Không chỉ nổi tiếng với những cung đường phượt đẹp như mơ, Tây Bắc còn được biết đến với nhiều loại rau rừng trứ danh. Do rau mọc tự nhiên và cũng tùy vào lượng thu hái mỗi ngày của bà con dân tộc chuyển xuống nên những loại rau rừng thường không có sản lượng lớn và đều như rau trồng ở dưới xuôi. Đồng thời, do chi phí vận chuyển nên đẩy giá thành các loại rau này cũng bị đẩy lên cao.

Tuy nhiên, người tiêu dùng đã sử dụng rau rừng quen rồi lại hay bị “gây nghiện” vì mỗi loại rau rừng có vị đặc trưng riêng. Bên cạnh đó, những năm gần đây, cuộc sống người dân đang được nâng cao, nhu cầu ăn thực phẩm sạch ngày một lớn, nên rau rừng đã trở thành đặc sản nơi phố thị.

Năm nay, nhờ loạt video ngắn mukbang (thưởng thức và nhận xét) đặc sản măng vầu Tây Bắc của rất nhiều các Tiktoker từ Bắc vào Nam, mà măng vầu nhanh chóng gây sốt trên mạng xã hội.

Mỗi video ghi lại cảnh thưởng thức măng vầu luộc hoặc nướng chấm chẩm chéo với những lời mô tả như “thơm mùi ngô luộc, giòn sần sật, sau khi nuốt cảm nhận vị ngọt nhẹ bất ngờ đọng lại trên đầu lưỡi…” đã thu hút hàng triệu lượt xem.

Sự tò mò về hương vị món ăn và hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ khiến nhiều người tiêu dùng đổ xô tìm mua loại măng này.  “Trước kia, loại măng này có giá khá rẻ, chỉ 15.000 - 20.000 đồng/kg”, một tiểu thương tại chợ Long Biên (Hà Nội) nói. Năm nay, tự nhiên giá măng vầu tăng vọt, thành hàng đắt đỏ mà khách vẫn chốt đơn nhiều gấp 2 - 3 lần so với mọi năm”.

Tại các chợ truyền thống cũng như trên “chợ mạng”, măng vầu ngọt đang được rao bán với giá dao động từ 60.000 - 120.000 đồng/kg. Thông thường những cây măng nhỏ (tức hàng còn non) sẽ có giá đắt hơn cây măng to. Sau khi làm sạch, măng phải luộc khoảng 30 - 40 phút. Nhiều người thường luộc 2 lần nước để loại bỏ bớt độc tố và an toàn hơn khi ăn.

Nhiều tiểu thương nhanh nhạy, thay vì nhập măng vầu sống đã chọn nhập hàng đã luộc sẵn, đóng túi hút chân không kèm gói gia vị chẩm chéo. Loại này được bán với giá 60.000 đồng/kg, người tiêu dùng mua về chỉ việc hấp lại 5 phút là có thể ăn ngay.

Anh Tuấn Hưng, đầu mối đổ sỉ nông sản Điện Biên, thừa nhận măng vầu ngọt đang rất đắt khách, dân bản đi đào không kịp bán. “Hai tuần qua, tôi nhận cả những đơn hàng đi miền Nam đều đặn hàng ngày, số lượng măng tôi bán tại Hà Nội và TP.HCM lên đến 70 - 150 kg/ngày,” anh Hưng nói.

Anh cũng cho biết mùa măng này chỉ kéo dài từ tháng 1 đến hết tháng 3 Âm lịch hàng năm. Từ đầu vụ đến giữa vụ, măng luộc lên ăn sẽ giòn, ngọt thơm. Đến tầm cuối tháng 3, măng vầu sẽ hơi ngăm đắng chứ không còn ngọt nữa.

Tương tự măng vầu, rau bò khai không mọc ở vùng đất đồng bằng màu mỡ mà mọc ở núi đá, chia làm nhiều nhánh, bò, bám theo các thân cây gỗ vươn lên lấy ánh sáng mặt trời. Cây này có nhiều nhất là ở Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn… Lá cây bò khai khá giống với rau ngót, nhưng ngọn lại tròn và mập như ngọn su su. Thời điểm sau Tết, từ tháng 2 đến tháng 7 âm lịch là mùa cây phát triển, nhưng non nhất là vào mùa xuân, khi những ngọn rau dài xanh mơn mởn.

