Đông Nam Á trước kì vọng trở thành trung tâm EV tiếp theo của thế giới

Hoàng Lâm

22/10/2022

Khi các quốc gia trên thế giới nỗ lực đạt được các mục tiêu về khí hậu, nhiều quốc gia đang chuyển sang sử dụng xe điện (EV) như một cách để giảm lượng khí thải carbon. Những nỗ lực toàn cầu nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng kết hợp với thúc đẩy áp dụng công nghệ xanh đã tạo cơ hội cho việc sản xuất xe điện đã chín muồi, đặc biệt là ở Đông Nam Á.

Sản xuất pin EV

Theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), 20% tổng số phương tiện giao thông trong khu vực Đông Nam Á sẽ sử dụng điện vào năm 2025 và thậm chí còn có nhiều tiềm năng phát triển hơn khi xem xét tổng dân số của khu vực là hơn 680 triệu người và tầng lớp trung lưu đang phát triển.

Các nước trong khu vực Đông Nam Á đang thực hiện các bước đáng chú ý để thiết lập các ngành công nghiệp trong nước, trong đó có Việt Nam, như một phần thiết yếu của hệ sinh thái xe điện bằng cách phát triển các vật liệu hỗ trợ khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và thực hiện các chính sách kinh tế để tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng trong nước.

Thị trường pin EV ở Ấn Độ - Thái Bình Dương dự kiến sẽ vượt 90 tỷ USD vào năm 2028. Khi các quốc gia như Mỹ tìm cách tăng cường chuỗi cung ứng của họ cho các công nghệ mới nổi và ngăn chặn sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Đông Nam Á cung cấp một giải pháp thay thế hấp dẫn.

Mặc dù gần 75% tổng số pin lithium-ion và 50% nguyên liệu tinh chế pin hiện có xuất xứ từ Trung Quốc, nhưng Indonesia có vị trí tốt để trở thành trung tâm sản xuất pin. Hiện các mỏ niken, thiếc và đồng lớn nhất thế giới nằm ở quốc gia này.

Để đạt được mục tiêu này, Tổng thống Indonesia Joko Widodo gần đây đã kêu gọi đất nước xây dựng một “hệ sinh thái công nghiệp cho pin lithium”.

Năm 2020, chính phủ Indonesia đã cấm xuất khẩu quặng niken để chuẩn bị cho nhu cầu gia tăng trong chuỗi cung ứng pin. Vào tháng 6 năm 2022, Indonesia đã mở cơ sở sản xuất pin EV đầu tiên với các yếu tố đầu nguồn và hạ nguồn sản xuất pin ở Trung Java.

Giải pháp năng lượng LG của Hàn Quốc và Hyundai Motors gần đây cũng đã bắt đầu xây dựng nhà máy pin EV ở Indonesia với hy vọng bắt đầu sản xuất hàng loạt tế bào pin vào năm 2024.

Trong khi đó, trữ lượng niken khổng lồ của Việt Nam cũng khiến Việt Nam trở thành một vị trí đắc địa để sản xuất pin. VinFast, tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, bắt đầu xây dựng vào tháng 12 năm 2021 một cơ sở sản xuất 100.000 pin EV hàng năm để bán và sử dụng cho các phương tiện của mình. Việc nội địa hóa chuỗi cung ứng sẽ mở rộng năng lực của Việt Nam như một trung tâm sản xuất và danh tiếng của Vinfast có thể sẽ khiến Việt Nam trở thành mục tiêu đầu tư hấp dẫn.

Các công ty quốc tế khác cũng nhận thấy tiềm năng của Đông Nam Á. CATL của Trung Quốc và Foxconn có trụ sở tại Đài Loan đều đang xem xét đầu tư vào các nỗ lực của Indonesia nhằm thúc đẩy sản xuất pin, trong khi Hong Seng Consolidated Berhad và EoCell của Malaysia đã ký một Biên bản ghi nhớ vào tháng 6 năm 2022 để phát triển một trung tâm sản xuất pin EV khu vực tại Malaysia.

Sản xuất để xuất khẩu

Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, D.C, một dấu hiệu khác cho thấy các nước Đông Nam Á đang chuẩn bị thực hiện bước tiếp theo trong sản xuất xe điện là mở rộng quy mô sản xuất để xuất khẩu ra thế giới.

ndonesia đặt mục tiêu xuất khẩu 200.000 xe điện vào năm 2025, chiếm gần 20% tổng lượng xe xuất khẩu của nước này. Bộ trưởng Đầu tư Bahlil Lahadalia xác nhận vào tháng 5 năm 2022 rằng Indonesia đã ký một thỏa thuận với Tesla để xây dựng một nhà máy pin và xe điện ở Trung Java.

