Kem tràng tiền được thâu tóm nhờ có đất mặt tiền Hà Nội, Đường Biên Hòa hay Vinacafe lại có sức hút riêng với các thợ săn. "Con mồi" tiếp theo có thể là một trong số 163 công ty niêm yết hấp dẫn hiện nay.

Nhóm “thợ săn” Bình Thiên An hẳn phải nở nụ cười mãn nguyện sau khi nắm quyền tại Công ty Cổ phần Xây dựng Công nghiệp Descon (DCC) kể từ cuối năm 2010. Chỉ riêng dự án Preche Thảo Điền (quận 2, TP.HCM) của DCC đã có giá khoảng 25-30 triệu USD, gấp đôi vốn hóa của Công ty lúc ấy.

Mua kem kèm đất

DCC là trường hợp điển hình cho thấy vì sao doanh nghiệp được đưa vào tầm ngắm của các thợ săn. Những doanh nghiệp có nhiều tài sản là bất động sản trong khi giá trị thị trường thấp hơn giá trị thực là đối tượng được nhắm đến đầu tiên. Nhiều doanh nghiệp nằm trong diện này đã bị thâu tóm trong thời gian qua, điển hình là trường hợp Công ty Tràng Tiền.

Sức hút của công ty kinh doanh kem này nằm ở chỗ dù sở hữu khoảng 1.500 m2 ”đất vàng” gần khu vực trung tâm thành phố Hà Nội, nhưng khi cổ phần hóa năm 2000, Công ty chỉ được định giá hơn... 3 tỉ đồng. Với 3 tỉ đồng, người dân chỉ mua được khoảng chưa đầy 10 m2 đất ở trung tâm Hà Nội.

Nhận diện doanh nghiệp qua đất thì quá dễ nhưng không phải ai cũng có suất mua. Do vậy, cách nhận diện những công ty có nhiều tài sản thông qua chỉ số P/BV (thị giá/giá trị sổ sách) đang phổ biến hơn. “Những công ty có chỉ số P/BV <= 0,7 lần được phía đi mua xem xét trước tiên. Nó cho thấy thị trường đang định giá trị công ty thấp hơn giá trị thực”, Giám đốc Đầu tư của một công ty chứng khoán lớn tại TP.HCM (không muốn nêu tên) cho biết. Cách làm này tỏ ra phù hợp trong giai đoạn hiện nay, khi nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn và giá cổ phiếu lao dốc trong khi tài sản vẫn còn đó.

Theo cách tính đó, có 163 doanh nghiệp niêm yết đang trong tầm ngắm của những tay săn doanh nghiệp. 163 doanh nghiệp này có chỉ số P/BV < 0,7 lần, theo thống kê của Công ty Chứng khoán Maybank Kim Eng tính đến cuối tháng 8.2012.

Không giàu thì phải giỏi

Nói như vậy không có nghĩa những doanh nghiệp không có đất hay tài sản giá trị sẽ nằm ngoài tầm ngắm. Doanh nghiệp tốt cũng là một đích ngắm quan trọng. Doanh nghiệp tốt được hiểu là có nền quản trị hiệu quả, cơ cấu tài chính ổn định, tập trung vào hoạt động cốt lõi, thị phần trong ngành cao. Cùng với yêu cầu về thị phần cao, bên mua còn xét khả năng liệu họ có thể mua chi phối (trên 50%) hay không. Những đơn vị như Nhiên liệu Sài Gòn (SFC) hoặc Đường Biên Hòa (BHS) đều có thị phần đáng kể hoặc đứng đầu ngành nhưng các lãnh đạo chủ chốt lại nắm rất ít cổ phần, giúp bên mua có nhiều khả năng đạt được tỉ lệ chi phối.

Nếu xét về lĩnh vực thì thực phẩm tiêu dùng luôn đứng đầu vì là ngành có mức tăng trưởng trên 30% mỗi năm và ít chịu ảnh hưởng của suy thoái kinh tế. Theo thống kê của các tổ chức nghiên cứu mua bán và sáp nhập (M&A) như Thomson Reuters, IMAA và AVM Vietnam, ngành thực phẩm tiêu dùng chiếm đến gần 25% trong tổng giá trị các thương vụ M&A năm 2011.

Bên cạnh đó, một số lĩnh vực Việt Nam có lợi thế cũng được chú ý nhiều. Việt Nam là nước nông nghiệp nên những ngành liên quan thường được ưu tiên xem xét, chẳng hạn như thủy sản. Ngành này nổi tiếng với các vụ thâu tóm của Công ty Thủy sản Hùng Vương đối với Thủy sản An Giang, Lâm Thủy sản Bến Tre, Thức ăn Chăn nuôi Việt Thắng.

Ngoài ra, doanh nghiệp được nhòm ngó cũng thường là những đơn vị có “tiền đồ” sáng lạng. Theo Tổng giám đốc một công ty tài chính (không muốn nêu tên), đối với doanh nghiệp đi thâu tóm, điều quan trọng nhất là giá trị tạo ra sau thương vụ đó.

Thực vậy, trong nhiều thương vụ, doanh nghiệp đi thâu tóm sẵn sàng trả giá cao hơn giá thị trường. Đổi lại, bên bán phải đồng ý với các điều khoản như bên mua có thể gia tăng sở hữu hoặc nhận lại một điều khoản có lợi nào đấy. Ví dụ ở một thương vụ trong ngành bảo hiểm năm vừa rồi, bên mua chấp nhận trả mức giá cao hơn thị trường đến 2,5 lần để đổi lấy điều khoản đảm bảo nhận được các hợp đồng tái bảo hiểm.

