Sáng 17/3, Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ tổ chức Họp báo công bố Báo cáo Chỉ số đánh giá chi phí tuân thủ thủ tục hành chính năm 2020 (APCI 2020).

Theo Nghị quyết số 02/NQ-CP về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và định hướng đến năm 2021, Chính phủ đã giao Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ tiến hành khảo sát, đánh giá và công bố thường niên Báo cáo Chỉ số đánh giá chi phí tuân thủ thủ tục hành chính (APCI). 

APCI được xây dựng dựa trên kết quả khảo sát doanh nghiệp tại 63 địa phương, thể hiện bức tranh chân thực và sinh động về chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả để thực hiện thủ tục hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành. Do đó, APCI phản ánh khách quan mức độ cải cách, cải thiện các thủ tục hành chính, quy định của pháp luật về môi trường kinh doanh cũng như quá trình thực thi pháp luật, chính sách của các bộ, ngành, địa phương.

CẢI THIỆN NHƯNG VẪN CÒN DƯ ĐỊA ĐỂ CẢI CÁCH

APCI 2020 tiếp tục phân tích quá trình doanh nghiệp trải nghiệm dịch vụ do các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương cung cấp trong 9 nhóm thủ tục hành chính quan trọng gồm:  Đầu tư; Giao dịch thương mại qua biên giới; Khởi sự doanh nghiệp/Đăng ký kinh doanh; Môi trường; Giấy phép, chứng chỉ hành nghề; Đất đai; Xây dựng; Thuế; và Kiểm tra chuyên ngành.

Qua khảo sát, nhóm thủ tục hành chính thuế dẫn đầu với điểm số cao và mức chi phí tuân thủ thấp. Đây là nhóm có sự cải thiện lớn nhất trong số 9 nhóm thủ tục hành chính. Thời gian thực hiện thủ tục thuế giảm 19% và chi phí trực tiếp giảm 79%, theo đó tổng chi phí cho việc thực hiện một thủ tục hành chính giảm 66% so với năm 2019.

Hầu hết trong nhóm thủ tục hành chính thuế đều không phát sinh chi phí trực tiếp. 100% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết không phải chi trả chi phí không chính thức - còn gọi là "chi phí gầm bàn" - cho cán bộ cơ quan nhà nước khi thực hiện các thủ tục khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, khai thuế giá trị gia tăng theo phương pháp khấu trừ và hoàn thành nghĩa vụ trước khi giải thể đối với doanh nghiệp.

Theo bà Phạm Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV, kết quả này có được nhờ việc áp dụng liên tục môi trường điện tử và thay đổi phương pháp quản lý nhà nước từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm"những năm gần đây.

Bên cạnh đó, khảo sát cũng cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp phải làm việc trực tiếp với đoàn kiểm tra của cơ quan thuế tại doanh nghiệp, chi phí thời gian và chi phí trực tiếp dành cho việc tiếp đón cũng giảm đáng kể. 

"Kết quả APCI 2020 tốt hơn năm 2018 và 2019 phản ánh những nỗ lực cải cách của Chính phủ và các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước từ trung ương đến địa phương trong thời gian qua", bà Phạm Ngọc Thủy cho biết. 

Tuy vậy, nhóm nghiên cứu APCI cho biết dù đã có những cải thiện nhất định trong việc cắt giảm chi phí không chính thức trong hai năm qua, đây vẫn là một trong 4 vấn đề trọng tâm cần tiếp tục được cải cách. Báo cáo cho thấy vẫn còn nhiều dư địa để cải cách thủ tục hành chính, giúp doanh nghiệp phát triển hơn nữa trong bối cảnh Việt Nam vừa phải thúc đẩy phát triển kinh tế, thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài đang có xu hướng chuyển dịch, vừa đối mặt với các vấn đề phát sinh từ đại dịch Covid-19. 

4 BÀI HỌC CẢI CÁCH TỪ APCI 2020

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Chủ tịch Hội đồng Mai Tiến Dũng, được công bố vào năm cuối cùng của Nhiệm kỳ Chính phủ khóa 14, APCI 2020 mang một thông điệp hết sức quan trọng. Đó là ghi nhận những thành công cũng như tiếp tục phát hiện những điểm cần cải thiện của Chính phủ kiến tạo, bổ sung những bài học sâu sắc để thúc đẩy cải cách.

