Một trong những lý do khiến bức tranh kinh tế toàn cầu tuần qua thêm u ám, đẩy lùi thị trường hàng hóa toàn cầu, là việc các tổ chức định mức tín nhiệm đua nhau cảnh báo và hạ bậc tín dụng của những quốc gia, ngân hàng ở châu Âu.

Từ cảnh báo

Ngay đầu tuần giao dịch (12/12), Moody’s đã phủ bóng đen lên thị trường chứng khoán thế giới khi đưa ra nhận định rằng, việc thiếu vắng các biện pháp chính sách kiên quyết nhằm bình ổn thị trường trong ngắn hạn đồng nghĩa với việc Khu vực đồng Euro và Liên minh châu Âu nói chung vẫn phải chịu tác động bởi những chấn động mới.

Điều đáng chú ý là tuyên bố này của Moody’s được đưa ra chỉ hai ngày sau khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu với việc các nước đồng thuận thắt chặt kiểm soát hơn nữa hệ thống tài chính và thâm hụt ngân sách quốc gia, điều đã giúp thị trường chứng khoán phiên 9/12 tăng điểm mạnh mẽ trở lại.

Tiếp sau động thái của Moody’s, tổ chức Fitch Ratings ra tuyên bố cho rằng, sự thất bại của Liên minh châu Âu trong việc đưa ra một giải pháp toàn diện đối với cuộc khủng hoảng nợ khu vực đã gia tăng áp lực lên xếp hạng tín nhiệm của các quốc gia Khu vực đồng tiền chung châu Âu trong ngắn hạn.

Cùng với việc trước đó Standard & Poor's cho hay về khả năng hạ mức xếp hạng tín nhiệm của 15 quốc gia Khu vực đồng Euro, trong đó có Đức, Pháp, Hà Lan, Phần Lan và Áo, những nước có mức xếp hạng tín dụng cao nhất AAA với dự báo "ổn định", giới đầu tư đã bán tháo trái phiếu Tây Ban Nha và Italy, khiến chứng khoán toàn cầu chìm sâu.

Tới hành động

Tuy nhiên, không dừng lại ở những cảnh báo, các tổ chức này còn liên tiếp hạ bậc các cơ quan tài chính, bảo hiểm, ngân hàng ở khu vực châu Âu, khiến giới đầu tư toàn cầu thêm bất an về triển vọng kinh tế toàn cầu trước tình cảnh tương lai châu Âu ngày càng hũ nút.

Hôm 13/12, Fitch Ratings đã hạ bậc xếp hạng tín nhiệm của hai công ty bảo hiểm khổng lồ của Italy là Generali và Fondiaria-SAI, với lý do là cuộc khủng hoảng nợ công kéo dài tại Italy và Tây Ban Nha đã tác động tiêu cực tới hoạt động và khả năng tài chính của các tổ chức bảo hiểm này.

Fitch đã hạ bậc tín nhiệm của Generali từ A- xuống mức AA- cùng với những đánh giá về triển vọng không mấy sáng sủa. Trong khi đó, Fondiaria-SAI cũng bị hạ một bậc từ BB+ xuống BB-.

Các chuyên gia của Fitch nêu rõ hai hãng bảo hiểm trên khó tránh được những thua lỗ trong bối cảnh khủng hoảng nợ công đang làm chao đảo nền kinh tế Italy. Tuy nhiên, Fitch không loại trừ khả năng xem xét nâng bậc xếp hạng tín nhiệm của Generali và Fondiaria-SAI nếu "căn bệnh" nợ công được chữa trị và có dấu hiệu cải thiện.

Tiếp đó, ngày 14/12, Fitch hạ bậc xếp hạng nợ đối với năm ngân hàng thương mại châu Âu. Cụ thể, Fitch đã hạ mức xếp hạng về khả năng vỡ nợ dài hạn đối với Banque Federative du Credit Mutuel, Credit Agricole và OP Pohjola Group từ AA- xuống A+, của Danske Bank từ A+ xuống A, của Rabobank Group từ AA+ xuống AA.

Động thái trên diễn ra sau khi Fitch tiến hành đánh giá các ngân hàng lớn của châu Âu. Theo Fitch, năm ngân hàng trên đã cải thiện tình trạng vốn và thanh khoản, là điều tích cực đối với mức xếp hạng nợ của họ. Điều đó đã giúp những ngân hàng này giữ mức xếp hạng của họ khỏi bị tụt hơn một bậc.

Fitch cho rằng việc hạ bậc xếp hạng tín dụng của Danske Bank và Credit Agricole phản ánh khả năng dễ bị tổn thương của các chi nhánh thuộc những ngân hàng này đối với những nước Eurozone đang gặp khó khăn. Hãng này nhấn mạnh ngành ngân hàng đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nợ ở khu vực sử dụng đồng Euro.

Cuộc khủng hoảng sẽ tác động gián tiếp tới các ngân hàng khác. Các thị trường vốn sẽ không hoạt động hiệu quả. Những nhân tố không chắc chắn về cách thức giải quyết cuộc khủng hoảng, cộng với những biện pháp khắc khổ được một số nước châu Âu áp dụng, sẽ tác động tiêu cực tới các ngân hàng thương mại, đặc biệt là khu vực Nam Âu và Ireland.

Cùng với Fitch, Standard & Poor's cũng hạ bậc xếp hạng tín nhiệm 10 ngân hàng Tây Ban Nha và cho biết sẽ tiếp tục theo dõi hạ bậc của các ngân hàng này sau khi xem xét xếp hạng tín nhiệm của Tây Ban Nha. Standard & Poor's cho biết, lý do là hãng áp dụng các tiêu chuẩn xếp hạng tín nhiệm và phương pháp đánh giá mới đối với các ngân hàng.

