Trung Quốc: Hành động của EU thiếu bằng chứng và không tuân thủ quy định WTO

Hoàng Lâm

05/10/2023

Trước cuộc điều tra chống bảo hộ của EU với xe điện Trung Quốc, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố mới nhất rằng Trung Quốc “rất không hài lòng” với cuộc điều tra chống trợ cấp vì nó thiếu bằng chứng đầy đủ và không tuân thủ các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Trung Quốc phản ứng

Trung Quốc cũng bày tỏ sự không hài lòng trước yêu cầu của Liên minh châu Âu về việc tham gia tham vấn trong thời gian "rất ngắn" về cuộc điều tra của khối về trợ cấp cho xe điện.

Nhận xét này được đưa ra khi Ủy ban Châu Âu chính thức mở cuộc điều tra về việc có nên áp dụng thuế quan để bảo vệ các nhà sản xuất châu Âu khỏi “cơn lũ” nhập khẩu xe điện rẻ hơn của Trung Quốc, mà họ cho rằng được hưởng lợi từ trợ cấp của nhà nước hay không.

Phía Trung Quốc đã không được cung cấp tài liệu tham vấn đầy đủ và sẽ chú ý chặt chẽ đến các thủ tục điều tra của Ủy ban châu Âu để bảo vệ quyền và lợi ích của các công ty của mình.

Trung Quốc cũng kêu gọi Liên minh châu Âu bảo vệ sự ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu và mối quan hệ đối tác chiến lược giữa hai bên, đồng thời “thận trọng” áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Việc chính thức khởi động cuộc điều tra của EU đi kèm với một thông báo trên tạp chí chính thức của khối, trong đó cho biết Trung Quốc đã được mời tham vấn, mặc dù không đưa ra khung thời gian cụ thể nào.

Thông tin do Ủy ban châu Âu thu thập có xu hướng cho thấy các nhà sản xuất ở Trung Quốc được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp gây bất lợi cho ngành công nghiệp EU.

EU liệt kê những khoản này dưới hình thức trợ cấp, cho vay từ các ngân hàng nhà nước với các điều khoản ưu đãi, cắt giảm thuế, giảm giá và miễn trừ và cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ của nhà nước, như nguyên liệu thô và linh kiện, với mức giá thấp hơn mức phù hợp.

EU cho biết các khoản trợ cấp đã cho phép hàng nhập khẩu giá rẻ vào Liên minh châu Âu gia tăng nhanh chóng, với khả năng dư thừa công suất ở Trung Quốc có thể sẽ dẫn đến sự gia tăng hơn nữa trong tương lai gần.

Ủy ban Châu Âu cho hay thị phần xe điện của Trung Quốc bán ở châu Âu đã tăng lên 8% và có thể đạt 15% vào năm 2025.

Liên minh châu Âu khuyên tất cả các bên muốn có một buổi điều trần nên yêu cầu điều trần trong vòng 15 ngày và đặt ra thời hạn 37 ngày để nhận ý kiến.

Vì sao EU phải điều tra xe điện của Trung Quốc?

Chiếc xe điện bình dân bán chạy nhất ở Trung Quốc có giá khoảng 5.000 USD. Việc giảm giá xuống mức phải chăng như vậy đã giúp doanh số bán xe điện chở khách của Trung Quốc tăng gần gấp đôi vào năm ngoái. Với 5,9 triệu chiếc, doanh số bán hàng cao hơn gấp đôi so với tổng doanh số ở châu Âu và Mỹ cộng lại.

Đồng thời, ngành này đang phải vật lộn với tình trạng dư thừa công suất do đầu tư mạnh mẽ trong thập kỷ qua. Căng thẳng địa chính trị và các chính sách của chính phủ do chúng gây ra khiến việc thâm nhập thị trường Mỹ trở nên phức tạp. Do đó, châu Âu đã trở thành mục tiêu chính của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang tìm kiếm thị trường mới. Điều đó mang lại sự cấp bách mới cho nỗ lực bắt kịp của các nhà sản xuất ô tô châu Âu.

Gần một nửa số ô tô xuất khẩu từ Trung Quốc hiện được bán ở châu Âu. Con số này đã tăng khoảng 60% vào năm ngoái. Khoảng 2/3 là ô tô chạy pin. Sự song song lịch sử là việc các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đẩy mạnh vào Mỹ vào những năm 1970 - điều này đưa ra gợi ý về những gì có thể xảy ra ở châu Âu.

Tuy nhiên, hiện tại, số lượng xe điện mang nhãn hiệu Trung Quốc trên đường ở châu Âu vẫn còn tương đối thấp. Trong số hàng xuất khẩu từ Trung Quốc sang châu Âu, gần 40% là xe Tesla. Liên doanh châu Âu và Trung Quốc chiếm 1/10.