Thứ nhất, việc thực hiện và giải quyết thục tục hành chính trên môi trường điện tử để cải thiện và tiết kiệm chi phí thực hiện thủ tục hành chính cho doanh nghiệp không còn là một ưu tiên cần cân nhắc mà đã là một nhiệm vụ cấp bách, được đặt lên hàng đầu của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương.

"Kết quả APCI qua ba năm 2018, 2019 và 2020 cho thấy những nhóm thủ tục hành chính nào được các cơ quan hành chính nhà nước duy trì nhịp cải thiện liên tục thông qua phương thức điện tử đều được phản ánh ngay vào kết quả điểm APCI hàng năm. Điều này cho thấy những nhóm thủ tục hành chính có điểm APCI cao và có những tiến bộ đáng kể qua các năm là nhờ vào việc áp dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ cho việc thực hiện thủ tục hành chính của doanh nghiệp cũng như giải quyết thủ tục hành chính của cơ quan nhà nước trên môi trường điện tử", Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.

Thứ hai, phải tiếp tục đẩy mạnh việc cắt giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, bao gồm chi phí chính thức và không chính thức để tạo một môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bộ máy công vụ liêm chính, tin cậy, tạo cơ hội cho doanh nghiệp tham gia liên kết chuỗi giá trị khu vực, toàn cầu.

"Chi phí không chính thức không chỉ làm gia tăng chi phí tuân thủ mà còn làm cho môi trường kinh doanh trở nên thiếu lành mạnh, kém cạnh tranh và gây e ngại cho các doanh nghiệp nước ngoài đang muốn tìm kiếm cơ hội kinh doanh tại Việt Nam. Nếu để khoản chi phí này tiếp tục tồn tại và bao trùm trên diện rộng thì sẽ cản trở sự phát triển kinh tế-xã hội, gây bức xúc trong nhân dân", ông Dũng nói.

Thứ ba, việc thực hiện các giải pháp để chuyển đổi từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" là cách thức phù hợp để giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính. 

Theo Bộ trưởng, qua 3 năm, APCI cho thấy một phương thức dẫn đến thành công về cải cách của một số nhóm thủ tục hành chính như thuế, giao dịch thương mại qua biên giới, đầu tư, khởi sự doanh nghiệp, môi trường là chuyển phương thức quản lý nhà nước từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm".

"Tuy nhiên, việc chuyển đổi này không chỉ đơn giản là điều chuyển các điều kiện, yêu cầu chứng minh đối với doanh nghiệp từ giai đoạn trước "cấp phép" sang sau "cấp phép" mà là thay đổi hoàn toàn phương thức quản lý nhà nước đối với từng lĩnh vực cũng như là thay đổi nhận thức của doanh nghiệp về trách nhiệm kinh doanh của mình", ông Dũng nhấn mạnh..

Khảo sát APCI tại các địa phương cho thấy doanh nghiệp mong muốn công tác này mang tính khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp để tự giác thực hiện đúng pháp luật, cảnh báo sớm nguy cơ vi phạm các quy định pháp luật thay vì cơ quan chức năng tìm soát "lỗi" của doanh nghiệp để xử phạt. Doanh nghiệp cũng mong muốn các quy phạm pháp luật cần rõ ràng, thống nhất và có thể dự đoán được để các doanh nghiệp có thể tự kiểm soát về khả năng tuân thủ pháp luật.

Thứ tư, APCI 2020 phản ánh một nền hành chính phục vụ, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, sẽ đem lại hiệu quả về tiết kiệm chi phí cho toàn xã hội. Công tác cắt giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính phụ thuộc vào không chỉ các yếu tố về thể chế và hạ tầng mà còn về chính những con người thực hiện các thủ tục hành chính đó.

"Để cải thiện điều này, song song với việc thúc đẩy chuyển đổi từ thái độ và trách nhiệm công vụ sang thái độ và trách nhiệm phục vụ người dân của cơ quan và cán bộ nhà nước, việc thực hiện và giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử sẽ hỗ trợ cắt giảm các áp lực tiếp xúc trực tiếp của cán bộ trong bộ máy hành chính, tạo điều kiện cho cán bộ tập trung giải quyết các vấn đề chuyên môn hiệu quả hơn", người đứng đầu Văn phòng Chính phủ nhấn mạnh.