Với những người mới đến Sài Gòn, khi nhắc về trung tâm, thứ mà người ta nghĩ đến ngay trong đầu sẽ là Quận 1 với: Chợ Bến Thành, Nhà thờ Đức Bà, Phố đi bộ Nguyễn Huệ, Dinh Độc Lập, Tháp Bitexco hay những con đường lấp lánh ánh đèn khi đêm về.

Nhưng với những người sống cả một đời ở Sài Gòn, Quận 1 là trung tâm hoa lệ.

Với họ, Sài Gòn còn có một trung tâm khác, trung tâm đó sầm uất, phồn hoa mà gần gũi, thân thương, chứa đựng cả một nền di sản đồ sộ dành cho tất cả mọi người mang tên Chợ Lớn - nơi lưu giữ cái hồn của Sài Gòn suốt 300 năm.

Nói đến Chợ Lớn, thứ mà người ta nghĩ tới sẽ là nơi hội tụ ẩm thực tinh hoa của cả Sài Gòn với những quán ăn có tuổi tính bằng cả đời người, là đền bà Thiên Hậu, Quan Công, đình Minh Hương, hội quán Tuệ Thành quanh năm nghi ngút khói hương, là con phố Lương Nhữ Học rực rỡ ánh đèn mỗi khi tới dịp trung thu; Phố Hải Thượng Lãn Ông, mỗi lần đi chưa tới, chỉ ngửi mùi thuốc bắc cũng biết tới tiệm nào; Là con phố Hồng Bàng - An Dương Vương sầm uất ngày đêm với Chợ An Đông, khách sạn Winsor hay Thuận Kiều Plaza….

Khi nhắc đến Sài Gòn, các nhà sử học thường nói: “Sài Gòn có lịch sử hơn 300 năm. Thuở hình thành cách đây 300 năm, Sài Gòn chỉ bắt đầu từ một xóm nhỏ có diện tích hơn 1 km2 bắt đầu từ ven kênh Tàu Hũ. Và người ta gọi đó là Chợ Lớn.

Chợ Lớn do người gốc Hoa thành lập năm 1778, nằm gọn trong khu vực từ đường Tản Đà tới Kim Biên và từ Nguyễn Trãi xuống kênh Tàu Hủ. Năm 1782, kết thúc giao tranh giữa Nguyễn Ánh và Tây Sơn, khu vực này bị tàn phá. Những tưởng Chợ Lớn sẽ đi vào dĩ vãng, nhưng ít lâu sau người gốc Hoa từ Cù lao Phố (Biên Hòa) di cư xuống đã xây dựng lại một Chợ Lớn sung túc và nhộn nhịp hơn. Khi Chợ Lớn ra đời, phía Quận 1 (Thành phố Sài Gòn, thuộc thành Gia Định vẫn chưa được hình thành).

Khi Pháp chiếm Nam Kì, ngày 6/6/1865 đô đốc Roze kí quyết định thành lập thành phố Chợ Lớn. Danh từ Chợ Lớn được dùng đặt làm Thành phố. Ngày 1/7/1882, tuyến đường xe điện đầu tiên ở Việt Nam dài 5 kilômét, rộng 1 mét, nối Sài Gòn và Chợ Lớn bắt đầu hoạt động.

Đến năm 1930, hai thành phố Sài Gòn và Chợ Lớn đã giáp nhau ở chỗ nay là đường Nguyễn Văn Cừ và Nguyễn Thiện Thuật. Ngày 27/4/1931, chính quyền Pháp ký sắc lệnh hợp nhất thành phố Sài Gòn và thành phố Chợ Lớn thành một đơn vị hành chính mới gọi là Khu Sài Gòn - Chợ Lớn.