Nhưng vấn đề là xuất khẩu xe điện của Trung Quốc đang tăng với tốc độ nhanh hơn nhiều so với dự đoán trước đây của các nhà phân tích. Tại Đông Nam Á, một thị trường trọng điểm khác, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chiếm ưu thế, chiếm 3/4 tổng số xe điện được bán ra. Điều đó khiến châu Âu càng trở nên quan trọng hơn trong nỗ lực tìm kiếm tăng trưởng.

Trong lịch sử, châu Âu đã xuất khẩu nhiều ô tô sang Trung Quốc hơn là nhập khẩu. Nhưng việc chuyển sang sử dụng ô tô điện đã kéo theo sự thay đổi trong cách mua hàng.

Sở thích của người tiêu dùng đã chuyển sang các thương hiệu nội địa, chiếm 80% số lượng ô tô điện được đăng ký mới tại Trung Quốc.

Châu Âu có những lo ngại dễ hiểu về sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc. Ngành công nghiệp ô tô bản địa của khu vực là chìa khóa cho tăng trưởng kinh tế và việc làm. Cuộc điều tra của Ủy ban Châu Âu về trợ cấp của Trung Quốc dành cho xe điện có thể đồng nghĩa với việc thuế nhập khẩu đối với xe điện của Trung Quốc sẽ cao hơn.

Động thái đó sẽ khiến họ kém cạnh tranh hơn ở châu Âu trong thời gian ngắn, đồng thời hãm tốc độ mở rộng tại thị trường ô tô lớn nhất bên ngoài Trung Quốc và Mỹ. Nhưng về lâu dài, vẫn còn nghi vấn liệu thuế quan tiềm năng có cản trở các nhà sản xuất Trung Quốc hay không. Trên thực tế, xe điện của họ có thể sẽ rẻ hơn.

Động lực lớn nhất của sự vội vàng là tình trạng dư thừa năng lực. Khoảng 200 công ty sản xuất quá nhiều ô tô cho thị trường địa phương. Năng lực sản xuất dự kiến sẽ vượt 15 triệu chiếc, con số này gấp đôi nhu cầu dự kiến trong nước. Công suất dư thừa thậm chí còn tồi tệ hơn trong sản xuất pin. Đến năm 2025, sản lượng của khoảng 50 công ty dự kiến sẽ vượt nhu cầu gấp 4 lần.

Đồng nhân dân tệ đang ở mức yếu nhất trong 16 năm, cũng mang lại lợi thế cho các công ty xe điện khi chuyển đổi các khoản phải thu bằng ngoại tệ sang đồng nhân dân tệ. Giá nguyên liệu thô trong nước bao gồm cả lithium cacbonat cấp pin đã giảm mạnh trong năm nay, làm giảm chi phí của pin, thành phần EV đắt nhất.

Trong khi đó, đầu tư địa phương vào pin natri-ion cho xe điện cỡ nhỏ đang tăng tốc. Những loại pin này thiếu mật độ năng lượng như các loại pin lithium tương tự nhưng dự kiến sẽ có giá chỉ bằng một nửa so với pin lithium-ion trung bình. Tất cả điều này cho phép giảm giá hơn nữa, đồng thời giảm bớt áp lực ký quỹ.

Việc khởi đầu bằng những mẫu xe nhỏ, giá rẻ để chiếm lĩnh phân khúc thị trường đại chúng đã mang lại hiệu quả trong thời gian qua. Nhìn lại những năm 1970, khi các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản lần đầu tiên bắt đầu có được sức hút ở Mỹ.

Ở mức giá đủ thấp, thuế quan không làm chậm quá trình giành thị phần của Trung Quốc trong những thập kỷ tiếp theo. Ví dụ, Toyota hiện có thị phần lớn thứ hai ở Mỹ, sau chỉ có GM. Xe điện Trung Quốc có thể thiếu sự quyến rũ. Tuy nhiên, giá xe điện trung bình ở Trung Quốc đã giảm khoảng một nửa trong 8 năm qua. Nhưng ở châu Âu, giá đã tăng.

EU đặt mục tiêu có ít nhất 30 triệu xe điện trên đường vào năm 2030, tăng so với khoảng 3 triệu năm ngoái, điều này sẽ thúc đẩy tăng trưởng của phân khúc xe điện trên thị trường đại chúng trong khu vực.

Do đó, trọng tâm trước mắt của các nhà sản xuất ô tô điện châu Âu là đảm bảo các nguồn lực được hướng tới việc giảm chi phí sản xuất bằng cách sử dụng các công nghệ đã được chứng minh, ngay cả khi điều đó có nghĩa là các mẫu xe đời đầu thiếu sự tinh tế trong thiết kế và đặc tính của các mẫu xe chạy xăng. Đổi mới là quan trọng và thuế quan có thể mua được thời gian. Nhưng các nhà sản xuất xe điện châu Âu sẽ cần phải cạnh tranh hơn về mặt chi phí. Trong khi đó lại chính là lợi điểm của các nhà sản xuất đến từ Trung Quốc. Đó là câu chuyện khiến EU phải tìm mọi cách để không bị Trung Quốc chiếm lĩnh thị trường trước khi quá muộn.