EU điều tra chống trợ cấp với xe điện Trung Quốc, điều gì sẽ xảy ra?

Nam Nguyễn

16/09/2023

Một cuộc điều tra của EU có thể đặt ra mức thuế đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc để bảo vệ các nhà sản xuất châu Âu trước những chiếc xe điện rẻ hơn. Nhưng đằng sau đó là những hệ luỵ mà ngay cả các doanh nghiệp châu Âu cũng đang lo lắng.

Tại sao xe điện do Trung Quốc sản xuất lại rẻ hơn?

Ủy ban Châu Âu đã bắt đầu cuộc điều tra vào thứ Tư tuần qua xem liệu có nên áp dụng mức thuế trừng phạt để bảo vệ các nhà sản xuất của mình khỏi việc nhập khẩu xe điện rẻ hơn của Trung Quốc mà họ cho rằng được hưởng lợi từ trợ cấp của nhà nước hay không.

Động lực chính thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đẩy mạnh hoạt động ra nước ngoài là nhu cầu ở Trung Quốc đang chậm lại, khiến tình trạng dư thừa công suất trở nên trầm trọng hơn.

Bill Russo, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn Automobileity có trụ sở tại Thượng Hải, ước tính rằng Trung Quốc có công suất ô tô dư thừa khoảng 10 triệu xe mỗi năm, tương đương 2/3 tổng sản lượng ô tô của Bắc Mỹ vào năm 2022.

Châu Âu đã trở thành thị trường xuất khẩu quan trọng của các thương hiệu Trung Quốc, nhờ các quy định nghiêm ngặt của khối về khí thải và các mối quan hệ thương mại tương đối ôn hòa của Bắc Kinh, trái ngược với căng thẳng gia tăng với Mỹ.

Dữ liệu hải quan cho thấy các lô hàng xe năng lượng mới của Trung Quốc sang EU đã tăng 112% trong 7 tháng đầu năm 2023 và 361% kể từ năm 2021.

Ủy ban Châu Âu cho biết thị phần xe điện của Trung Quốc bán ở châu Âu đã tăng lên 8% và có thể đạt 15% vào năm 2025.

Trung Quốc sản xuất xe điện rẻ hơn bất cứ nơi nào khác. Điều đó chủ yếu là do chính sách khuyến khích và trợ cấp kéo dài hàng thập kỷ của Bắc Kinh đã giúp Trung Quốc trở thành thị trường xe điện lớn nhất thế giới và kiểm soát chuỗi cung ứng xe điện toàn cầu, bao gồm cả nguyên liệu thô.

Ủy ban Châu Âu nói rằng xe điện sản xuất tại Trung Quốc thường rẻ hơn 1/5 so với các mẫu xe do EU sản xuất.

Chính sách này cũng đã tạo ra những đối thủ nặng ký trong ngành như nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới CATL và BYD, thay thế Tập đoàn Volkswagen trong năm nay để trở thành thương hiệu ô tô bán chạy nhất Trung Quốc.

Lợi thế về chi phí và chuỗi cung ứng của Trung Quốc đã thu hút các công ty nước ngoài đến sản xuất tại đây.

Nổi tiếng nhất trong số này là Tesla, công ty có nhà máy khổng lồ ở Thượng Hải đã sản xuất hơn 700.000 xe vào năm 2022, tương đương một nửa tổng sản lượng của hãng xe Mỹ.

Renault và BMW cũng sản xuất ô tô để xuất khẩu tại Trung Quốc.

Mục tiêu điều tra của EU

Khu vực BYD trình diễn tại triển lãm Munich 2023.

Cuộc điều tra chống trợ cấp của EU bao gồm ô tô chạy bằng pin từ Trung Quốc, do đó, nó cũng bao gồm cả các nhà sản xuất không phải của Trung Quốc ở đó.

Nhà xuất khẩu lớn nhất là Tesla, chiếm 40% lượng xuất khẩu xe điện của Trung Quốc trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 4, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Mỹ cho biết.

Các thương hiệu nổi tiếng của Trung Quốc xuất khẩu sang châu Âu bao gồm Volvo của Geely và MG của nhà sản xuất ô tô nhà nước SAIC.

Những công ty khác như BYD, Nio và Xpeng cũng đã bắt đầu mở rộng sang các nước châu Âu, bao gồm Hà Lan và Đan Mạch.

Các nhà tư vấn AlixPartners ước tính trợ cấp của nhà nước Trung Quốc cho xe điện và xe hybrid đạt tổng trị giá 57 tỷ USD từ năm 2016 đến năm 2022.

Chương trình trợ cấp xe điện nổi tiếng nhất của Trung Quốc nhằm mục đích thúc đẩy mua hàng Được trả cho nhà sản xuất ô tô tại thời điểm mua hàng, khoản trợ cấp này bắt đầu vào năm 2009 và được giảm dần cho đến hết năm ngoái.

China Merchants Bank International ước tính họ đã chi gần 15 tỷ USD để khuyến khích mua xe điện cho đến năm 2021.

