Ngành CNHT ô tô Việt Nam trước cơ hội tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu

75% doanh nghiệp CNHT Việt Nam còn “yếu” về năng lực quản trị

Một nghiên cứu của Công ty Ô tô Toyota Việt Nam (TMV) tại 30 doanh nghiệp đại diện cho nhiều lĩnh vực sản xuất của ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) ô tô tại Việt Nam cho thấy, có trên 75% doanh nghiệp gặp vấn đề về phương thức sản xuất, tiêu chuẩn hóa thao tác và tổ chức cải tiến sản phẩm. Trong đó, đa số doanh nghiệp có dòng chảy bất hợp lý, không theo một logic nào; phương thức sản xuất chủ yếu là đẩy; không có công cụ quản lý tiến độ để kiểm soát sản phẩm đang nhanh hay chậm so với kế hoạch giao hàng của khách hàng. Điều này gây nên lãng phí và lượng hàng tồn kho lớn.

Về tiêu chuẩn hóa hoạt động, đa số doanh nghiệp không có tiêu chuẩn hóa về thao tác công việc, tiêu chuẩn hóa trang thiết bị, tư thế làm việc khó và lượng công việc nặng nhọc. Đại diện TMV nêu ví dụ, có những vị trí làm việc, một nữ công nhân phải “qua tay” từ 7-8 tấn sắt mỗi ngày, chưa tính đến công sức đi lại. Rất nhiều doanh nghiệp treo bảng biển tiêu chuẩn 5S nhưng chủ yếu chỉ là khẩu hiệu, thiếu phương pháp và năng lực để tổ chức cải tiến sản xuất.

Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, người ta thường so sánh trình độ phát triển công nghiệp của một quốc gia thông qua 3 ngành là ngành ô tô, ngành điện tử và ngành hóa chất.

“Tâm điểm chú ý là ngành ô tô vì đó là nơi kết hợp, chọn lọc tất cả những tinh túy của các loại công nghệ, các loại phương thức sản xuất và đặc biệt là các phương thức quản trị hiện đại. Toyota là một đại biểu đặc trưng của ngành công nghiệp ô tô trong thời kỳ đó, và đến ngày nay, những triết lý kinh doanh của nhà sản xuất này vẫn còn nguyên giá trị”, ông Phan Đăng Tuất chia sẻ.

Do đó, việc học hỏi kinh nghiệm sản xuất, quản trị doanh nghiệp từ các nước phát triển, từ các tập đoàn xe hơi hàng đầu thế giới có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.

Từ năm 2020, Bộ Công Thương đã ký kết hợp tác với Toyota Việt Nam với mục tiêu nâng cao năng lực và tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp hỗ trợ trong nước với các nhà sản xuất ô tô, qua đó nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Ngày 04/07/2023, Toyota Việt Nam và Cục Công nghiệp – Bộ Công Thương đã ký kết lần thứ tư Biên bản ghi nhớ và triển khai chương trình tìm kiếm và hỗ trợ phát triển năng lực cho các nhà cung cấp chưa thuộc hệ thống các nhà cung cấp của Toyota.

Hợp tác là con đường ngắn nhất hướng tới chuỗi cung ứng toàn cầu

Sau hơn 3 năm triển khai hợp tác với Bộ Công Thương, TMV đã tuyển dụng được 1 nhà cung cấp chính thức; lựa chọn 7 nhà cung cấp tiềm năng; tổ chức đào tạo cho 60 nhà cung cấp Việt Nam. Tổng số sản phẩm nội địa hóa trong ngành CNHT ô tô đã đạt gần 1.000 sản phẩm các loại.

Ông Phạm Thanh Tùng, Phó Tổng giám đốc TMV cho biết: “Các doanh nghiệp được hỗ trợ mặc dù chưa trở thành nhà cung cấp chính cho Toyota nhưng họ đã giảm được giá thành sản xuất, tăng năng suất lao động, tạo môi trường sản xuất tốt hơn, người lao động được đảm bảo mức sống và ổn định tinh thần hơn...”.

