Kết quả kiểm toán cho thấy, có 7 dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện, là lỗ hổng lớn làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước.

Còn xảy ra tình trạng hoàn thuế giá trị gia tăng không đúng quy định

Chiều 5/7, Kiểm toán Nhà nước tổ chức Họp báo công bố báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2018 và kết quả thực hiện kết luận 2018, kiến nghị kiểm toán năm 2017.

Báo cáo tại buổi họp báo, đại diện Kiểm toán Nhà nước cho biết, tổng hợp kết quả kiểm toán của 256 báo cáo kiểm toán trong năm 2018 đối với niên độ ngân sách năm 2017, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 92.499 tỷ đồng, trong đó tăng thu 19.858 tỷ đồng, giảm chi Ngân sách Nhà nước 23.722 tỷ đồng.

Kiểm toán Nhà nước cũng chuyển 5 vụ việc sang Cơ quan Cảnh sát điều tra kiến nghị điều tra làm rõ để xử lý về hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can 02 vụ.

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế 160 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, tránh thất thoát, lãng phí.

Đáng chú ý, ông Trần Khánh Hoà, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp cũng thông tin kết quả kiểm toán chuyên đề đối với một số hoạt động quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Theo đó, kết quả kiểm tra cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, thiếu sót.

Cụ thể, trong công tác quản lý hoàn thuế giá trị gia tăng còn bất cập, chưa thống nhất về cơ chế, chính sách cũng như sai sót trong quá trình tổ chức thực hiện.

Còn xảy ra tình trạng hoàn thuế giá trị gia tăng không đúng quy định 183 tỷ đồng; hoàn thuế giá trị gia tăng khi chưa đủ cơ sở xác nhận điều kiện hoàn 902 tỷ đồng; hoàn thuế giá trị gia tăng cho các dự án BT không hình thành tài sản cố định 529 tỷ đồng, hoàn cho dự án đầu tư mở rộng 64 tỷ đồng.

Đối với việc thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư tại các khu kinh tế ven biển còn hạn chế, hầu hết chưa phát huy hết hiệu quả, không đạt mục tiêu đề ra. Quy hoạch còn mang tính cục bộ, một số dự án không còn phù hợp với quy hoạch, nhiều dự án chậm tiến độ do đó tỉ lệ lấp đầy của các khu kinh tế thấp (chỉ đạt 13%).

Việc đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật thiết yếu chủ yếu dựa vào nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương, chưa huy động được nhiều từ các nguồn lực xã hội; chính sách ưu đãi đầu tư chưa phù hợp với đặc thù của từng địa phương. Qua kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 303 tỷ đồng.

Đối với hiệu quả sử dụng các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi, Kiểm toán Nhà nước đánh giá chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư, chất lượng công trình chưa cao, công nghệ chưa thực sự tiên tiến.

Các định mức, đơn giá vật tư đặc thù quá cao, tổng mức đầu tư thay đổi nhiều lần, giải ngân chậm; việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn gặp những ràng buộc bất lợi dẫn đến phải chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài, sử dụng hàng hoá, dịch vụ có nguồn gốc từ bên cho vay, sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí cao; đàm phán nhiều điều khoản bất lợi trong hợp đồng.

Nhiều dự án điều chỉnh quy mô trái thẩm quyền, giá trị điều chỉnh lớn so với phê duyệt lần đầu; điều chỉnh dự án có các tiêu chí quan trọng quốc gia không đúng thẩm quyền, chưa đảm bảo quy định. 

"Kết quả kiểm toán 9 chương trình, 23 dự án, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 21.725 tỷ đồng", Vụ trưởng Vụ Tổng hợp Kiểm toán Nhà nước cho biết.

15 dự án BOT, BT sai phạm gây thất thoát tài sản, ngân sách

Đối với kết quả kiểm toán 8 dự án BOT trong năm 2018, Kiểm toán Nhà nước phát hiện hầu hết các dự án thực hiện chỉ định nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, tăng tổng mức đầu tư.

Việc phê duyệt dự án có sử dụng vốn hỗ trợ từ nguồn trái phiếu Chính phủ không đúng nội dung được sử dụng; chưa quy định khung giá vé đối với dự án đầu tư của công trình giao thông; nghiệm thu, thanh toán sai... 

Trên cơ sở đó, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/8 dự án là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu (năm 2017 trở về trước, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm 227,4 năm của 67 dự án).  

Kết quả kiểm toán 7 dự án BT cho thấy, việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư là trái với quy định của Luật Đất đai. Tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT, đồng thời xác định giá đất theo phương pháp thặng dư cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, ngân sách nhà nước. 

"Bên cạnh đó, các dự án BT thực chất là sử dụng nguồn lực ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp chính quyền nhưng không quy định phải là dự án cần thiết, thực sự cấp bách là chưa phù hợp với các quy định hiện hành", ông Trần Khánh Hoà đánh giá.

Song song với đó, đại diện Kiểm toán Nhà nước cũng cho biết, hầu hết các dự án chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh; thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt; các dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện. 

"Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước", Vụ trưởng Vụ Tổng hợp nhận định.

Kết quả kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán.

Trong kiểm toán công tác quản lý, sử dụng đất trong năm 2018, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra  rằng, hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất còn chưa đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện; nhiều nội dung còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và là nguyên nhân gây nên nhận thức khác nhau dẫn đến vận dụng tạo ra sai phạm và cũng là kẽ hở để thất thoát trong quản lý, sử dụng đất, nhất là đất khu đô thị. 

Bên cạnh đó, công tác quản lý và sử dụng đất có hạn chế, tiềm ẩn lớn lãng phí, thất thoát, tham nhũng. 

Chẳng hạn, điều chỉnh quy hoạch sai thẩm quyền; sử dụng đất chưa đúng mục đích được giao, thuê đất; hầu hết các khu đất doanh nghiệp đang sử dụng thuê đất khi chuyển mục đích sử dụng sang đất ở đô thị đều không thông qua đấu giá và giá trị quyền sử dụng đất định giá không sát giá thị trường gây nên thất thoát ngân sách nhà nước…