Sửa Luật Giáo dục đại học, Chính phủ muốn thay "học phí" bằng giá dịch vụ đào tạo song cơ quan thẩm tra không đồng tình.

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giáo dục Đại học sáng 30/5, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, giáo dục thanh thiếu niên và nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, đa số thành viên uỷ ban này tán thành quan điểm tính đúng, tính đủ học phí nhưng không nhất trí viêc thay thay thuật ngữ "học phí" bằng "giá dịch vụ đào tạo"…

Việc sử dụng khái niệm học phí (cũng đã được quy định trong dự thảo Luật Sửa đổi bổ sung Luật Giáo dục) vừa thể hiện quan điểm coi giáo dục là lĩnh vực đặc thù, vừa phù hợp với thông lệ quốc tế và vừa tránh cách tiếp cận theo hướng thương mại trong giáo dục, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh.

Vẫn theo Chủ nhiệm Phan Thanh Bình, tại cơ quan thẩm tra, nhiều ý kiến tán thành với quy định cho phép cơ sở giáo dục đại học được tự chủ quyết định mức giá dịch vụ đào tạo đối với các dịch vụ không sử dụng ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, đề nghị nghiên cứu quy định rõ nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí đào tạo cần thiết làm căn cứ để xây dựng khung giá, mức giá cụ thể đối với các khoản thu dịch vụ đào tạo đối với các dịch vụ do Nhà nước đặt hàng và cấp kinh phí thực hiện, trong đó làm rõ phần Nhà nước hỗ trợ và phần phải thu phí thêm.

Đi đôi với cơ chế thu dịch vụ, cần quy định cơ chế giám sát, công khai, minh bạch trong tài chính đại học, để kiểm soát việc thu phí tương xứng với chất lượng dịch vụ đào tạo; quy định chính sách hỗ trợ người học để có thể tiếp cận với giáo dục đại học khi tăng mức học phí.

Liên quan đến kinh phí hoạt động của cơ sở giáo dục đại học công lập, báo cáo thẩm tra cũng nêu rõ, nhiều ý kiến đề nghị làm rõ quy định: "cơ sở giáo dục đại học công lập tự bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động" quy định tại khoản 2 điều 66.

Tự chủ tài chính chỉ là một nội dung trong tự chủ của cơ sở giáo dục đại học chứ không phải là yếu tố quyết định đối với việc thực hiện tự chủ của cơ sở giáo dục đại học. Bởi vậy, cần thiết phải tổng kết một cách toàn diện trước khi luật hóa cơ chế "công lập tự chủ tài chính"; làm rõ sự khác biệt giữa trường đại học công lập tự chủ tài chính hoàn toàn và trường đại học tư thục. Cần làm rõ trách nhiệm của Nhà nước đối với hệ thống giáo dục đại học và các cơ sở giáo dục đại học gồm cả loại hình công lập và ngoài công lập, ông Bình trình bày.

Cơ quan thẩm tra lưu ý quan điểm sửa đổi luật cần xác định, có thể xem giáo dục đại học là dịch vụ đặc biệt nhưng không thương mại hóa; phân định rõ quản lý nhà nước với quản trị của trường đại học trên cơ sở đẩy mạnh tự chủ và nâng cao trách nhiệm giải trình.

Về vấn đề tự chủ đại học, Chủ nhiệm Phan Thanh Bình nhận định đây là việc cần thiết và phù hợp với xu thế chung của giáo dục đại học. Đi đôi với mở rộng tự chủ là tăng cường trách nhiệm giải trình và đổi mới quản trị cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là nâng cao vai trò, năng lực của Hội đồng trường.

Cơ bản nhất trí với nhiều nội dung sửa đổi của dự thảo nhưng uỷ ban thẩm tra cũng đề nghị cần làm rõ hơn các khái niệm, nội hàm về quyền tự chủ, về năng lực tự chủ; về phạm vi, mức độ, điều kiện thực hiện quyền tự chủ phù hợp với năng lực của cơ sở giáo dục đại học và yêu cầu cụ thể về trách nhiệm giải trình.

Cơ quan thẩm tra cũng yêu cầu quy định trong dự thảo luật nguyên tắc pháp lý cần thiết nhằm tạo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật về vấn đề tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là về tổ chức - nhân sự, tài chính và tài sản.

Về vấn đề xếp hạng trường đại học, theo cơ quan thẩm tra thì trong điều kiện hiện nay của Việt Nam, vấn đề quan trọng là chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng của trường, thực hiện kiểm định và xếp hạng.

Vì vậy, đa số ý kiến trong uỷ ban ủng hộ giao cho Chính phủ, tùy theo yêu cầu của nhà nước và kết quả kiểm định chất lượng trường, định kỳ công bố danh sách các đại học, trường đại học trọng điểm được ưu tiên đầu tư cụ thể theo các nhiệm vụ chiến lược quốc gia và yêu cầu phát triển đất nước.

Với chính sách giảng viên, cơ quan thẩm tra đề nghị xem xét bổ sung các chính sách về  riêng biệt và phù hợp về tuyển dụng, sử dụng, quản lý đội ngũ giảng viên, bảo đảm "nhà giáo giữ vai trò quyết định bảo đảm chất lượng giáo dục" và tôn vinh nghề dạy học.

Nhiều ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định các chuẩn chức danh ngay trong luật, nghiên cứu quy định giao quyền cho nhà trường trong việc tuyển chọn và bổ nhiệm giảng viên vào các ngạch, bậc từ giảng viên đến giảng viên cấp cao (phó giáo sư, giáo sư) theo các tiêu chuẩn cơ bản do Chính phủ ban hành. 

Cơ quan thẩm tra cũng yêu cầu có điều khoản về giảng viên thực hành, giảng viên các lĩnh vực đặc thù và giảng viên thỉnh giảng để phù hợp với các điều kiện thực tế.