Đây là chúng ta tính cho tương lai, cho thế hệ sau. Nếu không tăng tuổi nghỉ hưu là chúng ta truyền gánh nặng cho thế hệ sau, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và xã hội Đào Ngọc Dung trao đổi bên hành lang Quốc hội sáng 29/5.

Trong phiên họp này, Quốc hội đã nghe Chính phủ trình dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) với đề xuất đáng chú ý là tăng tuổi nghỉ hưu lên 62 với nam và 60 với nữ.

Thưa Bộ trưởng, hiện nay nhiều luồng quan điểm, đặc biệt là trong giới công nhân, không đồng tình với việc tăng tuổi nghỉ hưu. Hồ sơ dự án luật do Bộ chuẩn bị cũng thiếu phần lấy ý kiến đối tượng tác động là công nhân. Vậy Bộ đã thăm dò ý kiến các đối tượng này chưa và nhìn chung quan điểm của họ ra sao?

Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, thì nghị quyết 28 của Trung ương cũng đặt vấn đề rất rõ: mục tiêu, mục đích chính là phải tính đến yếu tố tăng rưởng, việc làm, đảm bảo bền vững và ổn định quỹ bảo hiểm xã hội trong lâu dài, đối phó với việc già hóa dân số, giảm dần khoảng cách về giới...

Mục tiêu của điều chỉnh tuổi hưu có lộ trình dài, nhưng phải hành động mau lẹ, đặc biệt tiến tới thích ứng được với việc già hóa dân số vào năm 2035.

Chúng ta đang khẳng định Việt Nam ở trong thời kỳ dân số vàng, nhưng thực chất đang bắt đầu chuyển sang già vào năm 2014.

Năm 2000, bình quân chúng ta có 1,2 triệu người bước vào tuổi lao động, thì đến bây giờ đã giảm xuống còn 400.000. Chúng ta hiện có khoảng 7% người ở độ tuổi 60 trở lên. Để chuyển từ 7% sang 14% người trên tuổi 60, một số nước như Đức, Pháp mất 100 năm; Hàn Quốc, Thái Lan mất 20 năm; còn Việt Nam mất tối đa là 15 năm, cho thấy rằng Việt Nam có tốc độ già hóa dân số vào loại nhanh nhất hiện nay.

Độ tuổi nghỉ hưu hiện nay của chúng ta đã được quy định từ năm 1961, tức là hơn 60 năm rồi. Khi đó, bình quân tuổi thọ của Việt Nam mới trên 45 tuổi, đến nay tuổi thọ bình quân là 76,6, là một trong những nước có tuổi thọ cao trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Hiện thời gian đóng bảo hiểm xã hội của cả nam và nữ đều thấp, thời gian hưởng lại rất cao. Thông thường ở các nước, mức lương bảo hiểm là 30% đến cao nhất là 45%, nhưng ở Việt Nam, người hưởng cao nhất là 75%, bình quân là 70%.

Nếu một người đóng bảo hiểm xã hội 28 năm thì chỉ đủ để chính mình hưởng trong 10 năm, còn lại là phải lấy đóng góp của thế hệ sau.

Do dó, riêng việc đảm bảo cân bằng ổn định của quỹ bảo hiểm xã hội thì điều chỉnh tuổi hưu là cần thiết.

Khi thẩm tra dự án luật này thì một số đại biểu Quốc hội cũng cho rằng lý luận tăng tuổi hưu để đảm bảo cân đối quỹ là không đủ thuyết phục, thưa Bộ trưởng?

Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nằm trong tổng thể rất nhiều phương án, bộ luật khác, cả điều chỉnh bảo hiểm, công việc, thị trường lao động... chứ không phải chỉ nhằm vào Bộ luật Lao động này.

Tôi rất muốn anh chị em báo chí tuyên truyền rộng hơn cho người lao động hiểu là đây là điều chỉnh dần dần, điều chỉnh theo lộ trình chậm và đến 2028 mới có người nam đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 62, đến 2035 người nữ đầu tiên mới nghỉ hưu ở độ tuổi 60.

Người lao động trong 3 trường hợp: suy giảm sức khỏe, lao động nặng nhọc, độc hại... có quyền nghỉ hưu sớm hơn 5 tuổi. Đi liền với nó, chúng tôi đang phải thiết kế chính sách, thậm chí có thể có người nghỉ hưu ở tuổi 50, hay quyền nghỉ hưu sớm hơn, nghỉ khi đóng đủ bảo hiểm xã hội rồi, kể cả chưa đủ tuổi. Có nghĩa là không phải bắt cứng người lao động cứ phải đủ tuổi mới được nghỉ hưu.

Đối với công nhân, chúng tôi đặc biệt quan tâm. Chính phủ cũng đang rà soát lại toàn bộ ngành nghề, những công việc lao động nặng nhọc, độc hại (có quyền nghỉ hưu sớm) là phải có danh sách luôn, kèm theo bộ luật này.

Ví dụ, riêng lĩnh vực than hầm lò chúng ta đang quy định 24 lĩnh vực có thể nghỉ hưu sớm hơn. Ngược lại, những lĩnh vực, lực lượng có trình độ cao, nghề nghiệp đặc thù, như tòa án, kiểm sát, giáo sư, phó giáo sư, nhà khoa học giỏi... thì phải khuyến khích họ làm suốt đời. Đến khi nào họ còn có thể cống hiến thì cống hiến.

Chúng ta cần phân biệt tuổi nghề và tuổi hưu. Hưu là anh đủ điều kiện để hưởng bảo hiểm xã hội, còn nghề thì nó khác. Có nghề làm ngắn, như xiếc, bóng chuyền, bóng đá; có nghề làm dài, có những người thôi làm quản lý rồi anh vẫn có thể làm nghề của anh, ví dụ luật sư.

Tôi rất muốn chúng ta hiểu môt cách đầy đủ về tăng tuổi nghỉ hưu và đến lúc này chúng ta không thể không tăng tuổi nghỉ hưu. Nếu không điều chỉnh thì đến 2035 Việt Nam sẽ rơi vào tình trạng già hóa dân số như Nhật Bản hay một số nước hiện nay.

Còn về lo ngại điều chỉnh tuổi hưu có thể hạn chế cơ hội việc làm của người trẻ thì sao, thưa ông?

Chúng ta xác định ưu tiên số 1 khi điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là phải đảm bảo tăng trưởng kinh tế ổn định và công ăn việc làm cho giới trẻ. Chúng tôi tính phương án 1 là đã cân đối công việc hiện tại cho giới trẻ và cả cho người già. Hiện 46% người sau tuổi nghỉ hưu đang làm việc tiếp.

Đến lúc này, lực lượng lao động trẻ của chúng ta không dồi dào nữa. Tôi đã quan sát rất nhiều khu vực nông thôn, hiện nay chỉ còn người già và phụ nữ, không còn thanh niên trẻ nữa đâu. Phải nhìn nhận Việt Nam hiện đang không phải đỉnh cao của dân số vàng, mà đang chuyển sang già hóa dân số.

Cũng phải làm rõ không có chuyện người già tranh chấp chỗ của người trẻ, quan chức giữ ghế để làm việc đâu.

Đây là chúng ta tính cho tương lai, cho thế hệ sau. Nếu không tăng tuổi nghỉ hưu là chúng ta truyền gánh nặng cho thế hệ sau.