Năm 1951, Khu Sài Gòn - Chợ Lớn đổi thành Đô thành Sài Gòn - Chợ Lớn và đến năm 1956 đổi thành Đô thành Sài Gòn. Kể từ đây, địa danh “Chợ Lớn” chỉ còn được dùng để chỉ toàn bộ khu vực Quận 5, Quận 6 và một phần Quận 11 của Sài Gòn. Trong đó Quận 5 và Quận 6 là khu vực sinh sống chủ yếu của cộng đồng người Việt gốc Hoa tại Tp.HCM ngày nay.

Chợ Lớn là nơi duy nhất tại Sài Gòn còn bảo tồn nguyên vẹn các giá trị văn hóa, kiến trúc và tôn giáo của hàng trăm năm trước. Nếu như những giá trị văn hóa, lịch sử cùng thời gian ít nhiều cũng bị mai một, thế nhưng với nơi đây dường như sức phá hủy của thời gian chậm lại rất nhiều.

Trên những mái nhà lợp ngói ống ở dãy phố, bụi thời gian nhuốm chút màu nâu xám rất đẹp, vẻ đẹp ấy cùng với kiến trúc đặc trưng nơi đây phảng phất một nét đẹp rất cổ điển.

Khách viếng thăm mỗi khi ghé qua đều giật mình tự hỏi, liệu đây có phải là quang cảnh của những năm cuối thế kỷ 20 hay không? hoặc cảm giác như mình đang hiện diện trong khu phố cổ nào đó vào những thế kỷ trước?

Ban ngày, Chợ Lớn ồn ào náo nhiệt người mua kẻ bán tấp nập. Gần như không có một món hàng nào mà Chợ Lớn không có. Chợ Lớn còn là nơi tập trung hàng chục nhà hàng, khách sạn cỡ 3-4 sao mà hầu như dân Sài Gòn từ hạng trung lưu trở lên khi tổ chức đám cưới hay đại tiệc đều nhớ đến. Những Equatorial, Đồng Khánh, Bát Đạt, Ngọc Lan Đình, Soái Kình Lâm, Ái Huê, Thiên Hồng, Á Đông... khách nườm nượp ra vào ngay khi thành phố bắt đầu lên đèn. Những nhà hàng này, một thời đình đám trong những cuộc vui chơi của các quý tử xưa, mà nổi tiếng nhất là "Công tử Bạc Liêu" với những cuộc vui ngất trời ở đây...

Với người Sài Gòn - Gia Định cũ, mỗi khi rủ nhau lên khu Chợ Lớn họ vẫn nói: Lên Chợ Lớn, song điều đó không có nghĩa là phải ghé thăm chợ mà có thể là ghé thăm bất cứ một tiệm ăn nào quanh các con đường Châu Văn Liêm, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi, Hồng Bàng.

Tuy nhiên, Chợ Lớn không phải chỉ dành cho những người lắm tiền nhiều của. Đi sâu vào khu dân cư của Xóm Củi, Cầu Tre hoặc những căn nhà lụp xụp ven sông trên bến Hàm Tử, Lê Quang Liêm sẽ thấy Chợ Lớn còn là một vùng đất của dân nghèo. Những người phu khuân vác có khi phải làm việc trọn đêm để dỡ hàng từ miền Tây về, từ Campuchia qua, từ miền Đông xuống. Bên vỉa hè, ngọn đèn dầu le lói một ít chai bia, vài lít rượu đế, nếp than... vài chục hột vịt lộn, vài ba con khô mực, khô cá đuối, cá khoai bày bán.

Di sản của Chợ Lớn có thể nuôi dưỡng văn hóa du lịch phát triển mạnh đem lại lợi ích cho cả Tp. HCM. Chúng ta đã học được rằng cần bắt buộc hành động không chậm trễ để lưu giữ các tòa nhà di sản. Một khi chúng mất, chúng sẽ mất mãi mãi.

Để phát triển Chợ Lớn, gần đây Tp. HCM đang xúc tiến nghiên cứu để biến khu vực Chợ Lớn thành một trung tâm du lịch với mô hình phố cổ, giống như cách mà Quảng Nam đã làm với Hội An.

