Từ năm 2035 trở đi, nhu cầu xe hơi tại Việt Nam sẽ tăng mạnh

Nam Nguyễn

14/03/2025

Trong báo cáo Điểm lại mới nhất của các chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) về hành trình chuyển đổi sang xe điện tại Việt Nam, từ năm 2035 trở đi, nhu cầu xe hơi tại Việt Nam được dự đoán sẽ tăng mạnh, lên đến gần 54 triệu xe cộng dồn, dẫn đến tỷ lệ cơ giới hóa bằng xe hơi đạt 312 xe trên 1.000 dân, so với tỷ lệ 22 xe trong năm 2023.

Bối cảnh

Việt Nam đã đặt ra mục tiêu tham vọng về khử carbon trong nền kinh tế vào năm 2050. Sau cam kết của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam tại COP26 năm 2021 về phát thải ròng bằng 0 trên toàn bộ nền kinh tế đến năm 2050, các kế hoạch về thải carbon trong lĩnh vực giao thông vận tải đã được triển khai xây dựng và ban hành.

Năng lượng là nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất, trong đó giao thông là lĩnh vực chính làm gia tăng mức đóng góp này. Nếu không khử carbon, tỷ lệ đóng góp trong lĩnh vực này sẽ còn tiếp tục tăng mạnh do tỷ lệ sử dụng xe hơi đang gia tăng nhanh chóng.

Lĩnh vực giao thông vận tải xả ra 32,9 triệu tấn khí thải C02 tương đương (MtCO2eq) trong năm 2021, tương đương 7,2% tổng lượng khí thải nhà kính trên toàn bộ nền kinh tế của Việt Nam, phần lớn trong đó là do giao thông đường bộ, trong đó phân khúc phương tiện đường bộ xả thải nhiều nhất là xe tải chở hàng.

Mặc dù sở hữu xe hơi vẫn là điều xa xỉ đối với hầu hết người Việt Nam ngày nay, nhưng sự phát triển của tầng lớp trung lưu đã và đang làm tăng doanh số bán xe hơi với tốc độ tăng 15% mỗi năm kể từ năm 2010, thuộc dạng cao nhất trong khu vực. Nếu lĩnh vực này không được khử carbon, khí thải từ giao thông dự kiến sẽ tăng mạnh, lên đến 334 MtCO2eq vào năm 2050 theo Kịch bản phát triển thông thường (BAU).

Chuyển sang dùng xe điện cũng đem lại những cơ hội phát triển kinh tế lớn trên toàn bộ chuỗi giá trị. Để đạt chỉ tiêu sử dụng xe điện (EV) được Chính phủ đặt ra, doanh số bán ở Việt Nam cần tăng từ 500.000 xe trong năm 2022 lên khoảng 1,5 triệu xe vào năm 2030, và 7,3 triệu xe vào năm 2050. Tổng cộng nhu cầu thị trường xe điện lên đến trên bảy triệu trong giai đoạn 2024-2030, và 71 triệu trong giai đoạn 2031-2050.

Toàn bộ chuỗi giá trị xe điện, từ sản xuất và bảo trì xe và pin đến hạ tầng sạc và tái chế, sẽ tăng trưởng, nếu được quan tâm xử lý theo cách nhất quán và kịp thời.

Tăng trưởng trong toàn bộ chuỗi giá trị như vậy sẽ tạo ra cơ hội việc làm ở tất cả các lĩnh vực liên quan. Để đáp ứng với những nhu cầu cấp bách của phát triển kinh tế và môi trường, Chính phủ đã đặt ra chỉ tiêu về phương tiện giao thông điện (xe điện) liên quan đến điện khí hóa và sản xuất phương tiện, hạ tầng sạc, đến năm 2050.

Trong tháng 7/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg, đề ra các mục tiêu tiêu nhằm chuyển đổi sang sử dụng xe điện trong lĩnh vực giao thông đường bộ, phấn đấu đạt 50% phương tiện giao thông đô thị và 100% xe buýt và taxi nội đô đến năm 2030 và 100% phương tiện giao thông đường bộ vào năm 2050 sử dụng xe điện hoặc xe sử dụng năng lượng xanh. Quyết định trên cũng đặt ra mục tiêu về phát triển mạng lưới hạ tầng sạc, sản xuất và lắp ráp xe điện.

