Liên minh trạm sạc: “Chìa khoá” gỡ nút thắt cho các hãng xe điện ngoại vào Việt Nam?

Hiện tại, VinFast đang là hãng xe điện chiếm ưu thế lớn nhất về hạ tầng trạm sạc tại Việt Nam. Với mạng lưới rộng khắp 34 tỉnh thành (sau sát nhập), VinFast đang là một đối thủ lớn mà các hãng xe khác khi gia nhập thị trường xe điện Việt Nam phải đối mặt.

Rất nhiều hãng xe ngoại, đặc biệt là các hãng xe Trung Quốc tràn vào Việt Nam đắn đo trước bài toán phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc. Để phát triển hạ tầng trạm sạc riêng phục vụ người dùng, các hãng xe ngoại sẽ đối mặt với bài toán đầu tư tốn kém và khó khăn để xây dựng mạng lưới trạm sạc riêng.

Bên cạnh đó, tại Việt Nam hiện còn thiếu hụt quy chuẩn đồng bộ của trạm sạc xe điện là một rào cản lớn. Nhiều hãng xe nhập khẩu mới chỉ có trạm sạc tại hệ thống showroom hoặc bán bộ sạc xe điện tại nhà. Điều này dẫn đến những hạn chế nhất định.

Giải pháp được các hãng xe điện nhập khẩu về Việt Nam triển khai đó là “khuyến khích” người mua sử dụng các trạm sạc công cộng của bên thứ 3 như EV One, EverCharge. Hoặc có một nhóm thứ 3 là nhóm cung cấp sạc tại nhà, công ty có thể kế đến như EverEV, GreenCharge, Star Charge, Autel… Tuy nhiên, giải pháp này chỉ là tức thời vì chi phí sạc của bên thứ 3 chắc chắn không rẻ.

Trước thực tế này, ý tưởng được đưa ra là xây dựng một liên minh trạm sạc cho nhiều hãng. Thay vì cạnh tranh, mỗi hãng phải đầu tư một hệ thống sạc riêng thì việc thành lập liên minh sẽ giúp các hãng xe điện nước ngoài hợp tác, chia sẻ và sử dụng chung hạ tầng sạc. Điều này đồng nghĩa với việc để phát triển thị trường, các hãng cần hợp tác thay vì cạnh tranh một cách riêng lẻ.

Liên minh trạm sạc cũng sẽ có nhiều ưu thế, trong đó giúp giảm đáng kể gánh nặng tài chính đầu tư ban đầu cho các hãng xe khi không phải tự mình đầu tư và mở rộng mạng lưới trạm sạc. Điều này có ý nghĩa rất lớn đối với các thương hiệu mới hoặc các hãng xe điện có quy mô nhỏ.

Tiếp đến, các liên minh trạm sạc cũng sẽ giúp người dùng không còn lo “hết điện” giữa đường khi sử dụng xe điện. Đây là rào cản tâm lý lớn nhất đối với người tiêu dùng khi chuyển sang xe điện lâu nay. Do đó, khi có một mạng lưới trạm sạc dùng chung, rộng khắp và dễ tiếp cận sẽ giải quyết nỗi lo của người tiêu dùng. Khi an tâm với việc sạc xe điện với hệ thống trạm sạc dày đặc như trạm xăng thì có thể khuyến khích người dân sử dụng xe điện nhiều hơn, thúc đẩy thị trường phát triển mạnh mẽ hơn.

Bên cạnh đó, việc đưa ra một quy chuẩn chung và hình thành các liên minh có thể là bước đệm cần thiết để thống nhất cho tất cả các loại xe điện, giúp thị trường trở nên minh bạch hơn.

Hiện trên thị trường Việt có khoảng 15 nhà cung cấp là bên thứ 3 đang tích cực phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc, hỗ trợ cho các hãng hiện chưa có hạ tầng trạm sạc. Điều này cho thấy một xu thế mới đang hình thành trong việc phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc, tạo ra một hệ sinh thái đa dạng hơn.

Tuy nhiên, ý tưởng các hãng bắt tay nhau để chia sẻ hạ tầng trạm sạc cũng gây nhiều tranh cãi khi đó vừa là cơ hội, vừa là thách thức liên quan đến bài toán lợi ích giữa các doanh nghiệp với nhau.

Đầu tiên phải nói đến là vấn đề nếu các hãng xe lớn đầu tư trạm sạc “đồng ý” chia sẻ trạm sạc thì chắc chắn sẽ ưu tiên trạm sạc của mình, các đối tác khi bắt tay sẽ buộc phải phụ thuộc, tuân theo luật chơi được định sẵn.

Tiếp đến, khi hình thành liên minh trạm sạc, việc phân quyền quản trị, lợi nhuận cũng sẽ là bài toán không dễ giải quyết vì các trạm sạc nhanh đòi hỏi vốn lớn, chi phí duy trì cao. Đơn vị nào đổ vốn đầu tư chắc chắn sẽ muốn nắm quyền kiểm soát. 

Bên cạnh đó, việc thành lập liên minh còn cần phải tính toán đến các chính sách của Việt Nam trong tương lai hỗ trợ việc phát triển xe điện.

Những rào cản về quy định khác có thể tính đến như quy định sử dụng đất, phê duyệt tiện ích và giấy phép cũng có thể khó khăn và tốn kém để giải quyết. Các khuôn khổ pháp lý này rất cần thiết trong việc định hình sự phát triển của các trạm sạc xe điện.

Thị trường xe điện của Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể, với doanh thu thị trường ước tính khoảng 3 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi lên 7 tỷ USD vào năm 2030, tăng trưởng ở tốc độ CAGR là 18% trong giai đoạn dự báo (2025–2030). Có thể thấy tiềm năng của thị trường xe điện là rất lớn và tỉ lệ thuận với nhu cầu của phát triển trạm sạc.

Hiện Chính phủ đã ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg, tập trung vào quá trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực giao thông vận tải Quyết định này nhấn mạnh vào việc mở rộng sản xuất xe điện trong nước, hỗ trợ các nhà sản xuất và ưu tiên phát triển mạng lưới sạc xe điện trên toàn quốc, đặc biệt là ở các khu vực đô thị và dọc theo các tuyến giao thông chính.

Mới đây, trong Thông báo số 490 của Chính phủ, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng, cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn/tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các trạm sạc xe điện lắp đặt tại nơi công cộng, nơi trông giữ xe tập trung, trạm dừng nghỉ,… hoàn thành trước ngày 15 tháng 10 năm 2025.

Với loạt chính sách hỗ trợ của Chính phủ đang được hoàn thiện là bước đệm rất quan trọng cho việc phát triển hạ tầng trạm sạc cho các doanh nghiệp.

Về cơ bản "liên minh trạm sạc" có thể được coi là một giải pháp tiềm năng, mang lại nhiều lợi ích cho các hãng xe điện nước ngoài trong thời gian tới khi muốn thâm nhập thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, để mô hình này hoạt động hiệu quả còn đó nhiều vấn đề từ phân chia lợi ích hài hoà giữa các bên đến môi trường pháp lý, cơ sở hạ tầng điện, chuẩn hóa công nghệ… Tất cả các yếu tố này sẽ quyết định sự thành bại của liên minh trạm sạc nếu đưa vào triển khai, hoặc sẽ không hiệu quả, sớm thất bại.