Nghịch lý các quốc gia “cường quốc nghệ cao” nhưng tụt hậu trong lĩnh vực xe điện

Mới đây, Bloomberg Green đã công bố một phân tích về 31 quốc gia đã vượt qua điểm bùng phát trong việc áp dụng rộng rãi xe chạy hoàn toàn bằng điện. Đồng thời báo cáo cũng chỉ ra các điểm nghẽn cho thấy một số quốc gia không nằm trong lộ trình áp dụng như người ta mong đợi.

Những quốc gia tụt hậu về EV có nhiều loại. Ví dụ: Mỹ và Hàn Quốc tự coi mình là nhóm duy trì tốc độ tăng trưởng xe điện tương đối chậm ngay cả sau khi xe điện vượt qua 5% doanh số bán xe mới, vốn là điểm bùng phát nhất quán để tăng doanh số bán hàng. Sau đó là Châu Mỹ Latinh, khu vực mà các nhà sản xuất xe điện phần lớn đã bỏ qua - ít nhất là cho đến gần đây - nơi không một quốc gia nào đạt đến ngưỡng quan trọng 5%. Theo phân tích của Bloomberg Green về các điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng xe điện, mặc dù có thu nhập ở mức trung bình nhưng Chile, Argentina, Brazil và Mexico có lẽ đã gần đạt đến mức đó. Ở Châu Âu, Nga, Ba Lan và Cộng hòa Séc cũng thuộc loại hình chậm chạp tương tự.

Nhưng trong số tất cả những nơi trên thế giới mà xe điện lẽ ra phải tìm được sự kết hợp hoàn hảo Nhật Bản lại đứng đầu. Theo phân tích thì đó là một kẻ lạc hậu thực sự.

Vấn đề của Nhật Bản đã được nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới chú ý. Vào tháng 1, Giám đốc điều hành Tesla Inc., Elon Musk, đã đổ lỗi cho “sự thiếu nhận thức” - điều mà ông nói rằng ông đã nghe được từ những người bạn ở đó. “Thị phần của chúng tôi thấp đáng kể”, Musk nói trong cuộc gọi báo cáo thu nhập vào tháng Giêng. “Nhật Bản là thị trường ô tô lớn thứ ba trên thế giới và ít nhất chúng tôi nên có thị phần tương xứng với các nhà sản xuất ô tô không phải của Nhật Bản khác như Mercedes hay BMW mà hiện tại chúng tôi không có”.

Việc Nhật Bản chậm chấp nhận xe điện bắt nguồn từ vụ cá cược cách đây một thập kỷ của các nhà quản lý Tokyo và các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản nhằm đầu tư mạnh vào công nghệ pin nhiên liệu hydro. Toyota Motor Corp., nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới, từ đó thường xuyên hoài nghi về xe điện, tài trợ cho các quảng cáo gây hiểu lầm và vận động hành lang chống lại các chính sách của chính phủ khuyến khích chúng trên toàn thế giới.

Nhà phân tích Corey Cantor của BloombergNEF cho biết giấc mơ dẫn đầu cuộc cách mạng pin nhiên liệu của Nhật Bản đã không thành hiện thực và giờ đây, nước này đang thức tỉnh trước một sự chuyển đổi trong ngành ô tô đang vượt qua họ.

Cantor nói: “Bây giờ họ đang tụt lại phía sau và đó là một rủi ro lớn, ngay khi BYD và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khác đang nổi lên. Nó cho thấy rằng tại một thị trường lớn, tác động mà các nhà sản xuất ô tô trong nước có thể tạo ra là rất lớn”.