Trong đó, Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Nhật Minh đã giảm được 2 nhân công, tiết kiệm 60 m2 nhà xưởng, năng suất tăng 16%, tồn kho giảm 21%. Công ty CP Công nghiệp Kim Sen giảm được 5 nhân công, tiết kiệm 832 m2 nhà xưởng, năng suất tăng 15%, tồn kho giảm 28%. Đáng chú ý, những doanh nghiệp như Kim Sen, S75 đã đạt trình độ nhất định trong quản trị doanh nghiệp, trở thành hub để hỗ trợ 2 công ty khác.

Báo cáo 6 tháng đầu năm 2023, hoạt động xuất khẩu linh kiện, phụ tùng của Toyota đạt doanh thu 36,84 triệu USD, doanh thu tích lũy đạt gần 827 triệu USD. Tổng đóng góp ngân sách Nhà nước 6 tháng đạt gần 499 triệu USD.

Năm 2023 cũng là năm đầu tiên TMV ký kết với Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) về hợp tác hỗ trợ tư vấn cải tiến cho doanh nghiệp trong nước. Theo đó, tiếp nối kinh nghiệm hợp tác giữa TMV và Bộ Công Thương, Hiệp hội VASI cũng đưa ra 8 doanh nghiệp tiêu biểu với mong muốn học hỏi kỹ nghệ, văn hóa và triết lý quản trị của Toyota để áp dụng vào thực tiễn doanh nghiệp; từ đó, lan tỏa tới hơn 300 doanh nghiệp thành viên của Hiệp hội.

“Để sản xuất ra một chiếc ô tô với hàng chục nghìn linh kiện, chi tiết buộc phải có một hệ thống tổ chức sản xuất, tổ chức quản trị cực kỳ khoa học. Có thể sẽ có doanh nghiệp đơn lẻ có đủ công nghệ, kỹ thuật làm được chi tiết theo đúng yêu cầu của Toyota, nhưng nếu thiếu triết lý, thiếu hệ thống quản trị hay văn hóa quản trị của Toyota thì phía đối tác vẫn không chấp nhận. Chỉ có thể thông qua hợp tác, học hỏi liên tục thì mới nâng tầm được chất lượng sản phẩm để có cơ may trở thành nhà cung cấp của các hãng lớn trong tương lai”, ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch VASI chia sẻ.

Doanh nghiệp phải chủ động đổi mới sáng tạo

Để hiện thực hóa mục tiêu đã đề ra, TMV đã thành lập riêng một bộ phận chuyên trách hỗ trợ các nhà cung cấp và cử chuyên gia đến làm việc trực tiếp tại nhà cung cấp. Đội ngũ này có trách nhiệm tìm ra những vấn đề tồn tại, cùng các nhà cung cấp đưa ra giải pháp và kế hoạch cải tiến khắc phục; từ đó nâng cao hiệu suất làm việc, chất lượng sản phẩm, hạ giá thành sản phẩm.

Bên cạnh đó, TMV cũng tiến hành hợp tác với các nhà cung cấp để phát triển chu kỳ xanh khép kín, nhằm nỗ lực giảm phát thải khí CO2 trong các khâu trong vòng đời sản phẩm tại nhà cung cấp. Kết quả trong năm 2022, các nhà cung cấp của Toyota đã giảm phát thải được 6.462 tấn CO2.

Bà Trần Thị Kim Quế, Tổng giám đốc Công ty TNHH Phong Nam cho biết: “Khi nhận được sự giúp đỡ này, bản thân chúng tôi sẽ tự đứng vững được trên đôi chân của mình, bằng chính kiến thức của mình. Học là một chuyện, nhưng làm được hay không phụ thuộc nhiều vào ý chí của mỗi chủ doanh nghiệp. Cái khó nhất là làm sao truyền tải được những năng lượng tích cực đó cho tất cả anh em quản lý cán bộ cấp trung, sau đó tiếp tục truyền tải cho người lao động. Chúng ta lấy người lao động, công nhân làm trung tâm để hỗ trợ họ, bởi họ mới là người làm ra sản phẩm cuối cùng”.

Cùng quan điểm, đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa đều có mong muốn được trở thành nhà cung cấp chuyên nghiệp cho các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam; đồng thời, mong muốn có một hệ thống quản lý sản xuất đáp ứng tốt các yêu cầu khắt khe mà các thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ, Châu Âu đang mong đợi.