xe điện như Tesla và BYD. Không nơi nào mối đe dọa rõ ràng hơn ở Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới và là nơi mà cứ 4 ô tô bán ra năm ngoái thì có 1 ô tô chạy bằng điện. Doanh số bán xe điện được dự báo sẽ tăng lên 9 triệu vào năm 2023, đạt mức thâm nhập thị trường là 35%.

Sức ép từ Trung Quốc

Một phòng trưng bày BYD ở Thượng Hải. Ảnh: Bloomberg.

Doanh số bán hàng của Honda và Nissan tại Trung Quốc đã giảm ít nhất trong hai năm qua, trong khi doanh số bán hàng của Toyota vào năm ngoái đã giảm lần đầu tiên sau một thập kỷ. Mặc dù tình trạng thiếu chip, đóng cửa do COVID-19 và những khó khăn trong chuỗi cung ứng liên quan đã đóng vai trò quan trọng, nhưng một vấn đề đang gia tăng là thiếu các dịch vụ ô tô điện hấp dẫn từ bộ ba của Nhật Bản.

Trung Quốc đang mở ra một cánh cửa dẫn đến một tương lai nơi những người khổng lồ Nhật Bản này, những người đã làm nhiều việc để đưa ô tô đến với đại chúng hơn bất kỳ nhà sản xuất ô tô nào khác trên thế giới, sa sút khỏi bệ đỡ của họ, có khả năng sẽ thay đổi hoàn toàn cục diện sản xuất ô tô toàn cầu.

Theo Bloomberg Intelligence, Tesla là nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới về lượng xe bán ra, tiếp theo là các công ty bao gồm BYD của Trung Quốc và Volkswagen. Không có nhà sản xuất ô tô Nhật Bản nào lọt vào top 20, khiến họ đứng bên lề lĩnh vực phát triển nhanh nhất của ngành công nghiệp ô tô.

"Nếu các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản tiếp tục cách tiếp cận bảo thủ và thiếu quyết đoán đối với chiến lược xe điện của họ thì việc thất bại trên thị trường toàn cầu chỉ còn là vấn đề thời gian", Yale Zhang, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Automotive Foresight có trụ sở tại Thượng Hải, nhận định.

Tại Trung Quốc, ô tô Nhật Bản chủ yếu được sản xuất và bán thông qua liên doanh với các đối tác địa phương. Tập đoàn ô tô Quảng Châu có quan hệ đối tác với Toyota và Honda, trong khi Tập đoàn ô tô Dongfeng do nhà nước hậu thuẫn có liên doanh với Honda và Nissan.

Khách hàng tại một phòng trưng bày Tesla ở Thượng Hải năm 2022. Ảnh: Bloomberg.

Các liên doanh từ lâu đã nổi trội với giá trị tốt, xe chạy xăng đáng tin cậy ở phân khúc tầm trung, những chiếc xe có giá từ 100.000 nhân dân tệ đến 300.000 nhân dân tệ (14.000 đến 43.000 USD). Sedan Sylphy nhỏ gọn của Nissan, Toyota Corolla và Honda Civic được biết đến ở Trung Quốc với tên gọi "ba chàng lính ngự lâm" của những chiếc xe hơi phổ biến của Nhật Bản. Sylphy là mẫu xe bán chạy thứ hai ở Trung Quốc vào năm ngoái, với số lượng giao hàng là 393.500 chiếc. Corolla đứng thứ 10 ở mức 191.610 xe.

Nhưng bắt đầu từ năm 2020, khi sự gia nhập của Tesla đã thúc đẩy thị trường EV của Trung Quốc, bộ ba Nhật Bản bắt đầu bị chèn ép ở cả hai đầu thị trường. Tesla và các công ty EV địa phương như Nio và Xpeng bắt đầu xâm nhập vào phân khúc cao cấp nhất, trong khi những chiếc xe bình dân như Hongguang Mini EV của General Motors và các đối tác Trung Quốc trở nên phổ biến với những người mua lần đầu và là mẫu xe bán chạy nhất vào năm 2022.