Người mua ô tô Nhật Bản thích những chiếc xe đô thị nhỏ gọn, tiết kiệm, được gọi là xe kei – “nhẹ” trong tiếng Nhật – hơn là những chiếc xe chở gia đình đường dài đắt tiền hơn được người Mỹ ưa chuộng. Trong khi Tesla chiếm một nửa doanh số bán xe điện ở Mỹ thì một nửa thị trường xe điện ở Nhật Bản lại do Nissan Sakura nhỏ bé chiếm giữ. Sakura có giá khoảng 2 triệu Yên (13.300 USD), sau khi được trợ cấp của chính quyền, và có phạm vi hoạt động khoảng 180 km (112 dặm).

Các nhà sản xuất ô tô khó có thể kiếm được lợi nhuận lớn từ những chiếc xe điện nhỏ như vậy và đôi khi những lợi ích cho người tiêu dùng khi sử dụng điện, chẳng hạn như tiết kiệm xăng, giảm tiếng ồn và cải thiện hiệu suất, không rõ ràng.

Một trong những trở ngại lớn nhất của Nhật Bản trong việc bắt kịp là cơ sở hạ tầng yếu kém. Theo dữ liệu từ Enechange Ltd., nhà cung cấp cơ sở hạ tầng có trụ sở tại Tokyo, cả nước này chỉ có 30.000 đầu nối sạc, tức khoảng 1 đầu nối trên 4.000 xe điện. Theo dữ liệu do BloombergNEF tổng hợp, con số này chưa bằng 1/6 mật độ ở Mỹ hoặc Châu Âu, điều này dẫn đến một số lo ngại về bộ sạc tồi tệ nhất trên thế giới. Chính phủ Nhật Bản năm ngoái đã cam kết tăng số lượng bộ sạc lên gấp 10 lần vào năm 2030.

Không giống như Nhật Bản, sự đột phá của Hàn Quốc vào lĩnh vực xe điện có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chuỗi cung ứng ô tô của nước này. Tập đoàn ô tô Hyundai và Kia Corp. đang sản xuất một số mẫu xe điện chạy đường dài có tính cạnh tranh nhất trên thế giới và Hàn Quốc là quê hương của 3 trong số 5 nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới: LG Energy Solution, Samsung SDI và SK On.

Tuy nhiên, nhu cầu nội địa về xe điện của Hàn Quốc hầu như không đáng để khoe khoang. Hơn hai năm sau khi vượt qua ngưỡng 5% thường dẫn đến sự chuyển đổi sang áp dụng nhanh chóng, doanh số bán xe điện của Hàn Quốc không thay đổi vào năm 2023, không thay đổi so với năm trước ở mức chỉ 6,2% số ô tô mới. Đất nước này hiện đang ở cuối đường cong áp dụng mới nổi.

Hàn Quốc có nút thắt về sạc riêng. Nhiều người Hàn Quốc sống trong các khu chung cư cao tầng và không có khả năng tiếp cận đáng tin cậy với bộ sạc tại nhà. Khoảng 34% người tiêu dùng trong cuộc khảo sát của Deloitte đánh giá tính khả dụng của bộ sạc là mối quan tâm hàng đầu của họ, so với chỉ 14% số người được hỏi ở Mỹ.

20% số người được hỏi khác trong cuộc khảo sát của Deloitte đánh giá an toàn là mối quan tâm hàng đầu của họ, cao nhất trong cuộc khảo sát toàn cầu. Phản ứng đó phản ánh mối lo ngại rộng rãi về khả năng xảy ra cháy pin ở những khu dân cư cao tầng đó. Vào tháng 12, Hàn Quốc đã cấm lắp đặt bộ sạc dưới tầng hầm thứ hai để đảm bảo tiếp cận khẩn cấp trong trường hợp hỏa hoạn.

Trớ trêu thay, Huyndai, LG và Samsung lại đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các dự án phát triển nhà ở mật độ cao hiện đã trở thành tiêu chuẩn của đời sống dân cư Hàn Quốc. Khoảng 61% người Hàn Quốc sống trong các căn hộ hoặc nhà ở dành cho nhiều hộ gia đình, bao gồm các tòa tháp dân cư có thể cao tới 50 tầng và các khu phức hợp có sức chứa lên tới 10.000 hộ gia đình.