VinFast cũng hy vọng sẽ trở thành một công ty lớn trong thị trường xe điện và hoạt động của hãng là biểu tượng cho sự tập trung của Việt Nam vào việc tích hợp công nghệ mới nổi với các cơ sở sản xuất của mình. VinFast có cả cơ sở sản xuất xe điện trong nước với khả năng sản xuất khoảng 950.000 xe điện mỗi năm và cũng đang nhanh chóng mở rộng ra nước ngoài.

Hãng đã công bố kế hoạch đầu tư 2 tỷ USD để bắt đầu sản xuất xe điện ở Bắc Carolina và 200 triệu USD để thành lập trụ sở chính tại Los Angeles - một phần trong kế hoạch bán những chiếc xe điện đầu tiên của hãng tại Mỹ trong năm nay. Động thái này rất có ý nghĩa vì Mỹ là thị trường ô tô lớn thứ hai thế giới, đồng thời là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam và là đối tác thương mại lớn thứ hai. VinFast gần đây cũng đã công bố kế hoạch mở rộng doanh số bán hàng của mình tới ít nhất 50 cửa hàng ở châu Âu.

Khuyến khích đầu tư nước ngoài

Một công cụ khác trong chiến lược của khu vực Đông Nam Á để trở thành một trung tâm xe điện của thế giới là các ưu đãi tài chính để thu hút đầu tư nước ngoài. Nhiều quốc gia cũng đã kết hợp việc áp dụng và sản xuất EV lớn hơn vào các mục tiêu kinh tế và phát triển bền vững của họ.

Tại Thái Lan, chính phủ đã xác định “Ô tô thế hệ tiếp theo” là một trong 10 Ngành công nghiệp nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh của đất nước. Vào tháng 2 năm 2022, chính phủ nước này đã thông báo rằng họ sẽ cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe điện nhập khẩu từ 8 xuống 2% và giảm thuế nhập khẩu từ 20 đến 40% đối với xe điện hoàn toàn. Các chính sách này đi kèm với các biện pháp khuyến khích để thu hút các chuyên gia nước ngoài có tay nghề cao trong các ngành công nghiệp mục tiêu, bao gồm giảm thuế thu nhập từ 35% xuống 17%.

Singapore đã thực hiện các biện pháp khuyến khích tương tự để khuyến khích phát triển trong nước. Vào năm 2021, Bộ Giao thông vận tải đã phân phối khoảng 31 triệu USD tiền hoàn lại để giảm chi phí trả trước khi mua xe điện, dẫn đến tỷ lệ đăng ký xe điện tăng từ 0,2% vào năm 2020 lên 4,4% vào năm 2021. Cơ quan Giao thông vận tải đặt ra một mục tiêu lắp đặt 60.000 điểm sạc trên toàn đảo vào năm 2030 để đáp ứng nhu cầu dự kiến.

Trong khi đó, tại Campuchia, chiến lược dài hạn về trung hòa carbon của nước này cam kết sẽ có 40% ô tô và 70% xe máy lưu thông trên đường là EV vào năm 2050. Ngoài ra, Chính phủ đã giảm thuế nhập khẩu đối với EV vào năm 2021 xuống còn khoảng 50%. thấp hơn so với các phương tiện truyền thống.

Malaysia và Philippines cũng đã làm theo, trong đó Malaysia miễn thuế đường bộ cho chủ sở hữu xe điện và Philippines thực hiện Đạo luật phát triển ngành công nghiệp xe điện miễn thuế thu nhập cho các nhà sản xuất xe điện từ 4 đến 7 năm.

An ninh năng lượng ở Đông Nam Á

Những cân nhắc về môi trường, việc các nước Đông Nam Á thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp xe điện trong nước của các quốc gia cũng tác động đến an ninh năng lượng của khu vực, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột đang diễn ra giữa Nga và Ukraine. Chi phí để xây dựng pin EV và mua EV đã giảm trong những năm qua, mang lại cho họ lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh giá xăng tăng cao.

Triển vọng Năng lượng ASEAN lần thứ sáu (AEO6), được công bố vào năm 2020, báo cáo rằng tổng mức tiêu thụ năng lượng cuối cùng của ASEAN dự kiến sẽ tăng 146% vào năm 2040, một phần do nhu cầu vận tải tăng lên. Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng trong lĩnh vực giao thông vận tải theo một kịch bản mẫu trong đó các mục tiêu khí hậu quốc gia của các quốc gia thành viên ASEAN đã đạt được sẽ giảm 18%, do việc thúc đẩy xe điện.

Thách thức lớn nhất đối với tăng trưởng ngành công nghiệp xe điện ở Đông Nam Á hiện vẫn là việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc và lưới điện đáng tin cậy không dựa vào nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, nhiều quốc gia đang thực hiện các bước để tăng số lượng điểm sạc có sẵn. Với lạm phát và giá hàng hóa gia tăng đe dọa sự ổn định kinh tế và chính trị của khu vực, các nước Đông Nam Á cần được thúc đẩy thực hiện các bước hướng tới cải thiện an ninh năng lượng và xe điện có thể là công cụ giúp dẫn đường.