Cường quốc dầu mỏ Ả Rập Xê Út tham vọng trở thành thế lực mới của ngành ô tô

Tham vọng với ngành ô tô

Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman quyết tâm sản xuất ô tô ở vương quốc sa mạc này, nhưng các chuyên gia lo ngại rằng nó sẽ không khả thi về lâu dài.

Chỉ 5 năm trước, khách du lịch phương Tây thậm chí không thể xin được thị thực để du lịch tới Ả Rập Xê Út. Giờ đây, Thái tử Mohammed bin Salman, người lên nắm quyền vào năm 2017, muốn nối bước Qatar chào đón người hâm mộ bóng đá trên toàn thế giới đến Vịnh Ba Tư một thế kỷ sau khi ông nội của ông thành lập nhà nước.

Nhưng trên thực tế, nhà lãnh đạo của nền kinh tế phát triển nhanh nhất năm ngoái có những kế hoạch đầy tham vọng vượt xa bóng đá đơn thuần. Bin Salman, 38 tuổi, đặt mục tiêu định hình lại vương quốc Ả Rập trong một trăm năm tới. Một trong những kế hoạch Tầm nhìn 2030 của ông bao gồm việc thành lập ngành công nghiệp ô tô nội địa của riêng mình.

Tuy nhiên, các chuyên gia lập luận rằng Mohammed bin Salman cầm quyền sẽ thấy rằng việc nâng cao hình ảnh của mình thông qua một giải đấu thể thao toàn cầu thúc đẩy du lịch chỉ là trò trẻ con so với việc xây dựng một ngành công nghiệp ô tô tự duy trì từ đầu.

Stefan Bratzel, người sáng lập và giám đốc điều hành của Trung tâm Quản lý Ô tô ở Đức, cho biết: “Tiền chắc chắn là tấm vé vào cửa cho Ả Rập Saudi, nhưng nó sẽ vô cùng khó khăn. Chế tạo ô tô là một trong những nỗ lực công nghiệp phức tạp nhất và chỉ riêng các nhà máy sản xuất ô tô là không đủ. Các nhà sản xuất ô tô cần chuỗi cung ứng linh hoạt và ở đây, các yếu tố như bất ổn chính trị trong khu vực có thể lấn át những lợi thế”.

Theo Tổ chức các nhà sản xuất phương tiện cơ giới quốc tế (OICA), năm ngoái, nhiều ô tô chở khách được bán ở Ả Rập Xê Út hơn so với các nền kinh tế mới nổi khác như Mexico và Nam Phi, cả hai quốc gia đều có ngành công nghiệp ô tô địa phương phát triển mạnh.

Quan trọng hơn, sức mua ở Ả Rập Xê út cao hơn nhiều, do đó, tỷ trọng xe cao cấp và hạng sang có giá bán lẻ từ 80.000 USD trở lên có thể cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu 2% về doanh số bán xe mới hàng năm.

Andreas Schlosser, đối tác và lãnh đạo toàn cầu về ô tô tại công ty tư vấn Arthur D. Little, cho rằng: “Đừng quên Ả Rập Xê út gần đây đã dỡ bỏ lệnh cấm phụ nữ lái xe, điều này đã tăng tổng thị trường có thể tiếp cận được thêm 2 triệu người tiêu dùng”.

Chỉ một phần nhỏ trong số họ sẽ mua ô tô, nhưng Schlosser tin rằng thế hệ trẻ người Ả Rập Xê Út khao khát cuối cùng có được nhiều tiện nghi mà họ được tiếp cận khi được giáo dục ở phương Tây. Đó là điều đầy tham vọng, nhưng nhà tư vấn trong ngành cho rằng thị trường thậm chí có thể tăng gấp đôi quy mô lên 1 triệu xe vào cuối thập kỷ này từ con số 519.000 chiếc được bán vào năm 2022.

Đó có thể là lý do tại sao Marco Tronchetti Provera, phó chủ tịch điều hành của nhà sản xuất lốp xe Pirelli, gọi đây là “một trong những thị trường hứa hẹn nhất hiện nay”.

Tháng trước, công ty của ông đã theo chân nhà sản xuất ô tô Hàn Quốc Hyundai thành lập một liên doanh sản xuất trị giá tổng cộng 1 tỷ USD đầu tư vào đó - một “cột mốc quan trọng” trong kế hoạch của đất nước.

Hiện chưa rõ hai tập đoàn này thực sự sẽ đóng góp bao nhiêu từ kho bạc của chính họ và cả hai công ty đều không trả lời yêu cầu bình luận. Nhưng rất có thể phần lớn áp đảo này đến trực tiếp từ túi tiền sâu rộng của bin Salman.

