TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Phát hiện hàng loạt sai phạm tại “siêu tổng công ty” SCIC
Có hàng loạt sai phạm trong chuyển giao, tiếp nhận doanh nghiệp và quản lý tài chính tại SCIC, theo Thanh tra Chính phủ
Tối muộn 22/11, Thanh tra Chính phủ đã phát đi thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện nhiệm vụ đối với Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC).
Theo đó, bên cạnh một số kết quả tích cực trong hoạt động, Thanh tra Chính phủ cũng đã phát hiện khá nhiều sai phạm, tồn tại trong việc tiếp nhận, đầu tư kinh doanh vốn, bán cổ phần và chuyển giao quyền đại diện vốn nhà nước tại “siêu tổng công ty” này.
Sai phạm trong tiếp nhận, chuyển giao doanh nghiệp
Theo kết luận thanh tra, SCIC là doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo mô hình công ty TNHH Một thành viên 100% vốn Nhà nước được giao thực hiện việc tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các bộ, ngành, địa phương chuyển giao với số lượng lớn nhưng lại thực hiện một số nội dung công việc như một cấp quản lý nhà nước trong việc thẩm định, theo dõi, đôn đốc, kiểm tra các bộ, ngành, địa phương dẫn đến khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện, nhất là vị trí, vai trò trong quá trình làm việc với các bộ ngành, địa phương.
Một số tồn tại trong việc chuyển giao, tiếp nhận vốn nhà nước tại Hà Nội, Tp.HCM, Vũng Tàu, An Giang…không được phát hiện, xử lý kịp thời.
Việc rà soát, xây dựng danh mục các doanh nghiệp nhà nước đủ điều kiện bàn giao, doanh nghiệp nhà nước thuộc đối tượng bàn giao nhưng chưa đủ điều kiện bàn giao cũng như lộ trình tiếp nhận theo từng bộ, ngành, địa phương của SCIC còn chưa đầy đủ, thiếu chính xác.
Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện Hội đồng thành viên SCIC không có văn bản phê duyệt kế hoạch tiếp nhận doanh nghiệp hàng năm. SCIC tiếp nhận Tổng công ty Cổ phần Thương mại xây dựng (Vietracimex) mà không có quyết định của Thủ tướng, không thuộc đối tượng chuyển giao theo quy định của pháp luật; tổng hợp, báo cáo việc đại diện vốn tại Tổng công ty Cổ phần Bảo hiểm Việt Nam trên cơ sở nhận chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu từ Vinashin là không đúng quy định; theo dõi, tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền việc tiếp nhận Công ty Cổ phần Dịch vụ và Đầu tư phát triển Việt Ninh từ tỉnh Ninh Thuận, sau đó đã bàn giao trả lại địa phương năm 2009 trong khi thực tế SCIC chưa tiếp nhận doanh nghiệp này.
Cũng theo kết luận thanh tra, từ giai đoạn 2008 -2013, SCIC đã chuyển giao lại quyền đại diện vốn nhà nước về bộ, địa phương quản lý tổng số 30 doanh nghiệp nhưng chỉ có Công ty Cổ phần Jetstar Pacific Airlines là có văn bản của Thủ tướng.
Đối với 29 doanh nghiệp còn lại, lẽ ra phải thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng là “trước mắt tạm thời chưa tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp làm nhiệm vụ công ích gắn với thực hiện chính sách xã hội, với ngân sách địa phương”, nhưng qua kiểm tra hồ sơ lưu tại SCIC thì việc phân biệt doanh nghiệp nói trên không rõ ràng.
Giám sát còn lỏng lẻo
Về thực hiện quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Kết luận chỉ rõ, biên bản và hồ sơ chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước đầu tư về SCIC tại một số doanh nghiệp còn thiếu văn bản ủy quyền, số liệu chuyển giao không phải tại thời điểm gần nhất của doanh nghiệp, tài liệu pháp lý kèm theo không có báo cáo quyết toán quý gần nhất thời điểm chuyển giao, thiếu biên bản bàn giao vốn, tài sản của doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần…
Về việc cử người đại diện vốn SCIC tại các doanh nghiệp, cơ quan thanh tra phát hiện nhiều vấn đề trong việc cử người đại diện vốn SCIC tại các doanh nghiệp. Cụ thể, việc SCIC ban hành Quy chế người đại diện vốn theo hướng mở rộng độ tuổi dẫn đến sự khác biệt trong quy định đối với người đại diện vốn nhà nước tại các doanh nghiệp trong việc cử người đại diện đã quá tuổi nghỉ hưu.
