"Tôi không thoả mãn với cách dùng từ tình huống mà lẽ ra đó phải là một xu hướng, là một định chế quốc gia", đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc trao đổi bên hành lang Quốc hội, ngày tân Chủ tịch nước được bầu.

Ông Quốc cũng nhấn mạnh vấn đề quan trọng là phải có một cơ chế để giám sát quyền lực.

Đại biểu Dương Trung Quốc nói: Tôi nhớ là khi tôi phát biểu tại Quốc hội cách đây 13 năm thì có một đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, sau này cũng là Chủ tịch nước có gặp tôi và nói ở hành lang và nói rằng, những ý kiến của anh đưa ra rất tốt, Đảng cũng đã bàn lâu rồi nhưng chúng ta vẫn né tránh. Các vị lão thành luôn luôn lấy câu chuyện Gorbachyovra để nói rằng nếu chúng ta tập trung quyền lực mà không thể kiểm soát được thì rất dễ bẻ ghi con tàu.

Tôi nghĩ là việc chúng ta đề phòng thì cứ đề phòng thôi nhưng thiên hạ làm được thì mình cũng làm được. Quan trọng là mình nâng cao dân chủ, để dân giám sát và có cơ chế giám sát được quyền lực đó, như ý kiến của chính Tổng bí thư đã từng nói rất nhiều: quyền lực phải được giám sát, được kiểm soát. Cho nên tôi nghĩ cái lo đó không phải là cái lo đến mức chúng ta phải tự dừng bước, tự hạn chế mình lại trên con đường nhất thể hoá.

Cũng có nhiều ý kiến bày tỏ Tổng bí thư làm Chủ tịch nước là rất đáng mừng, ông thì sao?

Tôi không dùng chữ mừng. Mừng hay không là ở kết quả của nó. Tôi cho là vấn đề mà chúng ta quan tâm là ở việc giám sát quyền lực. Càng tập trung quyền lực có cái hay của nó là chúng ta có những quyết sách kịp thời và có dấu ấn vai trò của cá nhân, nhưng cũng nảy sinh ra các rủi ro và chúng ta thấy trước rồi. Trước khi bàn câu chuyện của hôm nay chúng ta đã bàn về việc giám sát quyền lực.

Như ông đã nói là việc đó đang được làm, vậy ông cảm thấy thế nào?

Tôi chẳng thấy lo ngại gì cả, rất tin tưởng là người dân và xã hội sẽ điều chỉnh. Và tôi cũng tin rằng Đảng chủ trương thì Đảng cũng phải nhận thức ra vấn đề, phải giám sát được quyền lực.

Như trên ông nói một người vừa làm Tổng bí thư vừa làm Chủ tịch nước nên là một định chế quốc gia. Điều có liệu có thích hợp với Việt Nam không?

Ta vẫn thường nghe nói thể chế ở Việt Nam là đặc thù, nó đặc thù thì ta tôn trọng nó thôi nhưng thiên hạ làm được thì ta cũng làm được.

Một Đảng lãnh đạo là đặc thù thật chứ. Nhưng cũng có những nước một Đảng lãnh đạo mà họ làm được, thế tại sao ta không làm? Mà những nước ấy tôi không nói to hay nhỏ, mạnh hay yếu, như nước Lào họ làm được thì tại sao ta không làm được?

Theo ông thì Tổng bí thư đồng thời làm Chủ tịch nước có những cái lợi gì?

Trước hết là giảm biên chế. Giảm vị trí cấp cao là quan trọng chứ.

Cái thứ hai là bộ máy. Cái đó hoàn toàn phù hợp với xu thế.

Quan trọng là phải đi kèm với giám sát, đặc biệt là giám sát của người dân. Tôi nói ví dụ như câu chuyện Quốc hội đang làm là lấy phiếu tín nhiệm. Quả thật chúng tôi rất hoang mang, có thể đấy là ý kiến của cá nhân mình và mình cho rằng mình rất có trách nhiệm, rất thận trọng nhưng mình đã là tiếng nói của dân chưa? Khi tất cả thông tin đến đại biểu chỉ là những bản báo cáo ngắn không có kiểm định.

Cuối cùng tất nhiên mỗi người có một trách nhiệm riêng, nhưng phải nói là đại diện cho dân để nói là cái khó. Hơn nữa, cách lấy tín nhiệm của mình 3 nấc (tín nhiệm cao, tín nhiệm, tín nhiệm thấp) như thế cũng rất đặc thù và rất khó để chúng ta tỏ thái độ.

Cái thứ ba nữa là chúng ta đừng lấy con số tuyệt đối. Tôi nói ví dụ các vị hoạt động Quốc hội thì làm sao mà đánh gía được. Một luật ban hành kém như Bộ luật hình sự vừa rồi thì cả 494 người đều như nhau và mỗi người chịu trách nhiệm về lá phiếu của mình. Tôi cũng chịu trách nhiệm về chuyện đó, chứ không thể nói là tại bà Chủ tịch hay ông Chủ nhiệm. Nên những nhân vật đó rất khó đánh giá vì thế thường tỷ lệ phiếu tín nhiệm rất cao.

Thế còn những người đứng mũi chịu sào chịu trách nhiệm trực tiếp về những lĩnh vực có tác động trực tiếp đến dân, người dân không hài lòng là cái dễ hiểu nhất, nên đừng lấy con số tuyệt đối là anh này được tín nhiệm hơn anh kia mà đây là một cơ hội để nhắc nhở, để cảnh báo, từ đó để mọi người có thể điều chỉnh lại mình qua cái đó.

Ông từng hai lần tham gia lấy phiếu tín nhiệm ở nhiệm kỳ 13 rồi thì ở lần này ông thấy công tác chuẩn bị có tốt hơn không?

Ngoài cái việc tài liệu đến sớm hơn một chút thì tôi thấy mọi chuyện vẫn thế. Và cái suy nghĩ của tôi vẫn giữ nguyên như trước và tôi nói thật là tôi tiếp xúc người dân thì người dân vẫn chia sẻ với tôi nhiều về hiệu quả của nó. Đương nhiên là làm còn hơn không làm.