Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức ban hành quy chế thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2009. Theo đó,  năm nay không tổ chức thi “vòng vớt” như hai năm trước đây.

Ba điểm cần chú ý của kỳ thi này là: thi tốt nghiệp theo cụm; đổi chéo chấm bài thi giữa các địa phương; phân định rõ trách nhiệm của thanh tra bộ và cán bộ giám sát phòng thi, tăng cường thanh tra của bộ ở những nơi không có điều kiện tổ chức thi theo cụm.

Chia cụm: chống tiêu cực trong thi cử

Trên địa bàn mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tổ chức cho học sinh lớp 12 hoặc thí sinh tự do thi theo các cụm trường. Mỗi cụm có ít nhất 3 trường trung học phổ thông (hoặc 3 trung tâm giáo dục thường xuyên), có thể thành lập hội đồng hỗn hợp 2 trường trung học phổ thông và 2 trung tâm giáo dục thường xuyên, tập trung về thành phố, thị xã, thị trấn nơi có điều kiện tốt hơn để tổ chức thi. Mỗi cụm trường thành lập một Hội đồng coi thi. Mỗi địa điểm thi bố trí một phó chủ tịch hội đồng làm trưởng điểm thi.

Trường hợp đặc biệt, những trường ở vùng xa, vùng cao, hải đảo đi lại khó khăn, không thể tổ chức thi theo cụm, hoặc chỉ tổ chức được 2 trường/1 cụm, các sở giáo dục và đào tạo báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo của bộ.

Trong mỗi hội đồng coi thi, danh sách thí sinh được lập theo 3 ban: Ban Khoa học tự nhiên, Ban Khoa học Xã hội và nhân văn, Ban Cơ bản; trong từng ban, lại xếp lần lượt các ngoại ngữ; cuối cùng tên thí sinh được xếp theo thứ tự a, b, c,..., sau đó mới xếp lần lượt vào các phòng thi. Những phòng thi cuối cùng có thể được xếp ghép các ban với nhau. Việc tổ chức thi theo cụm như trên được coi là một giải pháp nhằm hạn chế tốt nhất các bệnh thành tích và tiêu cực trong thi cử.

Phân rõ chức năng, nhiệm vụ của thanh tra.

Dự kiến Bộ sẽ huy động hơn 8.000 cán bộ, giảng viên các trường đại học, cao đẳng làm nhiệm vụ thanh tra, giám sát trong tất cả các khâu của công tác thi. Điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ lực lượng thanh tra của bộ và giám thị ngoài phòng thi; phân rõ trách nhiệm và phạm vi hoạt động của thanh tra của bộ và giám thị ngoài phòng thi. Thanh tra Bộ sẽ được phủ kín với mật độ dày đặc hơn so với những năm trước.

Trong các cụm thi từ 3 trường trở lên, bình quân 6 phòng thi có 1 thanh tra của bộ; trong các cụm thi có 2 trường hoặc trong các trường tổ chức thi riêng lẻ, bình quân 5 phòng thi có một thanh tra của bộ; trong các phòng thi riêng lẻ, 2 phòng thi có 1 giám thị điều động từ trường đại học.

Chỉ có thanh tra của bộ làm nhiệm vụ giám sát ở hành lang và xung quanh phòng thi; Giám thị ngoài phòng thi thực hiện các nhiệm vụ do chủ tịch hội đồng thi phân công, ở khu vực bên ngoài, không nằm trong phạm vi hành lang phòng thi và hỗ trợ thanh tra khi cần thiết.

Quy chế cũng đưa ra 4 nguyên tắc dành cho giám thị: hai giám thị trong một phòng thi phải là giáo viên dạy khác trường; giám thị không coi thi tại phòng thi đã coi; hai giám thị không cùng coi thi quá một lần, ở những nơi có giám thị điều động từ trường đại học, thực hiện luân chuyển giám thị sao cho mỗi phòng thi có 03 môn thi do giám thị từ trường đại học coi.