Theo dự án, khu phố cổ Chợ Lớn rộng 68 ha bao gồm các phường 10, 11, 13, 14 (Quận 5) và phường 1, 2, 6 (Quận 6), được giới hạn bởi các tuyến đường Tản Đà - Nguyễn Trãi - Phù Đổng Thiên Vương - Hồng Bàng - Lương Nhữ Học - Nguyễn Trãi - Phú Hữu - Tháp Mười - Lê Tấn Kế - Phan Văn Khỏe -Phạm Đình Hổ - Bãi Sậy – đại lộ Võ Văn Kiệt.

Ba khu vực làm điểm nhấn cho toàn bộ không gian khu phố cổ Chợ Lớn là chợ Bình Tây (khu vực 1); khu vực gồm nhiều đình, chùa bao quanh tuyến đường Triệu Quang Phục (khu vực 2) và riêng khu vực đường Hồng Bàng – An Dương Vương có thể cho phát triển một số dự án cao tầng, phải có kiến trúc hài hoà với không gian kiến kiến trúc Chợ Lớn, và phát triển các khu thương mại sầm uất. Các điểm nhấn nổi bật trên cung đường này có thể kể đến chợ An Đông, Winsor Plaza, Thuận Kiều Plaza, Parkson Hùng Vương.

Và sắp tới, khu vực này sẽ được cấp phép để xây một tòa nhà D-Homme 30 tầng, với kiến trúc hình chữ Nhân (人) hài hòa với không gian của Chợ Lớn cùng chiều cao 120 m để trở thành điểm nhấn biểu tượng của khu trung tâm Chợ Lớn.

Kiến trúc hình chữ Nhân (人) của cả tòa nhà này cũng được thiết kế “may đo” với không gian đậm chất văn hóa và phong thủy của khu Chợ Lớn. Theo kiến trúc sư trưởng của dự án, bài toán khó nhất khi khởi công dự án được chủ đầu tư đặt ra là: kiến trúc dự án phải vừa hiện đại để mang lại một nét chấm phá mới mẻ cho khu Chợ Lớn, nhưng trên hết phải đảm bảo hài hòa để không phá vỡ cảnh quan, và tôn nền văn hoá và kiến trúc của Chợ Lớn.

Để trở thành điểm đến không thể bỏ qua của khách du lịch khi đến chợ lớn, D-Homme còn đầu tư trung tâm thương mại 5 tầng. Khu trung tâm thương mại này sẽ tái hiện lại một cách chân thực những con phố mua sắm giàu bản sắc của Chợ Lớn trên cao với khu phố thời trang theo phong cách Hồng Kông trên tầng 3 và khu phố ẩm thực hội tụ tất cả tinh hoa ẩm thực của Chợ Lớn trên tầng 4. Mô hình này khác với các trung tâm thương mại phổ biến tại Việt Nam bố trí các gian hàng theo dạng kiot tối ưu hóa không gian trống.

Theo đại diện chủ đầu tư: trung tâm thương mại này toạ lạc giữa trung tâm Chợ Lớn - Nơi nổi tiếng với những con phố cổ kính, sầm uất và giàu bản sắc. Những con phố này đã tồn tại hàng trăm năm và đã trở thành những ký ức, thói quen thân thuộc với tất cả các thế hệ cư dân sống tại khu Chợ Lớn. Vì vậy, khi đưa các phố đi bộ tại Chợ Lớn lên trên không, khách hàng khi đi mua sắm tại đây sẽ vừa có cảm giác thân quen khi gặp lại hình bóng những con phố quen thuộc, vừa thấy mới lạ khi lần đầu tiên thấy phố đi bộ ở trên không.

Khu phố đi bộ trên không này được kỳ vọng sẽ là điểm đến mua sắm không thể bỏ qua đậm chất Chợ Lớn khi khu vực này thành trung tâm du lịch của Sài Gòn.