Một ngày sau, hôm 15/12, Fitch lại đưa thêm 6 ngân hàng toàn cầu khác là Bank of America, Goldman Sachs của Mỹ, Barclays của Anh, BNP Paribas (Pháp) và Deutsche Bank (Đức) và Credit Suisse của Thụy Sĩ vào diện đánh tụt bậc xếp hạng tín dụng dài hạn do thách thức kinh doanh gia tăng và nguy cơ khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Fitch nhấn mạnh những thách thức trên xuất phát từ những diễn biến về phát triển kinh tế và những thay đổi về các quy định trong ngành ngân hàng. Các ngân hàng đã bị giám sát kể từ khủng hoảng 2008, bị ràng buộc bởi nhiều quy định sau khi họ góp phần đẩy kinh tế toàn cầu vào suy thoái và đang đối mặt với các điều kiện thị trường nghiêm ngặt hơn.

Theo Fitch, những ngân hàng này đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc huy động vốn và củng cố thanh khoản để chống đỡ với các cú sốc, nhưng vẫn dễ tổn thương do lòng tin và tâm lý thị trường.

Ngoài ra, sự phức tạp trong các mô hình kinh doanh khiến việc đánh giá quy mô thua lỗ - có thể phát sinh nhanh chóng từ những sự kiện bất ngờ - trở nên khó khăn hơn. Fitch dự báo việc tiếp tục củng cố trong ngành ngân hàng do những điều kiện thị trường mới - trong đó có lợi nhuận giảm và chi phí tăng - sẽ gây khó khăn cho ngành này.

Và cao trào

Việc các tổ chức tín nhiệm đua nhau hạ bậc các ngân hàng, công ty bảo hiểm khu vực châu Âu đã khiến thị trường toàn cầu chao đảo dữ dội, song cao trào lại là việc Bỉ bị Moody’s đánh tụt bậc tín dụng và Pháp bị Standard & Poor’s và Fitch Ratings cho vào tầm ngắm.

Hôm 16/12, Moody’s đã hạ 2 bậc xếp hạng tín dụng của Bỉ vì cho rằng, khủng hoảng nợ công của khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ gia tăng nguy cơ đối với nguồn quỹ cho những nước đang có gánh nặng nợ công cao, trong đó có Bỉ.

Moody’s hạ xếp hạng trái phiếu chính phủ của nước này từ Aa3 xuống Aa1 và cho biết, quyết định này dựa trên những lo ngại về triển vọng tăng trưởng kinh tế và hệ thống ngân hàng của Bỉ mà cụ thể là những khó khăn trong việc cứu trợ cho Tập đoàn tài chính liên doanh Pháp – Bỉ Dexia.

Moody’s nhận định trong thông báo: “Sự yếu kém của các thị trường nợ công tại Eurozone ngày càng trầm trọng và tình thế khó có thể thay đổi trong tương lai gần”. Cơ quan xếp hạng tín dụng này cũng không đưa ra các dự báo lạc quan đối với nền kinh tế Bỉ, nghĩa là trong một vài năm tới mức xếp hạng còn có thể bị hạ thêm nữa.

Cùng ngày, Fitch đưa mức xếp hạng AA+ của Bỉ vào diện xem xét hạ bậc, tín hiệu cho thấy tổ chức này có thể hạ bậc tín nhiệm của Bỉ trong vòng 3 tháng tới. Đồng thời, Fitch hạ triển vọng tín nhiệm của một nền kinh tế khác của châu Âu là Pháp từ “ổn định” xuống “tiêu cực”.

Theo đó, Fitch giữ nguyên mức xếp hạng tín nhiệm AAA của Pháp nhưng thay đổi triển vọng sang “tiêu cực”. Đồng thời, tổ chức này đưa xếp hạng tín nhiệm của Tây Ban Nha, Ý, Bỉ, Slovenia, Ireland và Cyprus vào diện theo dõi hạ bậc, dự kiến kết thúc vào cuối tháng 1/2012.

Trong khi giới phân tích kinh tế tại Anh rộ lên tin đồn Pháp sắp bị Standard & Poor’s đánh tụt bậc tín nhiệm, đồng nghĩa với việc thành viên lớn thứ hai của Khu vực đồng tiền chung châu Âu bị cuộc khủng hoảng nợ công đe dọa và đồng tiền chung Euro bị đẩy gần hơn tới bờ vực tan rã.

Tờ Guardian của Anh cho rằng, nếu bị đánh tụt hạng tín nhiệm, Pháp sẽ gặp khó khăn hơn nữa khi muốn vay tiền trên các thị trường tài chính quốc tế hoặc phải vay với giá đắt đỏ, giữa lúc nhiều người nghi ngờ về những cam kết cứu vãn Khu vực đồng Euro đưa ra trong các cuộc họp thượng đỉnh của Liên minh châu Âu gần đây.

Các nhà phân tích cho biết nếu bị đánh tụt hạng tín nhiệm, lãi suất đi vay của Pháp sẽ tăng lên, khiến việc chi trả những món nợ hiện có của nước này thêm đắt đỏ. Bị mất điểm tín nhiệm, khả năng đóng góp của Pháp trong Quỹ Bình ổn Tài chính châu Âu (EFSF) cũng như đóng góp cho các nhu cầu đột xuất khác, cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Lãi suất trái phiếu của chính phủ Pháp hiện đã tăng cao hơn ít nhất 1 điểm phần trăm so với trái phiếu của Đức. Để thực hiện nghĩa vụ thanh toán các khoản nợ hiện có, trả lãi vay và vay mới, Pháp sẽ cần huy động khoảng 400 tỷ Euro trong năm 2012. Việc lãi suất tăng thêm 1% sẽ khiến Pháp thiệt hại 4 tỷ Euro mỗi năm.