Đáng chú ý, không phải doanh nghiệp quy mô lớn là hấp dẫn nhà đầu tư. Ví dụ, trong một thương vụ của ngành logistics, bên mua chỉ quan tâm đến mảng kinh doanh kho bãi và vận tải đường bộ trong khi bên bán còn có cả vận tải thủy đường biển và đường sông. Trong trường hợp này, bên mua có thể yêu cầu bên bán tách thành các công ty khác nhau để mua.

4 loại thợ săn ở Việt Nam

Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, tiền mặt khan hiếm, dễ thấy các công ty có nguồn tài chính dồi dào sẽ là “thợ săn”. Một điển hình cho dạng này là MSN, đơn vị đã bỏ ra hơn 1.000 tỉ đồng để thâu tóm Vinacafe cuối năm 2011.

Dạng thợ săn thứ 2 là những doanh nghiệp chọn thâu tóm qua hình thức đầu tư chiến lược. Trên thị trường, đã có không ít vụ đối tác chiến lược “nuốt” luôn đối tác. Ví dụ như trường hợp ở 2 công ty Bibica (BBC) và Công ty Vật tư Xăng dầu Comeco (COM). Đối tác Lotte (Hàn Quốc) của BBC và PV Oil của COM đã liên tục tăng tỉ lệ sở hữu cổ phần ở công ty đối tác với mục đích kiểm soát.

Ngoài 2 xu hướng trên, gần đây còn xuất hiện một xu hướng mới là các nhóm dự án chuyên đi săn doanh nghiệp có nhiều tài sản cho các tập đoàn tư nhân. Họ thường là những người rành về tài chính tập hợp lại để đi săn hộ cho nhà đầu tư lớn.

Để tìm ra doanh nghiệp tốt, các nhóm như vậy phân tích báo cáo tài chính của những doanh nghiệp trên thị trường niêm yết và doanh nghiệp OTC (thị trường phi tập trung). Ngoài tiêu chí chính là có nhiều tài sản, những doanh nghiệp trong tầm ngắm còn phải có tiền mặt dồi dào với quy mô vừa và nhỏ.

Ngân hàng trực thuộc các tập đoàn tư nhân cũng là một dạng săn hộ để giúp tập đoàn mẹ thâu tóm doanh nghiệp. Việc thây tóm này có lợi thế là từ danh sách khách hàng vay vốn và các hồ sơ thẩm định doanh nghiệp có sẵn trong tủ ngân hàng trực thuộc, tập đoàn mẹ sẽ biết làm gì với những doanh nghiệp nằm trong tầm ngắm.

Quỹ đầu tư cũng là một dạng thợ săn đáng chú ý. Nhưng họ có đặc điểm là không mua để kiểm soát doanh nghiệp mà chủ yếu để đầu tư tài chính.

Săn chưa chắc được ăn

Khi thâu tóm một doanh nghiệp, dù xem xét rất kỹ, nhưng bên đi mua nhiều khi cũng không lường hết những rủi ro tiềm ẩn.

Đối với việc mua lại doanh nghiệp có nhiều tài sản để đầu tư tài chính, rủi ro trước tiên là mức lợi nhuận kỳ vọng có thể không như tính toán. Mức lợi nhuận này được kỳ vọng từ giá cổ phiếu rẻ, công ty có nhiều tài sản, P/E (giá/lợi nhuận mỗi cổ phiếu) có thể tăng cao. Rủi ro nằm ở chỗ để đạt được hệ số P/E như mong muốn, thời gian có thể lâu hơn tính toán. Quan trọng hơn, làm sao có thể bán lại cổ phiếu và các tài sản với mức giá kỳ vọng trong tình trạng thanh khoản kém đi.

Các thương vụ mua để đầu tư chiến lược cũng gặp không ít rủi ro. Cuối tháng 10.2005, KDC đã thâu tóm Công ty Nước giải khát Sài Gòn (TRI). Từ quý 4/2008 đến cuối năm 2011 (trừ quý 2/2010), TRI liên tục lâm vào cảnh thua lỗ. Công ty này đã bị Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM hủy niêm yết. Ông Trần Lệ Nguyên, Tổng giám đốc KDC, cho biết: “Kinh Đô gặp khó khăn trong vấn đề góp ý điều hành chiến lược”. Giới trong ngành cho rằng không loại trừ khả năng, có thể do các cổ đông lớn sau khi thâu tóm không tìm được tiếng nói chung, dẫn đến các bên không quan tâm đến sự phát triển của TRI.

Chi phí tài chính để thực hiện thương vụ cũng là điều đáng ngại. Cho dù chỉ có một phần tiền đi vay chịu lãi suất cao nhưng cũng sẽ khiến chi phí tăng lên và lợi nhuận giảm xuống so với kỳ vọng.

Ngoài ra, những cái bẫy tài chính từ công ty bị thâu tóm cũng có thể khiến thợ săn bị hớ. Chẳng hạn, các nghĩa vụ tài chính chưa thực hiện hết như nợ thuế, lương thưởng và các điều khoản đặc biệt đối với nhân viên công ty đó. Điển hình là các hợp đồng trả tiền cho người lao động theo thâm niên hay thưởng đặc biệt khi xảy ra các trường hợp tương tự như bán công ty. Trong trường hợp này, nếu trả tiền cho hàng ngàn người lao động, có khi công ty đó chẳng còn đồng tiền mặt nào.

(Nguồn: Nhịp cầu Đầu tư)