Bước nhảy vọt

Các chuyên gia của WB cho rằng từ năm 2024 đến năm 2035, quá trình chuyển đổi sang xe điện của Việt Nam cơ bản dựa trên chuyển đổi ở phân khúc xe hai bánh (2W) sang sử dụng xe hai bánh chạy điện (e-2W - xe điện hai bánh) vì đó vẫn là lựa chọn phương tiện chủ yếu đến năm 2035. Trong năm 2022, tổng số lượng đăng ký xe hai bánh ở Việt Nam lên đến 72,16 triệu xe (94% tổng lượng phương tiện đăng ký). Con số đó cho thấy tỷ lệ cơ giới hóa đạt gần 518 xe hai bánh trên 1.000 dân – cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ cho xe hơi, mới chỉ ở mức 22 xe trên 1.000 dân. Chính vì thế, chuyển đổi sang xe điện chủ yếu dựa vào chuyển đổi sang sử dụng xe điện hai bánh, như đã và đang diễn ra kể từ năm 2014.

Thị phần xe điện hai bánh có thể lên đến trên một nửa (56%) tổng doanh số bán xe hai bánh vào năm 2035. Việt Nam vốn là thị trường xe điện hai bánh lớn thứ hai, chỉ sau Trung Quốc, chiếm 12% thị phần trong tổng doanh số bán xe hai bánh vào năm 2022. Việt Nam đã sẵn sàng đẩy nhanh quá trình chuyển sang sử dụng xe điện hai bánh, với trên 37 nhà cung cấp đang cạnh tranh về chất lượng và giá cả, khoảng cách di chuyển phù hợp và mức độ chấp nhận cao của người tiêu dùng, nhất là ở các đô thị. Trong một số phân khúc xe điện hai bánh, giá mua cũng cạnh tranh không kém gì giá mua các loại xe hai bánh chạy xăng. Đến năm 2035, xe điện hai bánh dự kiến chiếm đến 42-56% tổng doanh số bán xe hai bánh, tùy vào tốc độ, quy mô và sự phù hợp của các chính sách sẽ được triển khai.

Xe điện đem lại cơ hội to lớn nhằm thay thế xe hơi dùng nhiên liệu truyền thống cho động cơ đốt trong (ICE) để có bước nhảy vọt sang sử dụng xe chạy bằng điện. Khi GDP trên đầu người tăng lên, lý do không có khả năng chi trả sẽ dần không còn là rào cản của việc sở hữu xe, đồng thời người dân sẽ chuyển hướng từ sử dụng xe hai bánh sang sử dụng xe hơi, khiến cho doanh số bán xe hai bánh và xe hơi sẽ ngang nhau vào năm 2035.

Từ năm 2035 trở đi, nhu cầu xe hơi sẽ tăng mạnh, lên đến gần 54 triệu xe cộng dồn, dẫn đến tỷ lệ cơ giới hóa bằng xe hơi đạt 312 xe trên 1.000 dân, so với tỷ lệ 22 xe trong năm 2023.

Dựa vào phương thức cho thuê pin như hiện nay, phương án chuyển đổi sang xe điện thực ra rất khả thi về mặt chi phí đối với những người Việt Nam có khả năng sắm xe hơi dùng động cơ đốt trong.

Trong giai đoạn 2025–2035, Chính phủ có thể đẩy nhanh phát triển mạng lưới sạc công cộng - hiện vẫn là trở ngại lớn để tăng sự hấp dẫn của xe ô tô điện. Thách thức lớn nhất để tạo môi trường thuận lợi cho xe ô tô điện vẫn là đảm bảo triển khai mạng lưới các trạm sạc công cộng tối ưu hiệu suất chi phí, trong điều kiện tỷ lệ cơ giới hóa đối với xe ô tô hiện vẫn đang còn thấp.

Các chuyên gia cũng cho rằng việc khuyến khích người tham gia giao thông chuyển từ sử dụng phương tiện cá nhân sang sử dụng các hệ thống xe buýt công cộng chạy điện là cách để tạo ra lợi ích lan tỏa lớn nhất về giảm khí thải nhà kính, giảm ô nhiễm không khí cục bộ, cải thiện về an toàn giao thông đường bộ và giảm ùn tắc giao thông. Do sự chi phối của xe hai bánh, xe buýt đô thị công cộng chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, xét về tổng số đội xe và khoảng cách hành trình của người tham gia giao thông.

Mặc dù phần lớn xe buýt công cộng nội đô đang sử dụng dầu diesel, ngoại trừ một số xe buýt xanh được thí điểm ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, nhưng do số lượng xe buýt công cộng nội đô còn thấp, nên lượng khí thải nhà kính của phương thức này chưa lên đến 1% tổng lượng khí thải trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Vì chi phí chuyển đổi xe cũ sang dùng xe buýt chạy điện (e-bus) khá lớn, nên cần khuyến khích người tham gia giao thông chuyển đổi nhu cầu đi lại từ sử dụng xe hơi cá nhân sang sử dụng phương tiện công cộng, mới có thể đem lại nguồn thu và đảm bảo khả thi về tài chính cho việc chuyển đổi.