Quốc hội đã miễn thuế thu nhập cá nhân đã giãn trong sáu tháng đầu năm 2009. Thế nhưng đang có tranh luận miễn thuế căn cứ nguồn gốc thu nhập hay thời điểm phát sinh thu nhập? Tranh cãi này có liên quan đến số thuế cá nhân được miễn.

Việc miễn thuế cũng sẽ phức tạp hơn nếu cơ quan thuế không xác định rõ thu nhập nào sẽ được miễn thuế.

Miễn cho thu nhập nào?

Chuyện miễn thuế trong sáu tháng đầu năm đã rõ nhưng số thuế được miễn có thể khác đi, tùy vào cơ quan thuế sẽ chọn thu nhập nào để miễn thuế. Hiện có hai phương án xác định thu nhập để miễn thuế.

Phương án thứ nhất là căn cứ vào nguồn gốc thu nhập của sáu tháng được miễn thuế là từ tháng 1 đến 6-2009. Phương án thứ hai là căn cứ vào thu nhập mà cá nhân đã được chi trả trong sáu tháng đầu năm, không phân biệt đó là thu nhập của tháng nào.

Hiện Bộ Tài chính và cơ quan thuế đang bàn chọn một trong hai phương án này để thực hiện chủ trương miễn thuế của Quốc hội.

Khi đưa ra phương án căn cứ vào nguồn gốc để miễn thuế, những người theo quan điểm này cho rằng Quốc hội cho miễn thuế sáu tháng đầu năm do vậy phải lấy thu nhập của những tháng này để miễn thuế.

Còn những người theo phương án căn cứ vào thời điểm chi trả cho rằng nguyên tắc của thuế thu nhập cá nhân là tính theo thời điểm chi trả, do vậy tất cả thu nhập được trả trong thời gian từ tháng 1đến tháng 6/2009 là thu nhập được miễn thuế.

Như vậy, với hai phương án xác định thu nhập để miễn thuế sẽ dẫn đến số thuế được miễn khác nhau do mỗi cơ quan, cá nhân đều có hoàn cảnh chi trả thu nhập khác nhau. Ví dụ, trong tháng 2/2009, ông A được công ty trả tiền thưởng tết tương đương với ba tháng lương. Đây là khoản tiền có nguồn gốc từ năm 2008 được chi trả vào năm 2009.

Nếu theo phương án miễn thuế theo nguồn gốc thu nhập thì khoản thưởng này dù được chi trả trong thời gian được miễn thuế, nhưng do là tiền thưởng của năm 2008 vì thế không được miễn thuế.

Như vậy, với phương án này, khoản lương hay các thu nhập của tháng 1 đến tháng 6/2009 sẽ được miễn thuế, kể cả trường hợp được chi trả trong sáu tháng cuối năm.

Ví dụ lương tháng 5/2009 của ông B là 10 triệu đồng nhưng chi trả vào tháng 7/2009, đã hết thời gian được miễn thuế, thì vẫn được miễn thuế vì nguồn gốc của nó là lương tháng 5/2009.

Ngược lại, với phương án miễn thuế theo thời điểm chi trả thu nhập thì đơn giản hơn. Theo đó, tất cả thu nhập mà cá nhân được nhận trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 6/2009 đều được miễn thuế, không phân biệt nguồn gốc khoản lương thưởng đó có phải là của những tháng được miễn thuế.

Khi đó, thu nhập của tháng 6/2009 nhưng trả trong tháng 7/2009 thì không được miễn thuế. Hoặc thưởng năm 2008 nhưng trả trong tháng 2/2009 thì được miễn thuế.

Theo nguyên tắc nào?

Theo một chuyên gia ngành thuế thì nguyên tắc của Luật thuế thu nhập cá nhân là tính theo thời điểm và xuyên suốt trong năm tài chính (từ 1/1 đến 31/12 hằng năm). Theo đó, tất cả thu nhập mà cá nhân đã nhận trong thời gian từ 1/1/2009 đến 31/12/2009, không phân biệt là thu nhập của tháng nào trong các năm trước đó đều được tính vào năm 2009.

Do vậy, nếu xác định căn cứ vào nguồn gốc thu nhập để miễn thuế là không đúng với tinh thần của Luật thuế thu nhập cá nhân.

Một số cán bộ ngành thuế nói cách đơn giản nhất là theo đúng tinh thần nghị quyết của Quốc hội, đó là số tiền thuế nào đã được giãn thì được miễn. Trong những tháng đầu năm, cá nhân đã kê khai thuế thì nay chỉ làm thủ tục miễn thuế. Như thế không chỉ đơn giản cho cơ quan thuế, đơn vị chi trả thu nhập mà cá nhân được miễn thuế cũng vui vẻ.

Bởi vì trong thời gian qua dù được miễn thuế nhưng hằng tháng cơ quan chi trả thu nhập vẫn tính thuế và thông báo số thuế được giãn cho cá nhân.

Như vậy, cá nhân đã biết số tiền thuế được giãn và tới đây số thuế được miễn cũng trùng với số thuế đã thông báo được giãn. Trường hợp xoay ngược lại, tính theo nguồn gốc, khi đó sẽ “sinh chuyện” vì tiền thuế được miễn không khớp với số tiền đã được giãn.

Hơn nữa, trên thực tế, Bộ Tài chính cũng đã bị “hớ” khi đưa ra những quy định về thuế thu nhập cá nhân mà dựa vào nguồn gốc thu nhập. Đầu năm 2009, khi triển khai Luật Thuế thu nhập cá nhân, bộ cũng đã quy định các khoản thu nhập của năm 2008 được chi trả trong năm 2009 phải quyết toán theo pháp lệnh thuế thu nhập cá nhân.

Sau đó, bộ phải điều chỉnh lại là căn cứ vào thời điểm chi trả thu nhập. Nay phương án miễn thuế nhưng căn cứ vào nguồn gốc lại được đặt ra, chắc chắn sẽ gây rối khi quyết toán thuế và không công bằng cho người nộp thuế.

Rối cho bên trả lương

Hiện các cơ quan chi trả thu nhập đang “lên ruột” khi chưa rõ sẽ miễn thuế dựa trên nguồn gốc của thu nhập hay thời điểm chi trả. Thế nhưng, một số doanh nghiệp cho biết sẽ rối nếu miễn thuế dựa theo nguồn gốc thu nhập. Vì khi đó các doanh nghiệp phải rà soát từng khoản thu nhập của cá nhân, khoản nào là lương thưởng của thời gian được miễn thuế, khoản nào nằm ngoài thời gian miễn thuế để quyết toán thuế cho cá nhân.

Việc này sẽ cực kỳ phức tạp với các doanh nghiệp có vài trăm người lao động trở lên. Vì kể từ khi được giao nhiệm vụ quyết toán thuế thu nhập cho cá nhân, nhiều doanh nghiệp đã trang bị phần mềm để tính thuế chứ không thể tính toán thủ công. Các phần mềm này đều hoạt động theo nguyên tắc tính thuế theo thời điểm chi trả thu nhập. Do vậy, nếu miễn thuế theo nguồn gốc thì thời gian miễn và quyết toán thuế cho cá nhân sẽ kéo dài ra.

Cùng thu nhập nhưng tiền miễn thuế khác nhau khi miễn thuế theo nguồn gốc và thời điểm chi trả:


T.Tuyền (Tuổi Trẻ)