Mới thi hành được ba năm, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã được Chính phủ trình sửa.

Và băn khoăn lớn nhất trong phiên thảo luận chiều 13/9 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội chính là đề xuất "đổi vai" từ Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 48 điều về nội dung và 7 điều về kỹ thuật. Các nội dung sửa đổi, bổ sung đã thể hiện đầy đủ các chính sách đã được Chính phủ thông qua.

Đổi vai có nhiều ưu điểm 

Điểm mới rất đáng chú ý là bổ sung 4 điều của Luật năm 2015 (các điều 74, 75, 76 và 77) theo hướng việc chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội được chuyển từ cơ quan chủ trì thẩm tra (trực tiếp giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội) như hiện nay sang cho cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án.

Cơ quan, tổ chức, đại biểu trình dự án có trách nhiệm báo cáo trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý. Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn trực tiếp chỉ đạo việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý.

Theo Chính phủ thì sự đổi vai này có ưu điểm là bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết từ khi nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, soạn thảo, trình đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo. Từ đó sẽ tạo thuận lợi hơn cho việc tiếp thu hoặc giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội trong quá trình chỉnh lý dự thảo, bảo đảm sự phù hợp giữa nội dung của dự thảo với các chính sách đã được thông qua, tạo sự liền mạch hơn trong việc tổ chức thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết sau khi được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua.

Ưu điểm nữa của sự đổi vai là tăng tính chủ động và trách nhiệm đến cùng của cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết trong quá trình chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Ưu điểm tiếp theo là đề cao sự phản biện nhằm góp phần bảo đảm tính khách quan, độc lập của hoạt động thẩm tra. 

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, hầu hết ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và ý kiến của nhiều đoàn đại biểu Quốc hội tán thành nội dung sửa đổi, bổ sung như trong dự thảo luật với những lý do như Chính phủ đã nêu trên.

Việc điều chỉnh như vậy mới bảo đảm để các cơ quan soạn thảo, thẩm tra thực hiện đúng, đầy đủ chức năng của mình tương tự như quy trình lập pháp của nhiều nước trên thế giới và như nước ta đã thực hiện trước đây theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 cho đến khi sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật này năm 2002.

Nhưng, cũng có một số ít ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và ý kiến ở một số đoàn đại biểu Quốc hội không tán thành việc "đổi vai" này mà đề nghị tiếp tục thực hiện như quy định hiện nay để bảo đảm thuận lợi cho việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo tiếp thu, chỉnh lý dự án, đồng thời cũng tránh xáo trộn trong việc tổ chức thực hiện.

Chưa "chín" để đổi vai

Cho rằng 17 năm qua ít thấy việc cơ quan thẩm tra làm chưa tốt nhiệm vụ của mình, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng nếu "đổi vai", không cẩn thận thì lợi ích cục bộ của các bộ, ngành được giao chủ trì soạn thảo lại đậm nét trong các dự án luật.

Vấn đề đổi vai chưa "chín" mà chưa "chín" thì chưa nên đưa vào dự thảo luật, ông Hiển bày tỏ quan điểm.

Không đồng ý đổi vai, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh việc này có ảnh hưởng lớn đến thẩm quyền của Quốc hội.

Bà Nguyễn Thị Kim Ngân cũng nói rõ "đổi vai" là vấn đề không mới vì Chính phủ đã nhiều lần đề xuất, lần sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trước Chính phủ cũng đề nghị như vậy, nhưng Quốc hội đã dùng lý lẽ hết sức thuyết phục để "bác" đề xuất đó.

Quốc hội làm luật và sửa đổi luật, chữ làm rất quan trọng, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Lý do để không đồng ý với đề xuất đổi vai, theo Chủ tịch Quốc hội còn là, trong bối cảnh một đảng cầm quyền thì phải đẩy mạnh vai trò lập pháp của Quốc hội. Hơn nữa, từ 2002 nhiệm vụ tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật chuyển sang Quốc hội thì số lượng và chất lượng xây dựng luật hơn nhiều trước đó, rất rất ít luật có sự cố, có tuổi thọ không cao.

Chủ tịch Quốc hội cũng khẳng định, quy định hiện nay không hạn chế chút nào vai trò của cơ quan trình luật, khi Chính phủ vẫn luôn có cơ hội bảo vệ chính sách của mình. Quá trình tiếp thu, cơ quan soạn thảo và chủ trì nhiều lần gặp nhau để bàn, có những luật gần thông qua rồi mà Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng còn phải ngồi lại với nhau, nhiều vấn đề trình Bộ Chính trị, Trung ương tham gia, có nhiều tầng nhiều cấp để giải quyết, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh lý do không cần thiết phải đổi vai.

Hiện giờ chưa đổi vai mà tài liệu các dự án luật còn gửi đến Quốc hội muộn thế này, nếu đổi vai Quốc hội hoàn toàn thụ động thì liệu một năm thông qua được mấy luật, quan điểm của tôi không đổi vai mà tăng cường phối hợp giữa hai bên, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ quan điểm.