Hiện BYD đang khẳng định vị thế của mình đối với thị trường tầm trung nơi các công ty Nhật Bản đang hoạt động, với một loạt các mẫu xe điện như crossover SUV Song PLUS, có giá khởi điểm từ 140.000 nhân dân tệ. Mẫu xe này và các mẫu xe phổ biến khác đã đưa BYD trở thành thương hiệu nội địa bán chạy nhất vào năm 2022, xuất xưởng hơn 1,85 triệu xe.

Cơ hội mong manh

Toyota bZ4X SUV chạy điện tại triển lãm Auto Shanghai 2021 ở Thượng Hải vào tháng 4 năm 2021. Ảnh: Bloomberg.

Yang Jing, Giám đốc bộ phận Nghiên cứu Doanh nghiệp Trung Quốc tại cơ quan xếp hạng tín dụng Fitch Ratings, cho biết: "Các liên doanh Nhật Bản nên cảm thấy bị đe dọa nhiều hơn. Một số nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đã công bố những bước tiến lớn trong việc tổ chức lại chiến lược của họ. Một lý do là quá trình điện khí hóa của thị trường Trung Quốc diễn ra nhanh hơn họ mong đợi”.

Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội xe du lịch Trung Quốc, cho rằng các công ty Nhật Bản nên quảng bá tốt hơn các dịch vụ hybrid của họ để đạt được lợi thế ở Trung Quốc. Ông nói, lợi ích của xe hybrid, phổ biến ở những nơi khác trong số những người lo lắng về việc thực hiện bước nhảy vọt hoàn toàn bằng điện, đã không được quảng bá hiệu quả ở Trung Quốc.

“Chúng tôi nghĩ rằng vẫn còn cơ hội phát triển cho các thương hiệu xe hơi Nhật Bản tại Trung Quốc”, Cui nói.

Tuy nhiên, Nissan vào tháng trước đã hạ mục tiêu điện khí hóa tại Trung Quốc xuống 35% doanh số bán hàng từ 40% trong năm tài chính 2026, ngay cả khi hãng cho biết 98% doanh số bán hàng ở châu Âu sẽ là xe hybrid hoặc điện hoàn toàn vào thời điểm đó.

Giám đốc điều hành Ashwani Gupta cho biết đó là bởi vì các thương hiệu địa phương đang "dẫn đầu" ở Trung Quốc. Chỉ với hai mẫu xe điện được cung cấp tại Trung Quốc, Ariya và một phiên bản điện của Sylphy, danh mục này chỉ chiếm 1% doanh số bán hàng của Nissan tại thị trường lớn nhất thế giới vào quý 3 năm ngoái. Mặc dù Nissan có kế hoạch tung ra 19 mẫu xe chạy bằng pin và 35 mẫu xe hybrid vào năm 2030, nhưng mẫu SUV điện tiếp theo sẽ không xuất hiện cho đến năm 2024.

Trong khi đó, người phát ngôn của Honda cho biết các công ty Trung Quốc có lợi thế hơn các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản trong việc mua sắm chip và các bộ phận khác, đồng thời cho rằng doanh số bán hàng giảm là "vấn đề sản xuất" chứ không phải ô tô của họ không hấp dẫn người tiêu dùng Trung Quốc.

Xe điện mới nhất của Toyota dành cho thị trường Trung Quốc, mẫu bZ3, được sản xuất với sự hợp tác của BYD, công ty cung cấp pin. Xe được ra mắt vào ngày 6 tháng 3 với giá khởi điểm 169.800 nhân dân tệ. Nhà sản xuất ô tô Nhật Bản có khoảng 10 mẫu hybrid và 4 mẫu BEV được cung cấp tại quốc gia này.

Người phát ngôn của Toyota cho hay, trong khi có lo ngại về xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhà sản xuất ô tô này hy vọng sẽ "đạt được sự tăng trưởng ổn định" ở Trung Quốc.