Giống như Hàn Quốc, Mỹ đã tụt lại phía sau quỹ đạo “điểm tới hạn” tăng trưởng nhanh chóng. Mặc dù doanh số bán xe chạy hoàn toàn bằng điện đã tăng khoảng 50% trong năm ngoái, chiếm hơn 8% doanh số bán ô tô mới trong quý 4, nhưng xu hướng này vẫn chậm hơn so với 20 quốc gia đi trước Mỹ.

Tom Narayan, nhà phân tích ô tô tại RBC Capital Markets, đã viết trong một lưu ý cho khách hàng rằng một đợt suy thoái tạm thời hơn nữa đang diễn ra ở Mỹ do giá cao, thiếu chủng loại xe điện và lo lắng về sự sẵn có của các bộ sạc công cộng. Ông nói, giá pin giảm sẽ giúp ích và “nỗi lo ngại về việc sạc pin công cộng phần lớn đã bị thổi phồng quá mức”.

Theo một phân tích của RBC, ở Mỹ cứ một bộ sạc tốc độ cao cho mỗi 555 xe điện trên đường, “về cơ bản có cùng mật độ” với 530 ô tô chạy bằng xăng trên mỗi bơm nhiên liệu. Khi tính đến việc sạc tại nhà, nó sẽ đạt gần 202 EV trên mỗi bộ sạc.

Có lẽ trở ngại lớn nhất của Mỹ là nỗi ám ảnh về phạm vi sử dụng pin. Người lái xe ở Mỹ yêu cầu phạm vi di chuyển xa hơn người lái xe từ bất kỳ quốc gia nào khác. Trong nhiều năm, một số mẫu xe do Tesla sản xuất là lựa chọn duy nhất cho những người đi đường. Ngay cả khi đó, kiểu dáng của xe điện vẫn không phù hợp với nhu cầu của người Mỹ về xe SUV và xe bán tải cỡ lớn.

Nhưng thời đại khan hiếm sắp kết thúc. Theo một phân tích riêng của Bloomberg, số lượng xe có thể đi được 300 dặm trở lên trong một lần sạc mà nhiều người coi là tiêu chuẩn cho sự thuận tiện trong phạm vi hoạt động của Mỹ, đã tăng lên 30 mẫu vào đầu năm 2024, tăng 500% trong ba năm.

Stephanie Valdez Streaty, giám đốc về ngành của Cox Automotive cho biết: “Đây sẽ là một năm có nhiều điều hơn thế nữa. Chúng ta sẽ thấy nhiều doanh số bán hàng hơn, nhưng chúng ta cũng sẽ thấy nhiều va chạm hơn. Chúng ta sẽ thấy nhiều ưu đãi hơn, giảm giá nhiều hơn, nhưng chúng ta cũng sẽ thấy ngành xây dựng nhiều cơ hội bán hàng hơn - bán những chiếc xe điện này cho làn sóng áp dụng tiếp theo”.

Một phần ba dân số toàn cầu vẫn sống ở những nơi xe điện chiếm chưa đến 5% doanh số bán ô tô bao gồm Ấn Độ, Indonesia và toàn bộ lục địa châu Phi. Hầu hết các quốc gia này không lọt vào danh sách tụt hậu do những trở ngại cố hữu trong việc áp dụng xe điện, bao gồm GDP bình quân đầu người thấp và dân số nông thôn quá đông.

Ngay cả những trở ngại đó cũng đang bắt đầu biến mất khi xe điện bắt đầu đạt mức giá tương đương với các loại xe chạy bằng xăng. Điểm bùng phát có thể đang đến gần đối với Ấn Độ và Indonesia, những thị trường ô tô quan trọng nơi xe điện đang trên đà phát triển. Ở Nam Mỹ, nỗ lực lớn của BYD của Trung Quốc có thể tạo ra động lực cho việc áp dụng rộng rãi trong khu vực.