Thủ tướng Chính phủ đã kết luận chính quyền huyện Tiên Lãng và xã Vinh Quang (Hải Phòng) đã sai hoàn toàn trong việc ra quyết định thu hồi, cưỡng chế diện tích đất đã giao cho ông Đoàn Văn Vươn.  

Ngay sau khi cơ quan công an khởi tố vụ án hủy hoại tài sản nhà ông Vươn, việc đền bù thiệt hại sẽ được đặt ra. Đền bù như thế nào, những ai phải chịu trách nhiệm đền bù đang là vấn đề cần xác định rõ ràng.

Quyết định thu hồi và quyết định cưỡng chế diện tích đất đã giao cho ông Vươn là hai quyết định hành chính và những người thực thi hai quyết định này là những người thi hành công vụ. Theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, “những cá nhân, tổ chức bị thiệt hại về vật chất, tổn thất về tinh thần do người thi hành công vụ gây ra trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng, thi hành án... được đền bù thiệt hại”.

Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước được xác định “khi người thi hành công vụ có hành vi trái luật gây thiệt hại cho cá nhân, tổ chức khác”. Hành vi trái luật của những người thực thi công vụ khi tiến hành cưỡng chế nhà ông Vươn được chứng minh khi các cơ quan chức năng kết luận căn nhà bị phá của gia đình ông Vươn không nằm trên diện tích đất phải thu hồi theo quyết định thu hồi của UBND huyện Tiên Lãng. Theo luật thì những người thực thi công vụ là người trực tiếp phải đền bù thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật của mình gây ra.

Với việc này đang có hai luồng ý kiến. Thứ nhất, những cán bộ, công chức trực tiếp cưỡng chế nhà ông Vươn chỉ là người thừa hành lệnh của lãnh đạo khi thực thi công vụ nên không phải chịu trách nhiệm bồi thường. Lãnh đạo huyện, xã chỉ đạo cán bộ dưới quyền của mình thực thi việc cưỡng chế là người chịu trách nhiệm.

Ngược lại, luồng ý kiến thứ hai cho rằng những người thực thi công vụ phải có trách nhiệm nhận biết việc thực thi đó có vi phạm pháp luật hay không nên tất cả những người tham gia phá nhà ông Vươn đều phải chịu trách nhiệm bồi thường.

Theo quy định tại điểm d, điều 10 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước: “Trường hợp có nhiều người thi hành công vụ thuộc nhiều cơ quan cùng gây ra thiệt hại thì cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực chịu trách nhiệm chính trong vụ việc là cơ quan có trách nhiệm bồi thường”.

Như vậy, UBND huyện Tiên Lãng phải lấy ngân sách để bồi thường cho ông Vươn và sau đó các cán bộ, công chức thực thi việc cưỡng chế phải hoàn trả số tiền đền bù này cho ngân sách huyện.

Khoản 3 điều 3 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định, một trong những “văn bản xác định hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ  là bản án hoặc quyết định của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng”... Như vậy, để xác định ai là người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho ông Vươn phải đợi phán quyết của tòa án.

Tuy nhiên, theo LS. Trần Đình Triển, Trưởng văn phòng luật sư Vì Dân, thì đây không thể là thi hành công vụ, nên không cần xét đến việc trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, mà chỉ đơn thuần là bồi thường thiệt hại do các cá nhân cố ý hủy hoại của ông Vươn. Chính quyền làm sai luật và gia đình ông Vươn chỉ bảo vệ quyền lợi, tài sản của mình trước hành vi trái luật đó.

Bên cạnh cán bộ, công chức tham gia cưỡng chế, phá dỡ nhà ông Vươn còn có ba người dân liên quan, đó là anh Vũ Văn Kết, Đặng Văn Tài và Đỗ Văn Đoàn. Đây là những người đã đưa xe ủi đến phá nhà ông Vươn, do được ban cưỡng chế thuê. Luật sư Phạm Thanh Bình phân tích, không thể kết tội ba người này vào tội “cố ý hủy hoại tài sản” vì họ không biết và không buộc phải biết việc làm của mình có vi phạm pháp luật hay không.

Ông Trần Ngọc Vinh, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng:

"Mặc dù đến nay đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng chưa nhận được  đơn của gia đình ông Đoàn Văn Vươn về sai phạm của chính quyền địa phương trong việc cấp đất, cưỡng chế sai thẩm quyền, thủ tục... Nhưng kể từ khi sự vụ xảy ra chúng tôi đã thu thập thông tin, theo dõi việc giải quyết vụ việc... đúng với chức năng giám sát của mình. Chúng tôi đang theo dõi xem UBND thành phố Hải Phòng và các ngành chức năng thực hiện kết luận của Thủ tướng như thế nào cũng như thời gian thực hiện, thực hiện có đúng người, đúng tội và đúng quy định của pháp luật hay không?".

Ông Vũ Văn Kết - người được thuê  phá nhà ông Vươn - tại huyện Tiên Lãng, Hải Phòng:

"Chúng tôi được chính quyền thuê phá nhà ông Vươn với giá  500.000 đồng/giờ. Việc phá nhà ông Vươn tôi chỉ là người làm thuê, tôi không biết đó là  vi phạm pháp luật vì thấy lãnh đạo huyện, lãnh đạo xã thuê nên làm, tôi đã khai rõ với cơ quan điều tra".

LS. Nguyễn Hồng Bách, Giám  đốc Công ty Luật hợp danh Hồng Bách và cộng sự:

"Quyền và lợi  ích hợp pháp của gia đình ông Vươn đã bị xâm phạm và hành vi trái pháp luật của những cá nhân, cơ  quan khác đã buộc gia đình ông Vươn có những hành vi vi phạm pháp luật... Các cán bộ, công chức ban hành quyết định thu hồi, quyết định cưỡng chế phải đền bù thiệt hại về vật chất, tinh thần cho gia đình ông Vươn".

Luật sư Trần Đình Triển, Trưởng văn phòng luật sư Vì Dân, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội:

"Nếu là chống người thi hành công vụ thì phải là thi hành đúng pháp luật thì mới xét đến là thi hành công vụ. Cán bộ, công chức nhà nước được tổ chức và làm việc theo đúng pháp luật, phục vụ lợi ích của nhà nước thì đó mới là công vụ.

Trong vụ Tiên Lãng chính quyền đã làm trái pháp luật và gia đình ông Vươn chống lại vì việc làm trái luật của chính quyền thì đó không phải là chống lại người thi hành công vụ mà là bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình...

Không thể xem xét đây là thi hành công vụ thì không thể áp dụng Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong việc này".