Đông Nam Á - “Mỏ doanh số” trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

Lê Vũ

02/07/2024

Bị hạn chế bởi thuế quan ở châu Âu và Mỹ, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang sẵn sàng thâm nhập sâu hơn vào Đông Nam Á, nơi giá trị thị trường cho ô tô sạch hơn đang đạt gần 100 tỷ USD.

Tiềm năng

Xe Proton được trưng bày tại showroom ở Kuala Lumpur. Geely Automobile Holdings Ltd của Trung Quốc đã đầu tư hơn 10 tỷ USD vào các cơ sở sản xuất của thương hiệu tại Malaysia. Ảnh: Bloomberg.

Các nhà phân tích ngành ô tô cho biết, trong khi nhiều người mua khá giả trong khu vực đã mua được xe BYD hoặc Ora EV, hầu hết người lái xe ở Đông Nam Á đều có ngân sách thấp hơn và việc thu hút họ chắc chắn sẽ gây ra cuộc chiến về giá giữa các nhà sản xuất ô tô.

Vào tháng 5, Mỹ đã áp đặt thuế 100% đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc, quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và bán xe điện. Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc là những công ty đại lục mới nhất bị hạn chế khả năng tiếp cận thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung ngày càng lan rộng, gây khó khăn cho các ngành công nghiệp từ công nghệ đến tấm pin mặt trời.

Liên minh châu Âu cũng làm theo bằng cách áp thuế lên tới 38% từ ngày 4 tháng 7 đối với ba nhà sản xuất xe điện Trung Quốc: SAIC, Geely và BYD. Quyết định này được đưa ra sau khi một cuộc điều tra chống cạnh tranh phát hiện ra rằng các nhà sản xuất ô tô đã được hưởng lợi từ “sự trợ cấp không công bằng” của Bắc Kinh, đe dọa làm suy yếu lĩnh vực sản xuất xe điện ở châu Âu, nơi những chiếc xe sản xuất trong nước rẻ nhất có thể có giá gấp ba lần giá xe Trung Quốc.

Đối mặt với cơ hội bị thu hẹp ở các thị trường phương Tây, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang hướng tới triển vọng tăng trưởng dài hạn đầy hứa hẹn ở Đông Nam Á, nơi tầng lớp trung lưu đang phát triển đang nhanh chóng chuyển sang sử dụng xe điện.

Gary Ng, nhà kinh tế cấp cao tại Ngân hàng Đầu tư và Doanh nghiệp Natixis ở Hong Kong, Trung Quốc, nhận định: “Lập trường địa chính trị tương đối trung lập của Đông Nam Á mang lại cơ hội cho các công ty từ Trung Quốc mở rộng. Trung Quốc sẽ tăng cường sự hiện diện của xe điện từ góc độ cung và cầu, nghĩa là doanh số bán ô tô và sản xuất trong nước sẽ tăng lên. Indonesia và Thái Lan, hai nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, sẽ là mục tiêu đầu tiên của các hãng xe Trung Quốc”.

BYD, Xpeng và Geely đang bơm hàng tỷ USD vào Indonesia, Thái Lan và Malaysia, nhằm chiếm được thị phần lớn hơn trong thị trường xe bền vững đang phát triển nhanh chóng của họ.

Theo báo cáo tháng 1 của EY-Parthenon, bộ phận tư vấn chiến lược của Ernst & Young, doanh số bán xe điện ở Đông Nam Á dự kiến sẽ đạt từ 80 tỷ USD đến 100 tỷ USD vào năm 2035, từ mức khoảng 2 tỷ USD vào năm 2021.

Xe BYD tại cảng ở tỉnh Giang Tô, Trung Quốc trước khi được chất lên xe để xuất khẩu. Ảnh: Reuters.

Trong số này, Indonesia dự kiến sẽ là thị trường lớn nhất khu vực tính theo số lượng, với doanh số ước tính là 4,5 triệu chiếc trong tổng số 8,5 triệu chiếc vào năm 2035.