Đến thời điểm 30/9/2015 còn có 21 người đại diện của SCIC quá tuổi nghỉ hưu. Việc ủy quyền người đại diện chủ sở hữu vốn của SCIC tại doanh nghiệp còn chưa thực hiện đầy đủ, có trường hợp từ khi tiếp nhận đến thời điểm kiểm tra SCIC không có văn bản ủy quyền, có trường hợp tiếp nhận được một thời gian dài mới ban hành văn bản ủy quyền người đại diện, có trường hợp đại hội cổ đông nhiệm kỳ sau 1 năm SCIC mới ban hành văn bản ủy quyền người đại diện tại doanh nghiệp.
Người đại diện vốn của SCIC tại doanh nghiệp 2 năm liên tiếp không hoàn thành nhiệm vụ nhưng SCIC không xem xét để thực hiện việc chấm dứt ủy quyền.
Bên cạnh đó, SCIC cũng chưa thể hiện rõ hoạt động giám sát đối với doanh nghiệp, không có văn bản tổ chức kiểm tra, giám sát thực hiện các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật hay xử lý trách nhiệm theo đúng trình tự và thủ tục đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Đầu tư Phát triển công nghiệp và vận tải.
Về trách nhiệm của người đại diện vốn SCIC tại doanh nghiệp, cơ quan thanh tra nhận định còn tình trạng người đại diện chưa thực hiện báo cáo đầy đủ, định kỳ theo quy định; phê duyệt đầu tư không báo cáo SCIC trước khi đưa ra xin ý kiến đại hội cổ đông.
Việc đầu tư không có phương án đầu tư, không được thẩm định hiệu quả của phương án đầu tư, không xin ý kiến của SCIC trước khi tham gia ý kiến, biểu quyết tại cuộc họp hội đồng quản trị đối với việc đầu tư hoặc những nội dung quan trọng của doanh nghiệp theo quy định.
Người đại diện vốn của SCIC tại doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ quy định về nghĩa vụ trách nhiệm của người đại diện vốn trong việc đôn đốc, thu hồi nợ Quỹ Hỗ trợ sản xuất và Phát triển doanh nghiệp cũng như công nợ với SCIC.
Ngoài ra, trong việc thực hiện các dự án đầu tư, một số người đại diện vốn chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và trách nhiệm của mình, để doanh nghiệp vi phạm các quy định trong đấu thầu dự án, thực hiện dự án khi chưa được đại hội cổ đông thông qua, không thẩm định hiệu quả đầu tư…
Việc theo dõi quỹ nhà đất tại các doanh nghiệp do SCIC là đại diện chủ sở hữu cũng có không ít tồn tại, trong đó đáng chú ý là sai phạm trong việc cho thuê lại đất không được xử lý.
Công tác quản lý tài chính tại một số công ty do người đại diện vốn SCIC tham gia quản lý điều hành để xảy ra nhiều sai phạm, khuyết điểm với tổng số tiền sai phạm lên tới hơn 183 tỷ đồng; xác định giá trị doanh nghiệp trước khi cổ phần nhưng không đúng giá trị khu đất và tài sản (Vinaconex)…
Thậm chí, một số doanh nghiệp do SCIC tiếp nhận đã không tổ chức đại hội cổ đông; không đăng ký là công ty đại chúng, để kiêm nhiệm chủ tịch với tổng giám đốc…
Tự ý tăng, bán vốn đầu tư kém hiệu quả
Đối với việc đầu tư kinh doanh vốn của SCIC, Thanh tra Chính phủ nhận định: về cơ bản là có lợi nhuận, tuy nhiên một số khoản đầu tư chưa rõ ràng về hiệu quả, việc thêm vốn đầu tư vào một số doanh nghiệp chưa được thẩm định kỹ, trong đó có khoản đầu tư vào Công ty Cổ phần Giao thông Hà Nội không có trong kế hoạch đầu tư, không thực hiện các bước thẩm định…dù công ty này liên tục gặp khó khăn.
