"Tinh thần là không mở toang, vẫn phải bảo đảm an ninh, quốc phòng, sức khoẻ con người… nhưng không vì thế mà trói buộc doanh nghiệp vào các điều kiện kinh doanh không cần thiết. Đề nghị các bộ báo cáo cụ thể phương án cắt giảm, bãi bỏ".

Chỉ đạo trên được Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác của Thủ tướng đưa ra khi ông chủ trì buổi kiểm tra các bộ trong việc cải cách hoạt động kiểm tra chuyên ngành và đơn giản hoá, cắt giảm điều kiện kinh doanh, ngày 30/5.

9 bất cập của kiểm tra chuyên ngành

Theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng là tiếp tục cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, cắt bỏ điều kiện kinh doanh không cần thiết để thu hút đầu tư, tạo dư địa cho tăng trưởng.

Đối với công tác kiểm tra chuyên ngành, sau các cuộc kiểm tra chuyên đề đối với các bộ quản lý chuyên ngành đối với hàng hoá xuất nhập khẩu, hoạt động kiểm tra chuyên ngành có chuyển biến nhất định, như đẩy mạnh áp dụng quản lý rủi ro, chuyển mạnh sang hậu kiểm danh mục hàng hoá phải kiểm tra chuyên nành sang hậu kiểm; giảm cơ bản danh mục hàng hoá kiểm tra chuyên ngành còn chồng chéo; thực hiện cải cách, cắt giảm một số thủ tục hành chính chồng chéo…

Tuy nhiên, kết quả đạt được chưa đáp ứng yêu cầu chỉ đạo và mong đợi của Chính phủ, Thủ tướng, nhiều bất cập, tồn tại của công tác kiểm tra chuyên ngành chưa được khắc phục triệt để.

Theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, có 9 bất cập chủ yếu.

Thứ nhất là tỉ lệ cắt giảm danh mục sản phẩm, hàng hoá kiểm tra chuyên ngành cần phải tiếp tục cải thiện hơn. Hiện mới có 3 bộ đạt chỉ tiêu cắt giảm từ 50% trở lên gồm: Khoa học và Công nghệ, Giao thông vận tải, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng.

Thứ hai, một số phương án đơn giản hoá thủ tục hành chính kiểm tra chuyên ngành còn mang tính chất hình thức để đạt được mục tiêu của Chính phủ; một số phương án cắt giảm, đơn giản hoá danh mục sản phẩm, hàng hoá kiểm tra chuyên ngành chỉ mang tính gộp cơ học để giảm về số lượng nhưng thực chất các hàng hoá, sản phẩm này vẫn được thực hiện kiểm tra chuyên ngành.

Thứ ba, một số bộ chưa đề xuất phương án xử lý đối với hàng hoá chịu sự kiểm tra chuyên ngành của nhiều bộ hoặc đối với hàng hoá chịu sự kiểm tra chuyên ngành của nhiều đơn vị trong một bộ.

"Đề nghị các bộ có danh mục hàng hoá kiểm tra chuyên ngành đang chồng chéo nêu trên đề xuất cách thức quản lý, kiểm tra chuyên ngành giữa bộ mình với bộ khác; đề xuất cụ thể bộ chủ trì và bộ phối hợp", Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.

Thứ tư, theo phản ánh, nhiều lô hàng xuất khẩu thuỷ sản của một số doanh nghiệp tại Tp.HCM qua Cảng sân bay Tân Sơn Nhất bị ách tắc do hải quan cửa khẩu yêu cầu phải xuất trình giấy chứng nhận kiểm dịch mới được thông quan. Doanh nghiệp cho rằng điều này là "vô lý" bởi Luật Thú y 2015 và Thông tư 26/2016 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Thứ năm, còn tình trạng "điện tử nửa vời" trong các thủ tục kiểm tra chuyên ngành; cơ quan hải quan không có sự kết nối đối với cổng một cửa do cơ quan hải quan phụ trách, quá trình điều phối diễn ra thủ công, nhiều tình huống kê khai đã hoàn tất nhưng sau đó phát sinh một số vấn đề mà cơ quan hải quan cũng không cập nhật lên cổng nên doanh nghiệp phải làm lại từ đầu.