Doanh số bán xe điện toàn cầu đã tăng 18% trong quý đầu tiên của năm 2024, nhờ nhu cầu ở Trung Quốc, thị trường xe điện lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, doanh số bán hàng tại Trung Quốc dự kiến sẽ ổn định, điều này càng làm tăng thêm sự cấp bách của các nhà sản xuất xe điện trong nước để tập trung nhiều hơn vào các thị trường khác như Đông Nam Á.

Theo Counterpoint Research, một công ty nghiên cứu công nghệ có trụ sở tại Hong Kong, Trung Quốc, doanh số bán xe điện trong khu vực đã tăng hơn gấp đôi trong quý đầu tiên, so với mức giảm 7% của ô tô chạy bằng động cơ diesel và xăng.

Điều đó tốt cho các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, vì như nhà phân tích Abhik Mukherjee của Counterpoint đã lưu ý: “Hơn 70% doanh số bán xe điện trong khu vực là từ các thương hiệu Trung Quốc, dẫn đầu là BYD”.

Cuộc chiến giá cả không thể tránh khỏi

Cloud EV của nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Wuling Motors được trưng bày tại Triển lãm Ô tô Quốc tế Indonesia ở Surabaya vào tháng 5. Ảnh: AFP.

Trong bối cảnh thị trường quê nhà tăng trưởng chậm lại, các đối thủ nặng ký về xe điện của Trung Quốc như BYD, Neta Auto và Geely Auto đã công bố các kế hoạch lớn nhằm mở rộng sự hiện diện của họ ở Đông Nam Á.

Tại triển lãm ô tô ở Jakarta hồi tháng 5, các hãng ô tô cho biết họ đang giới thiệu thêm nhiều mẫu xe hấp dẫn người tiêu dùng Indonesia.

BYD chuẩn bị xây dựng một nhà máy trị giá 1 tỷ USD ở Tây Java, dự kiến bắt đầu hoạt động vào năm 2026. Neta đã ký thỏa thuận với công ty lắp ráp ô tô địa phương Handal Indonesia Motor để sản xuất các mẫu xe điện cho thị trường địa phương.

Herman Tri Putra, đại diện bán hàng của Neta ở Jakarta, cho hay: “Người dân Indonesia rất quan tâm đến những chiếc ô tô có giá cả phải chăng nhưng có công nghệ tiên tiến và tinh vi. Nhu cầu về xe điện trong nước sẽ tăng đều đặn”.

Indonesia đang có kế hoạch tăng cường sản xuất xe điện trong nước lên khoảng 600.000 chiếc vào năm 2030, với mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất xe điện và pin điện bằng cách tận dụng trữ lượng niken đáng kể của mình. Theo dữ liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Indonesia, khoảng 17.000 xe điện đã được bán ở Indonesia vào năm 2023.

Tuy nhiên, giá xe điện cao có thể là yếu tố cản trở việc thu hút người tiêu dùng trong khu vực.

Khi mẫu xe mới nhất và giá cả phải chăng nhất của Neta, V-II, được ra mắt tại triển lãm Jakarta EV, nó có giá 200 triệu rupiah Indonesia (12.100 USD), cao gấp 60 lần mức lương trung bình hàng tháng ở Indonesia.

Tại Malaysia, Geely cho biết họ đang đầu tư hơn 10 tỷ USD để phát triển các cơ sở sản xuất với chi nhánh địa phương Proton ở Tanjung Malim, phía bắc Kuala Lumpur – hứa hẹn sẽ biến thị trấn đại học buồn tẻ thành 'Detroit' của Malaysia.

Trong khi đó, chỉ những chiếc xe điện nhập khẩu có giá cao hơn mới được phép bán ở Malaysia do các rào cản gia nhập thị trường nghiêm ngặt.

Khoảng 832.000 ô tô đã được đăng ký tại Malaysia vào năm ngoái, hơn 300.000 trong số đó là mẫu xe giá rẻ của các nhà sản xuất ô tô nội địa Proton và Perodua. Những chiếc này được bán với giá trung bình 35.000 ringgit (7.400 USD), chưa bằng 1/3 so với mức giá 99.900 ringgit của chiếc EV rẻ nhất, BYD Dolphin, chưa bao gồm bảo hiểm.