Vào tháng 6, Trung Quốc đã công bố gói giảm thuế trị giá 520 tỷ nhân dân tệ (72 tỷ USD) trong 4 năm nhằm thúc đẩy doanh số bán xe điện và các loại xe xanh khác.

Nhiều chính quyền ở các địa phương tiếp tục cung cấp viện trợ hoặc giảm thuế riêng để thu hút đầu tư sản xuất cũng như trợ cấp cho người tiêu dùng. Những khoản này đã tăng lên trong những năm gần đây khi nền kinh tế chậm lại.

EU cho biết cuộc điều tra của họ nhắm vào một loạt các khoản trợ cấp có thể không công bằng, từ giá nguyên liệu thô và pin cho đến cho vay ưu đãi hoặc cung cấp đất giá rẻ.

Hậu quả sau khi EU điều tra

Cuộc điều tra chống trợ cấp của EU được cho cũng gây rắc rối cho các nhà sản xuất xe điện của châu Âu chứ không hẳn là có lợi. Trong khi ngăn cản xe điện giá rẻ do Trung Quốc sản xuất thâm nhập thị trường châu Âu, điều này có thể gây ra biến động và phản ứng dữ dội đối với các nhà sản xuất xe điện lớn của châu Âu đang sản xuất tại Trung Quốc và xuất khẩu sang Trung Quốc.

Khi triển lãm ô tô Munich khai mạc cách đây chưa lâu, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc, dẫn đầu là BYD, đã “đánh cắp” ánh đèn sân khấu vốn dành cho các thương hiệu được ca ngợi của châu Âu.

Sự chú ý đổ dồn vào xe điện của Trung Quốc dường như đã gây ra sự hoảng loạn trong các nhà hoạch định chính sách ở Liên minh châu Âu.

Thực tế thì gần như mọi nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đều có kế hoạch bán xe ở châu Âu.

Nhưng nhiều người trong số họ vẫn chưa bắt đầu thực hiện những kế hoạch như vậy. Và bây giờ bị đe dọa bởi cuộc điều tra của Ủy ban Châu Âu, họ sẽ đơn giản từ bỏ chúng.

Trong số các thương hiệu EV thuộc sở hữu của Trung Quốc xuất khẩu xe sang châu Âu, chỉ có hai thương hiệu MG và BYD đạt được doanh số đáng kể trên thị trường.

Cuộc điều tra sẽ không trở thành vấn đề đau đầu vì cả hai đều đã bắt đầu lựa chọn địa điểm ở châu Âu để sản xuất xe điện. Điều họ cần làm bây giờ để tránh mức thuế cao là đẩy nhanh các kế hoạch sản xuất trong nước.

Một số công ty khởi nghiệp xe điện như Nio và Xpeng đã gia nhập thị trường châu Âu. Cuộc điều tra có thể buộc họ ngừng mở rộng mạng lưới phân phối địa phương hoặc ngừng hoạt động hoàn toàn tại địa phương.

Ngược lại, cuộc điều tra chống trợ cấp có nguy cơ ảnh hưởng lớn hơn đến hoạt động toàn cầu của nhà sản xuất ô tô Thụy Điển Volvo Car và ba gã khổng lồ ô tô Đức – Mercedes-Benz, Tập đoàn Volkswagen và BMW.

Mỗi người đều có một thương hiệu đã bắt đầu sản xuất hoặc sắp sản xuất xe điện tại Trung Quốc cho thị trường toàn cầu, đặc biệt là châu Âu.

Volvo đang sử dụng Trung Quốc làm trung tâm sản xuất toàn cầu cho thương hiệu xe điện hiệu suất Polestar. Công ty lắp ráp mẫu xe điện Polestar 2 tại Trung Quốc và sẽ bổ sung sản xuất các mẫu SUV Polestar 3 và Polestar 4 tại nước này.

Mercedes đã thành lập liên doanh với Tập đoàn Chiết Giang Geely Holding vào năm 2020 để sản xuất các mẫu xe điện cho Smart. Mối quan hệ đối tác hiện đang bán hai sản phẩm Smart, chiếc sedan số 1 và chiếc crossover kiểu coupe số 3, ở Trung Quốc và Tây Âu.

Năm tới, Tập đoàn VW sẽ bắt đầu xuất khẩu từ liên doanh xe điện với Jianghuai Automobile Co. sang Tây Âu, nơi xe sẽ được bán trên thị trường dưới tên Cupra, thương hiệu con hiệu suất cao của Seat.

BMW cũng đang trên đà bắt đầu xuất khẩu các mẫu xe Mini Cooper và Aceman EV từ mối quan hệ hợp tác với Great Wall Motor sang châu Âu vào năm 2024.

Hạn chế thương mại là vũ khí hai lưỡi. Cuộc điều tra chống trợ cấp mà Ủy ban châu Âu dự kiến hoàn thành trong vòng 13 tháng cũng không phải là ngoại lệ.

Trong khi ngăn chặn xe điện giá rẻ do Trung Quốc sản xuất xâm nhập vào thị trường châu Âu, điều này có thể gây ra biến động và phản ứng dữ dội đối với các nhà sản xuất xe điện lớn của châu Âu sản xuất tại Trung Quốc và xuất khẩu ngược sang châu Âu.