“Chúng tôi cung cấp bí quyết, công nghệ và quản lý công ty và PIF đang hỗ trợ chúng tôi về mặt tài chính”, Tronchetti của Pirelli cho biết.

Tuy nhiên, trong số nửa triệu chiếc ô tô được bán ở vương quốc này vào năm ngoái, chính xác là không có chiếc nào được sản xuất ở đó, dữ liệu từ OICA cho thấy. Giờ đây, Ả Rập Xê út muốn tăng từ con số 0 lên hơn 300.000 ô tô mỗi năm trong một lĩnh vực vốn đang phải chịu tình trạng dư thừa công suất toàn cầu.

Justin Cox, giám đốc dự báo sản xuất ô tô toàn cầu tại công ty nghiên cứu GlobalData, nhận định: “Đây vẫn chưa phải là ngành công nghiệp nội địa có động lực thực sự, nếu họ thậm chí có thể đạt được mục tiêu về số lượng đó”.

Ví dụ, Hyundai dự kiến chỉ đóng góp khoảng 50.000 xe mỗi năm khi dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm 2026.

Cox nói với Fortune: “Bắt đầu từ một tờ giấy trắng, không có gì trên sàn, đây có vẻ là một thách thức lớn”.

Đó là bởi vì trong khi ngành công nghiệp ô tô đang bận rộn mở rộng quy mô sản xuất trên toàn thế giới trong những thập kỷ gần đây, thì Ả Rập Xê Út lại không khao khát trở thành một nền kinh tế truyền thống theo nghĩa phương Tây với văn hóa kinh doanh và thị trường tài chính phát triển.

Điều gì cản trở việc Ả Rập Xê Út gia nhập ngành ô tô?

Ả Rập Xê Út ưu tiên quyền lực gia đình hơn là đa dạng hóa kinh tế. Nhà báo Sandra Mackey nhấn mạnh trong cuốn sách năm 2002 của cô, The Saudis: Inside the Desert Kingdom, rằng việc làm có cấu trúc đó mâu thuẫn với các giá trị của người Bedouin địa phương.

Cạnh tranh trên toàn cầu đòi hỏi nguồn tài chính đổi mới như Trái phiếu Hồi giáo (sukuk), nơi cung cấp các giải pháp tôn giáo đặc biệt để thông qua luật Sharia của Hồi giáo cấm cung cấp vốn để đổi lấy lãi suất, một trong những động lực cốt lõi để chấp nhận rủi ro tài chính. Điều này cùng với việc thiếu các khoản đầu tư đa dạng đã cản trở việc Ả Rập Xê út gia nhập ngành công nghiệp ô tô.

Nền kinh tế của đất nước này đang bị biến dạng nặng nề, trong đó Saudi Aramco vượt xa các tập đoàn khác. Hơn 2 nghìn tỷ USD giá trị đã giúp Aramco trở thành công ty cổ phần lớn nhất và lớn nhất tiếp theo là ngân hàng Al Rajhi.

Ngành công nghiệp phi dầu mỏ còn tồn tại chủ yếu nằm xung quanh cảng Jeddah ở Biển Đỏ, chính xác là vì nơi đây có truyền thống đóng vai trò là điểm đến chính của những người hành hương hướng đến Mecca gần đó.

Thái tử bin Salman đã đặt mục tiêu khôi phục nền kinh tế, thể hiện rõ qua việc tư nhân hóa một phần Aramco. Tuy nhiên, đã có những căng thẳng phủ bóng đen lên những cải cách này.

Chọn Lucid thay vì Tesla

Trong lĩnh vực phát triển ô tô, bin Salman đã chọn Lucid thay vì Tesla, ủng hộ sự thay đổi chiến lược hơn là lợi ích tài chính trước mắt. Lucid đã thành lập dây chuyền lắp ráp ô tô đầu tiên của quốc gia này vào tháng 9, đánh dấu bước đột phá vào ngành công nghiệp ô tô.

Sự chuyển dịch theo hướng đa dạng hóa kinh tế phản ánh xu hướng toàn cầu, điển hình là việc VinFast của Việt Nam. Sự gián đoạn di chuyển bằng điện mang lại cho các quốc gia đang phát triển, bao gồm cả Ả Rập Xê út cơ hội gia nhập ngành.

Những nỗ lực của Bin Salman không chỉ dừng lại ở ô tô, với những động thái gần đây như áp dụng lịch Gregory, được ca ngợi là thân thiện với doanh nghiệp. Tuy nhiên, những thách thức vẫn tồn tại và khi ngành công nghiệp ô tô siêu cạnh tranh đòi hỏi độ chính xác, ngay cả các nền kinh tế tiên tiến cũng phải vật lộn để giữ chân các công ty khi các nhà cung cấp quan trọng rút lui.