Chấm chéo: công bằng và hạn chế “bất thường”

Sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông lần 1-2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã bất ngờ chấm thẩm định bài thi có dấu hiệu bất thường ở trên 20 địa phương. Kết quả thẩm định được chuyển đến cho bí thư, chủ tịch các tỉnh, thành phố và đề nghị lãnh đạo UBND tỉnh làm rõ các dấu hiệu không bình thường.

Một số lãnh đạo sở giáo dục và đào tạo của các tỉnh thí dụ như Quảng Ninh đã phải trả lời rõ ràng trước lãnh đạo UBND tỉnh về kết quả kết quả chấm thẩm định của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc vì sao có 56/186 bài thi của thí sinh trong tỉnh chấm lỏng tay. Cụ thể có 43 bài vênh giữa hai kết quả chấm dưới 1 điểm, chín bài vênh 1-1,75 điểm.

Để tránh hiện tượng như vậy, nên Bộ sẽ đổi chéo bài thi tự luận giữa các tỉnh để chấm thi: Thực hiện đổi chéo bài thi giữa các tỉnh lân cận nhau để chấm: tỉnh A chấm bài cho tỉnh B, tỉnh B chấm bài cho tỉnh C... (những tỉnh lớn có nhiều thí sinh dự thi có thể sẽ chấm thi cho một số tỉnh nhỏ có ít thí sinh). Bộ  quyết định cụ thể việc đổi chéo bài thi giữa các tỉnh.

Các sở giáo dục và đào tạo thành lập hội đồng chấm thi để chấm bài thi trắc nghiệm của các thí sinh dự thi tại tỉnh mình và chấm bài thi tự luận của các thí sinh dự thi tại tỉnh khác. Sau khi công bố điểm thi tốt nghiệp trong thời hạn 10 ngày, thí sinh có quyền xin phúc khảo bài thi, nếu trường hợp điểm bài thi thấp hơn điểm trung bình cả năm của môn học đó ở lớp 12 từ 2,0 điểm trở lên. Đơn xin phúc khảo thí sinh nộp tại trường phổ thông nơi nộp hồ sơ dự thi tốt nghiệp để nhà trường chuyển về cho sở giáo dục và đào tạo giải quyết.

Một đặc điểm của kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm nay là có nhiều nhóm đối tượng dự thi như học sinh Ban Khoa học tự nhiên, Ban Khoa học Xã hội và Nhân văn, Ban Cơ bản, trường trung học phổ thông kỹ thuật và học viên học chương trình giáo dục thường xuyên. Tuy nội dung thi tốt nghiệp năm nay sẽ nằm trong chương trình trung học phổ thông, chủ yếu là chương trình lớp 12 nhưng mỗi thí sinh đều phải dự thi đủ các môn theo nội dung, hình thức thi đã được quy chế quy định.

Theo đó, đề thi cũng sẽ có 5 “tầng” phù hợp cho các thí sinh học Ban Khoa học tự nhiên, Ban Khoa học xã hội và nhân văn, Ban Cơ bản, trường trung học phổ thông kỹ thuật và thí sinh tự do.

Đối với các môn Toán, Vật lý, Hoá học, Sinh học, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, đề thi mỗi môn gồm 2 phần: Phần chung dành cho tất cả thí sinh, ra theo nội dung giống nhau giữa chương trình chuẩn và chương trình nâng cao. Phần riêng cho thí sinh học theo từng chương trình: chương trình chuẩn hoặc chương trình nâng cao.

Thí sinh học chương trình nào thì chỉ được làm phần riêng cho chương trình đó (chuẩn hoặc nâng cao); riêng thí sinh tự do được chọn một phần riêng thích hợp để làm bài. Các môn thi ngoại ngữ, đề thi mỗi môn chỉ có phần chung dành cho tất cả thí sinh, ra theo nội dung giống nhau giữa chương trình chuẩn và chương trình nâng cao, không có phần riêng.