Thể hiện rõ quan điểm đối với tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc cần được xem xét giải quyết tại toà án, song Uỷ ban Thường vụ Quốc hội vẫn trình Quốc hội thêm phương án đánh thuế.

Theo kế hoạch, từ sáng 6/9 các vị đại biểu Quốc hội chuyên trách sẽ thảo luận về  dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi).

Đây là dự thảo luật đã được Quốc hội xem xét qua hai kỳ họp và luôn được nhấn mạnh là rất khó, rất phức tạp, đặc biệt với vấn đề rất mới: xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc.

Qua nhiều lần thảo luận, cả phương án đánh thuế thu nhập cá nhân hay xử phạt hành chính đều chưa nhận được sự đồng thuận cao. Và đến phiên họp tháng 8 vừa qua Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét thêm một phương án khác. Đó là xác lập quyền sở hữu của Nhà nước tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc theo thủ tục giải quyết vụ việc, vụ án dân sự tại tòa án.

Dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý một số vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của dự thảo luật phục vụ hội nghị chuyên trách, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nêu lại cả ưu và nhược của ba phương án nói trên.

Về phương án 3 (xem xét, giải quyết tại toà án) báo cáo nêu rõ, theo phương án này, đối với tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc, cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập sẽ chuyển kết luận xác minh và các tài liệu có liên quan để yêu cầu tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định về tính hợp lý của việc giải trình. Tòa án ra quyết định thu hồi tài sản, thu nhập tăng thêm nếu người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc hoặc bác yêu cầu của cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập trong trường hợp quyết định người có nghĩa vụ kê khai đã giải trình hợp lý về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm.

Ưu điểm của các phương án này là: thể hiện được thái độ mạnh mẽ của Nhà nước đối với tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc; giải quyết được những vướng mắc trong kiểm soát tài sản, thu nhập của Luật Phòng chống tham nhũng hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng. Đồng thời, việc giao cho tòa án xem xét, quyết định về tính hợp lý của việc giải trình cũng bảo đảm được tính khách quan, minh bạch và bảo đảm quyền lợi của các bên.

Đây cũng là hình thức xử lý mà nhiều nước trên thế giới đang áp dụng, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh.

Về trách nhiệm chứng minh, theo cơ quan giải trình thì phương án này không mâu thuẫn với quy định của pháp luật hiện hành về trách nhiệm chứng minh. Bởi vì luật hiện hành đang quy định người có nghĩa vụ kê khai phải có tránh nhiệm giải trình về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm và quy định này tiếp tục được kế thừa trong dự thảo luật. Mặt khác, cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập vẫn phải có trách nhiệm chứng minh tính không hợp lý trong việc giải trình về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm của người có nghĩa vụ kê khai.

Về trình tự, thủ tục giải quyết, theo phương án này thì thủ tục giải quyết sẽ áp dụng tương tự như trình tự, thủ tục xem xét, quyết định các biện pháp xử lý hành chính tại tòa án nhân dân nên phiên họp có sự tham gia của luật sư, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, bảo đảm dân chủ, thận trọng, khách quan và các bên có quyền khiếu nại quyết định giải quyết của tòa án. Đồng thời, quy trình, thủ tục giải quyết loại việc này tại tòa án cũng nhanh chóng; hạn chế làm phát sinh thủ tục xử lý kéo dài và ít gây áp lực trong bối cảnh tòa án đang có dấu hiệu quá tải do phải thụ lý, giải quyết rất nhiều loại vụ việc, vụ án khác.

Tuy nhiên, theo phương án này thì Uỷ ban Thường vụ Quốc hội phải ban hành pháp lệnh quy định về trình tự, thủ tục giải quyết cũng như việc thi hành thì phán quyết của tòa án mới thi hành được.

Đề nghị chọn phương án 3 song do còn nhiều ý kiến khác nhau, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho ý kiến cả phương án thu thuế thu nhập cá nhân.

Quá trình thảo luận, khá nhiều ý kiến băn khoăn về hai chữ "hợp lý" của nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm.

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho biết, dự thảo luật mới nhất đã bổ sung giải thích cụm từ "không giải trình được hợp lý về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm" là: việc giải trình không có căn cứ pháp luật về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm và cũng không phù hợp với thực tế hình thành tài sản, thu nhập tăng thêm đó.