SCIC cũng đã quyết định chi hơn 1.600 tỷ đồng để tăng vốn điều lệ cho Vinaconex, nhưng thực chất chỉ để giúp doanh nghiệp này trả nợ trái phiếu đến hạn do khoản lỗ 2.000 tỷ tại dự án Xi măng Cẩm Phả.
Việc bán vốn đầu tư của SCIC tại một số doanh nghiệp cũng thể hiện một số sai phạm, trong đó đáng chú ý là việc SCIC đã tự ý loại trừ khoản lợi nhuận từ chuyển nhượng bất động sản năm 2011 ra khỏi kết quả kinh doanh trong 3 năm 2010 – 2012 tại Công ty Cổ phần Du lịch Tp.HCM.
Tại Công ty Cổ phần Sứ Hải Dương và Công ty Cổ phần Du lịch Tp.HCM, SCIC cũng không xác định giá trị doanh nghiệp tại thời điểm gần nhất với thời điểm bán cổ phần.
SCIC cũng thực hiện bán vốn đầu tư khi doanh nghiệp còn nợ quỹ hỗ trợ sản xuất và phát triển doanh nghiệp hoặc chưa có cam kết trả nợ quỹ.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện một số sai phạm của SCIC trong việc quản lý, sử dụng quỹ hỗ trợ, sắp xếp và phát triển doanh nghiệp; trong công tác quản lý tài chính, mua sắm và đầu tư xây dựng cơ bản với tổng số tiền sai quy định lên tới gân 1.000 tỷ đồng tại các đơn vị.
Công tác đầu tư, mua sắm tài sản của SCIC cũng thể hiện nhiều sai phạm trong việc lập hồ sơ hoàn công, quyết toán, nghiệm thu, thanh quyết toán với số tiền gần 400 triệu đồng.
Với những sai phạm nói trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng, Bộ Tài chính cùng một số bộ ngành, địa phương có liên quan tiến hành khắc phục tồn tại, tiến hành xử lý kinh tế với số tiền hơn 600 tỷ đồng. Đồng thời tiến hành xử lý hành chính, xử lý kỷ luật, kiểm điểm trách nhiệm đối với một số cá nhân, tập thể có liên quan.
Thanh tra Chính phủ cũng cho biết, Thủ tướng đã có ý kiến bằng văn bản đồng ý với những kết luận nói trên của cơ quan này.
Theo đó, bên cạnh một số kết quả tích cực trong hoạt động, Thanh tra Chính phủ cũng đã phát hiện khá nhiều sai phạm, tồn tại trong việc tiếp nhận, đầu tư kinh doanh vốn, bán cổ phần và chuyển giao quyền đại diện vốn nhà nước tại “siêu tổng công ty” này.
Sai phạm trong tiếp nhận, chuyển giao doanh nghiệp
Theo kết luận thanh tra, SCIC là doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo mô hình công ty TNHH Một thành viên 100% vốn Nhà nước được giao thực hiện việc tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các bộ, ngành, địa phương chuyển giao với số lượng lớn nhưng lại thực hiện một số nội dung công việc như một cấp quản lý nhà nước trong việc thẩm định, theo dõi, đôn đốc, kiểm tra các bộ, ngành, địa phương dẫn đến khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện, nhất là vị trí, vai trò trong quá trình làm việc với các bộ ngành, địa phương.
Một số tồn tại trong việc chuyển giao, tiếp nhận vốn nhà nước tại Hà Nội, Tp.HCM, Vũng Tàu, An Giang…không được phát hiện, xử lý kịp thời.
Việc rà soát, xây dựng danh mục các doanh nghiệp nhà nước đủ điều kiện bàn giao, doanh nghiệp nhà nước thuộc đối tượng bàn giao nhưng chưa đủ điều kiện bàn giao cũng như lộ trình tiếp nhận theo từng bộ, ngành, địa phương của SCIC còn chưa đầy đủ, thiếu chính xác.
Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện Hội đồng thành viên SCIC không có văn bản phê duyệt kế hoạch tiếp nhận doanh nghiệp hàng năm. SCIC tiếp nhận Tổng công ty Cổ phần Thương mại xây dựng (Vietracimex) mà không có quyết định của Thủ tướng, không thuộc đối tượng chuyển giao theo quy định của pháp luật; tổng hợp, báo cáo việc đại diện vốn tại Tổng công ty Cổ phần Bảo hiểm Việt Nam trên cơ sở nhận chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu từ Vinashin là không đúng quy định; theo dõi, tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền việc tiếp nhận Công ty Cổ phần Dịch vụ và Đầu tư phát triển Việt Ninh từ tỉnh Ninh Thuận, sau đó đã bàn giao trả lại địa phương năm 2009 trong khi thực tế SCIC chưa tiếp nhận doanh nghiệp này.
Cũng theo kết luận thanh tra, từ giai đoạn 2008 -2013, SCIC đã chuyển giao lại quyền đại diện vốn nhà nước về bộ, địa phương quản lý tổng số 30 doanh nghiệp nhưng chỉ có Công ty Cổ phần Jetstar Pacific Airlines là có văn bản của Thủ tướng.
Đối với 29 doanh nghiệp còn lại, lẽ ra phải thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng là “trước mắt tạm thời chưa tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp làm nhiệm vụ công ích gắn với thực hiện chính sách xã hội, với ngân sách địa phương”, nhưng qua kiểm tra hồ sơ lưu tại SCIC thì việc phân biệt doanh nghiệp nói trên không rõ ràng.
Giám sát còn lỏng lẻo
Về thực hiện quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Kết luận chỉ rõ, biên bản và hồ sơ chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước đầu tư về SCIC tại một số doanh nghiệp còn thiếu văn bản ủy quyền, số liệu chuyển giao không phải tại thời điểm gần nhất của doanh nghiệp, tài liệu pháp lý kèm theo không có báo cáo quyết toán quý gần nhất thời điểm chuyển giao, thiếu biên bản bàn giao vốn, tài sản của doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần…
Về việc cử người đại diện vốn SCIC tại các doanh nghiệp, cơ quan thanh tra phát hiện nhiều vấn đề trong việc cử người đại diện vốn SCIC tại các doanh nghiệp. Cụ thể, việc SCIC ban hành Quy chế người đại diện vốn theo hướng mở rộng độ tuổi dẫn đến sự khác biệt trong quy định đối với người đại diện vốn nhà nước tại các doanh nghiệp trong việc cử người đại diện đã quá tuổi nghỉ hưu.
Đến thời điểm 30/9/2015 còn có 21 người đại diện của SCIC quá tuổi nghỉ hưu. Việc ủy quyền người đại diện chủ sở hữu vốn của SCIC tại doanh nghiệp còn chưa thực hiện đầy đủ, có trường hợp từ khi tiếp nhận đến thời điểm kiểm tra SCIC không có văn bản ủy quyền, có trường hợp tiếp nhận được một thời gian dài mới ban hành văn bản ủy quyền người đại diện, có trường hợp đại hội cổ đông nhiệm kỳ sau 1 năm SCIC mới ban hành văn bản ủy quyền người đại diện tại doanh nghiệp.
Người đại diện vốn của SCIC tại doanh nghiệp 2 năm liên tiếp không hoàn thành nhiệm vụ nhưng SCIC không xem xét để thực hiện việc chấm dứt ủy quyền.
Bên cạnh đó, SCIC cũng chưa thể hiện rõ hoạt động giám sát đối với doanh nghiệp, không có văn bản tổ chức kiểm tra, giám sát thực hiện các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật hay xử lý trách nhiệm theo đúng trình tự và thủ tục đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Đầu tư Phát triển công nghiệp và vận tải.
Về trách nhiệm của người đại diện vốn SCIC tại doanh nghiệp, cơ quan thanh tra nhận định còn tình trạng người đại diện chưa thực hiện báo cáo đầy đủ, định kỳ theo quy định; phê duyệt đầu tư không báo cáo SCIC trước khi đưa ra xin ý kiến đại hội cổ đông.
Việc đầu tư không có phương án đầu tư, không được thẩm định hiệu quả của phương án đầu tư, không xin ý kiến của SCIC trước khi tham gia ý kiến, biểu quyết tại cuộc họp hội đồng quản trị đối với việc đầu tư hoặc những nội dung quan trọng của doanh nghiệp theo quy định.
Người đại diện vốn của SCIC tại doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ quy định về nghĩa vụ trách nhiệm của người đại diện vốn trong việc đôn đốc, thu hồi nợ Quỹ Hỗ trợ sản xuất và Phát triển doanh nghiệp cũng như công nợ với SCIC.