Thứ sáu, một số danh mục hàng hoá đã ban hành nhưng chưa có mã số HS. Cụ thể: Y tế: 01; Công Thương: 04.

Thứ bảy, còn một số nhóm hàng hoá phải ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn nhưng chưa ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn. Cụ thể: Y tế: 04; Tài nguyên và Môi trường: 18; Công thương: 01; Nông nghiệp và phát triển nông thôn: 01.

Thứ tám, một số danh mục hàng hoá kiểm tra chuyên ngành các bộ phải ban hành nhưng chưa ban hành. Cụ thể: Y tế: 03; Công an: 03; Quốc phòng: 01; Công thương: 18; Giao thông vận tải: 04; Nông nghiệp và phát triển nông thôn: 04.

Và cuối cùng là còn nhiều danh mục hàng hoá phải thực hiện nhiều thủ tục quản lý/kiểm tra chuyên ngành khi làm thủ tục hải quan.

"Cắt cái này lại lòi cái kia"

Về điều kiện kinh doanh, với các cuộc kiểm tra chuyên đề đối với các bộ về đơn giản hoá, cắt giảm, đã tạo hiệu ứng tích cực không chỉ đối với các bộ được kiểm tra mà các các bộ, cơ quan có ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện. Đến nay, hầu hết các bộ đã xây dựng phương án đơn giản hoá, cắt giảm điều kiện kinh doanh với tỉ lệ đơn giản hoá, cắt giảm đạt của các bộ đạt từ 33-50,1%.

Tuy nhiên, nhiều điều kiện kinh doanh của một số bộ không cần thiết nhưng chưa được đề cập trong phương án đơn giản hoá, cắt giảm hoặc đơn giản hoá, cắt giảm điều kiện kinh doanh này lại phát sinh nhiều điều kiện kinh doanh khác.

Cụ thể, ngày 1/3, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Nghị định 27 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng, 11 điều kiện kinh doanh được đơn giản hoá nhưng 115 điều kiện kinh doanh được bổ sung.

Trong phương án đề xuất đơn giản hoá, cắt giảm điều kiện kinh doanh của các bộ, nhiều bộ chưa đạt tỉ lệ theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng. Mới có 9 bộ có tỉ lệ cắt giảm trên 50% gồm: Công Thương, Giao thông Vận tải, Giáo dục và Đào tạo, Lao động-Thương Binh và Xã hội, Tài chính, Tư pháp, Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Xây dựng, Y tế (riêng Ngân hàng Nhà nước chưa đạt tỉ lệ 50% nhưng do các ngành nghề kinh doanh có điều kiện thuộc phạm vi quản lý của Ngân hàng Nhà nước mang tính đặc thù, do đó việc đơn giản hoá, cắt giảm phải bảo đảm yêu cầu quản lý Nhà nước).

Theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, việc kiểm tra chuyên ngành chồng chéo trong phạm vi một bộ thì bộ đó phải có phương án và chịu trách nhiệm; còn liên quan đến nhiều bộ, thì Văn phòng Chính phủ sẽ tổng hợp, báo cáo, đề xuất phương án lên Chính phủ. Tuy nhiên, tinh thần là chỉ giao cho một bộ, chứ không thể "một anh giữ đầu, một anh giữ chân".

Lấy dẫn chứng về năm 2017, chúng ta phải bỏ ra 36 triệu ngày công và 14.300 tỷ để thực hiện các quy định, thủ tục về quản lý chuyên ngành nhưng chỉ phát hiện 0,06% lô hàng có vi phạm, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng đề nghị các bộ trong công tác kiểm tra chuyên ngành phải làm thực chất, đúng với tinh thần Chính phủ kiến tạo, tránh hình thức, không sửa đổi theo kiểu cơ học, không nên dùng câu chữ để lách, không nên chuyển đổi các điều kiện kinh doanh thành những tiêu chuẩn, quy chuẩn để kiểm soát.