Các nhà khoa học cho biết “vòm nhiệt” và các sự kiện khí quyển liên quan là nguyên nhân phía sau tình trạng thời tiết cực đoan trên thế giới trong tuần qua, khi hàng chục triệu người phải đương đầu với nắng nóng ở cấp độ nguy hiểm tại nhiều khu vực Mỹ và châu Âu. Đáng chú ý, số sự kiện đó trong tuần qua đã tăng gấp ba so với vào thập niên 1950.

Nhiệt độ đã vượt quá mức 40 độ C ở một số khu vực của Mỹ khi “vòm nhiệt” - một hiện tượng xảy ra khi một hệ thống áp suất cao khiến hơi nóng bị giữ lại - xuất hiện ở các tiểu bang miền Đông và miền Trung nước này.

Các quốc gia châu Âu bao gồm Hy Lạp, Tây Ban Nha và Pháp cũng đã phải đối mặt với những đợt sóng nhiệt trong tháng này, trong khi một số khu vực của Trung Quốc trải qua một trận lũ lụt nghiêm trọng. Tại Anh, giữa lúc Tuần lễ hành động vì khí hậu London diễn ra với hơn 700 sự kiện được tổ chức, thành phố này đã trải qua thời tiết với nhiệt độ ấm bất thường kết hợp với độ ẩm cao.

Tại Manhattan, New York, Mỹ nhiệt độ lên tới 99 độ F (37,2 độ C) vào chiều ngày thứ Ba tuần vừa rồi. Tại sân bay Kennedy, nhiệt độ thậm chí lên tới 102 độ F vào cũng thời điểm.

“Vòm nhiệt kép” xảy ra ở cả châu Âu và Bắc Mỹ có khả năng “sẽ trở thành một hiện tượng phổ biến hơn khi con người tiếp tục làm Trái Đất nóng lên” - theo giáo sư khoa học Trái Đất và môi trường Michael Mann tại Đại học Pennsylvania trong một cuộc trao đổi với tờ báo Financial Times.

Nghiên cứu của ông Mann cùng các đồng nghiệp được xuất bản trên tạp chí khoa học Proceedings of the National Academy of Sciences đã phát hiện thấy rằng sự khuếch đại của các làn sóng trong luồng phản lực - dải không khí chuyển động nhanh bao quanh hành tinh - đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể các sự kiện khí quyển, gây ra các đợt nắng nóng, cháy rừng và lũ lụt.

Hiện tượng được gọi là “gần như khuếch đại cộng hưởng” này khiến cho các hình thái thời tiết áp suất thấp và áp suất cao duy trì trên một khu vực trong thời gian dài hơn.

Ông Mann cho biết “các vòm nhiệt kép hiện tại cho thấy đây là một phần của mô hình quy mô rất lớn” có liên quan đến “một luồng phản lực rất ngoằn ngoèo, trong đó các 'vòng xoắn' duy trì tại chỗ trong nhiều ngày liền”.

Ở hiện tượng vòm nhiệt xảy ra ở Mỹ và châu Âu, không khí nóng từ Thái Bình Dương bị mắc kẹt trong luồng phản lực, tạo thành vòng lặp gọi là “khối omega”. Từ dưới mặt đất, không khí ấm bốc lên không trung, nhưng áp suất cao của “khối omega” đã tạo thành một mái vòm ngăn không cho không khí ấm thoát ra. Áp suất cao này đẩy không khí ấm trở lại mặt đất. Do bị nén lại, khối khí ấm càng giải phóng nhiều nhiệt hơn. Nhiệt độ tăng khiến mặt đất mất độ ẩm, khiến nhiệt độ càng nóng lên hơn nữa và làm tăng khả năng xảy ra cháy rừng.

Ông Mann cho biết các mô hình khí hậu hiện tại “không hoàn toàn nắm bắt được hiện tượng này và cách hiện tượng chịu tác động từ sự nóng lên của Trái Đất do con người gây ra”.

Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ (NWS) cho biết vào giữa tuần vừa rồi rằng “mức nhiệt cực kỳ nguy hiểm” sẽ tiếp tục duy trì trên khắp vùng Midwest và Bờ Đông trước khi giảm bớt vào cuối tuần. Nguy cơ mưa lớn và giông bão nghiêm trọng đang ở mức cao đối với các khu vực khác của Mỹ, với cảnh báo về lũ quét có thể xảy ra ở New Mexico và Texas.

"Mức nhiệt này nguy hiểm đối với bất kỳ ai không có biện pháp làm mát hiệu quả và/hoặc uống đủ nước. Các bệnh liên quan đến nhiệt tăng đáng kể trong thời gian nắng nóng kéo dài cực độ”, NWS cảnh báo.