Ngoài ra, trong việc thực hiện các dự án đầu tư, một số người đại diện vốn chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và trách nhiệm của mình, để doanh nghiệp vi phạm các quy định trong đấu thầu dự án, thực hiện dự án khi chưa được đại hội cổ đông thông qua, không thẩm định hiệu quả đầu tư…
Việc theo dõi quỹ nhà đất tại các doanh nghiệp do SCIC là đại diện chủ sở hữu cũng có không ít tồn tại, trong đó đáng chú ý là sai phạm trong việc cho thuê lại đất không được xử lý.
Công tác quản lý tài chính tại một số công ty do người đại diện vốn SCIC tham gia quản lý điều hành để xảy ra nhiều sai phạm, khuyết điểm với tổng số tiền sai phạm lên tới hơn 183 tỷ đồng; xác định giá trị doanh nghiệp trước khi cổ phần nhưng không đúng giá trị khu đất và tài sản (Vinaconex)…
Thậm chí, một số doanh nghiệp do SCIC tiếp nhận đã không tổ chức đại hội cổ đông; không đăng ký là công ty đại chúng, để kiêm nhiệm chủ tịch với tổng giám đốc…
Tự ý tăng, bán vốn đầu tư kém hiệu quả
Đối với việc đầu tư kinh doanh vốn của SCIC, Thanh tra Chính phủ nhận định: về cơ bản là có lợi nhuận, tuy nhiên một số khoản đầu tư chưa rõ ràng về hiệu quả, việc thêm vốn đầu tư vào một số doanh nghiệp chưa được thẩm định kỹ, trong đó có khoản đầu tư vào Công ty Cổ phần Giao thông Hà Nội không có trong kế hoạch đầu tư, không thực hiện các bước thẩm định…dù công ty này liên tục gặp khó khăn.
SCIC cũng đã quyết định chi hơn 1.600 tỷ đồng để tăng vốn điều lệ cho Vinaconex, nhưng thực chất chỉ để giúp doanh nghiệp này trả nợ trái phiếu đến hạn do khoản lỗ 2.000 tỷ tại dự án Xi măng Cẩm Phả.
Việc bán vốn đầu tư của SCIC tại một số doanh nghiệp cũng thể hiện một số sai phạm, trong đó đáng chú ý là việc SCIC đã tự ý loại trừ khoản lợi nhuận từ chuyển nhượng bất động sản năm 2011 ra khỏi kết quả kinh doanh trong 3 năm 2010 – 2012 tại Công ty Cổ phần Du lịch Tp.HCM.
Tại Công ty Cổ phần Sứ Hải Dương và Công ty Cổ phần Du lịch Tp.HCM, SCIC cũng không xác định giá trị doanh nghiệp tại thời điểm gần nhất với thời điểm bán cổ phần.
SCIC cũng thực hiện bán vốn đầu tư khi doanh nghiệp còn nợ quỹ hỗ trợ sản xuất và phát triển doanh nghiệp hoặc chưa có cam kết trả nợ quỹ.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện một số sai phạm của SCIC trong việc quản lý, sử dụng quỹ hỗ trợ, sắp xếp và phát triển doanh nghiệp; trong công tác quản lý tài chính, mua sắm và đầu tư xây dựng cơ bản với tổng số tiền sai quy định lên tới gân 1.000 tỷ đồng tại các đơn vị.
Công tác đầu tư, mua sắm tài sản của SCIC cũng thể hiện nhiều sai phạm trong việc lập hồ sơ hoàn công, quyết toán, nghiệm thu, thanh quyết toán với số tiền gần 400 triệu đồng.
Với những sai phạm nói trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng, Bộ Tài chính cùng một số bộ ngành, địa phương có liên quan tiến hành khắc phục tồn tại, tiến hành xử lý kinh tế với số tiền hơn 600 tỷ đồng. Đồng thời tiến hành xử lý hành chính, xử lý kỷ luật, kiểm điểm trách nhiệm đối với một số cá nhân, tập thể có liên quan.
Thanh tra Chính phủ cũng cho biết, Thủ tướng đã có ý kiến bằng văn bản đồng ý với những kết luận nói trên của cơ quan này.