Nếu có dịp đến Cao Bằng vào những tháng đầu năm, du khách sẽ có thể bắt gặp hình ảnh những bà, những mẹ gùi sau lưng mớ rau rừng xanh mơn mởn từ núi xuống chợ. Rau bò khai cùng với các loại rau rừng khác được người dân bày bán ở chợ hay trên các tuyến đường với giá khoảng 70.000 đồng/kg.  Từ thứ rau rừng mọc dại, hiện rau bò khai được một số hộ dân mở rộng mô hình trồng để bán ra thị trường, gửi đi khắp các tỉnh thành. Trên chợ mạng, rau bò khai được bán với giá khoảng 90.000 đồng/kg.

Rau bò khai có mùi “lạ” nên nhiều thực khách lần đầu thưởng thức thường thấy khó ăn, song ai ăn quen sẽ “nghiền” mùi vị đặc trưng của loại rau này. Loại rau này mua về chỉ cần nhặt bỏ đoạn cuống già, lấy phần lá và cọng non, rửa sạch.

Theo kinh nghiệm của người dân Tây Bắc, rau bò khai xào với trứng hoặc lạp xưởng không chỉ giữ được hương vị đặc trưng mà còn tăng thêm độ hấp dẫn. Để rau giữ được độ giòn và màu xanh, sau khi chần sơ qua nước sôi, người ta ngâm rau ngay vào nước lạnh hoặc nước đá.

Hơi khác rau bò khai, cây rau dớn có kích thước nhỏ, đầu cành cong như vòi voi với những lá non vươn thẳng. Khi thu hái rau dớn người ta lấy lá non, ngọn non dùng luộc, nấu canh, xào thịt, làm nộm, cũng có thể dùng ăn sống.

Khoảng tháng 3 hàng năm, thương lái Trung Quốc đến xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu thu mua rau dớn rất đông, giá rau này vì thế cũng tăng chóng mặt. Hiện tại, nhiều cửa hàng rau sạch đang báo giá loại rau này không hề rẻ, có nơi lên đến 200.000 đồng một kg, tuy nhiên vì là rau sạch nên rất đông chị em nội chợ tìm mua.

Cũng “hot” lên nhờ mạng xã hội, một hai năm trở lại đây rau sắng trở thành đặc sản “phải ăn” sau Tết với người dân thành phố. Trong khi các loại rau phổ biến trong bếp ăn người Việt là cây thân bụi, nhỏ mềm, thân thảo..., thì rau sắng lại là một loại cây thân gỗ, thường mọc tự nhiên trên núi, chủ yếu là những vách núi đá vôi hoặc trên đồi cao.

Thân cây sắng to, cao, có khi lên tới hàng chục mét, nên muốn hái ngọn non, người ta phải trèo lên cây để hái, tốn rất nhiều công sức. Chắc vì vậy, ngọn non của cây sắng luôn đắt đỏ, thậm chí đắt hơn cả thịt, cá.

Trước đây, cây sắng thường gặp ở một số nơi như Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh… nhưng có mật độ cao nhất là ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn (huyện Thanh Sơn) và vùng đệm của vườn quốc gia này thuộc tỉnh Phú Thọ.

Hiện nay đã có nhiều nơi trồng thành công loại rau sắng nhờ những dự án bảo tồn và phát triển loài rau này ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn và xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Mùa thu hoạch rau sắng thường từ tháng 2 - 3 Âm lịch hàng năm. 

Hiện, rau sắng đang được bán ở một số khu chợ truyền thống thuộc quận Hà Đông (Hà Nội) hoặc trên chợ mạng với giá 150.000 đồng/kg. Khi khan hàng, giá rau sắng có thể lên tới 200.000 đồng/kg. Rau sắng mua về chỉ cần tuốt lấy lá non và ngọn, rửa với nước cho sạch rồi đem nấu canh.

Theo người dân Phú Thọ, rau sắng rất hợp nấu cùng thịt lợn băm, ngao, tôm khô giã nhỏ, giò sống,... hoặc chỉ cần thả suông vài ngọn rau vào nồi nước, nêm chút gia vị là được bát canh rất ngon rồi. 

Mặc dù các loại rau rừng được bán với giá khá cao nhưng sức mua khá mạnh. Theo một đầu mối chuyên cung cấp rau rừng ở Hà Nội, mỗi ngày cửa hàng này bán ra thị trường 80 kg măng rừng, 1 tạ rau bò khai…

Dự kiến vào thời điểm thu hoạch cao điểm lượng rau tiêu thụ có thể lên tới 300 - 400 kg bởi lúc đó giá bán sẽ giảm 30 - 40% so với hiện tại. Không chỉ là món ăn được nhiều gia đình ưa chuộng, rau rừng còn được đưa vào thực đơn, trở thành món ăn đặc sản của nhiều nhà hàng, quán ăn.