Trong khi các mẫu xe điện rẻ hơn như BYD Seagull đã có mặt ở các thị trường châu Á khác, thì những chiếc xe điện có giá dưới 100.000 ringgit (21.200 USD) lại không thể được bán ở Malaysia để bảo vệ các thương hiệu nội địa Proton và Perodua.

Theo Jigar Shah, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu bền vững tại Tập đoàn Ngân hàng Đầu tư Maybank, giá xe điện phải giảm đáng kể trước khi chúng trở nên hấp dẫn đối với người mua Malaysia.

Ông nói: “Sự sẵn có của ô tô điện ở mức giá 10.000-12.000 USD một cách bền vững có thể tạo ra một điểm uốn”.

Bất chấp giá mua xe điện ở Malaysia cao hơn nhiều, một số tài xế vẫn sẵn sàng trả phí bảo hiểm.

Mẫu Atto 3 của BYD có giá 149.800 ringgit (31.700 USD) và hiện là mẫu xe điện phổ biến nhất trong nước, với hơn 4.600 chiếc được bán ra kể từ khi ra mắt vào năm ngoái.

Shahrol Halmi, chủ tịch MyEVOC, Câu lạc bộ chủ sở hữu xe điện Malaysia, cho biết đối với người Malaysia, điểm hấp dẫn chính của xe điện bao gồm tiền tiết kiệm nhiên liệu cộng với các ưu đãi khác khi mua xe.

Khách xem xe điện MG tại Triển lãm ô tô quốc tế Bangkok lần thứ 45 ở Thái Lan vào ngày 25/3. Ảnh: Reuters.

Shahrol nói: “BYD Atto 3 có giá cạnh tranh so với các loại xe động cơ đốt trong có kích thước tương tự khi nó được ra mắt vào năm 2023. Người tiêu dùng cũng được an ủi trước sự hợp tác của BYD với gã khổng lồ ô tô địa phương Sime Darby”.

Nhưng sự đặt cược lớn của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc vào Đông Nam Á có thể sẽ dẫn đến “cuộc chiến giá cả không thể tránh khỏi”, Jiayu Li, chuyên viên cao cấp của Global Counsel, một công ty tư vấn chính sách công ở Singapore, cho biết.

Li trích dẫn sự cạnh tranh khốc liệt về giá giữa các nhà sản xuất xe máy Trung Quốc ở Đông Nam Á vào đầu những năm 2000 khi các đối thủ Nhật Bản vượt qua họ.

“Cuộc chiến gay gắt về giá giữa các nhà sản xuất xe máy Trung Quốc đã sớm dẫn đến việc cắt giảm chi phí và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, cho phép các nhà sản xuất xe máy Nhật Bản giành lại thị phần với độ tin cậy vượt trội. Các thương hiệu Nhật Bản đã duy trì hơn 90% sự thống trị thị trường kể từ đó”, bà nói.

Một số nhà phân tích nhận định, triển vọng tại thị trường Đông Nam Á có thể không sáng sủa như các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc dự đoán.

Các ưu đãi của chính phủ có thể không đủ để lôi kéo người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe điện. Một báo cáo gần đây của Deloitte cho thấy quyết định mua hàng của họ cũng có thể bị cản trở bởi những lo ngại về hạn chế phạm vi hoạt động của xe điện.

Deloitte cho biết: “Lãi suất cao và giá niêm yết tăng cao có thể khiến sự quan tâm của người tiêu dùng đối với xe điện giảm bớt ở một số thị trường”.

Wang Yanchen, giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu thị trường Shanghai Metals Market, cho rằng mọi thị trường đều quan trọng đối với các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc, nhưng nhấn mạnh rằng Đông Nam Á nói riêng có triển vọng tăng trưởng dài hạn đầy hứa hẹn cho họ. Đông Nam Á là một thị trường đang bùng nổ và việc tiếp cận thị trường này không có ranh giới đối với các công ty Trung Quốc, vì vậy có tiềm năng phát triển rất lớn.