Vòng đàm phán thương mại mới nhất giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục ngày làm việc thứ hai vào thứ Ba (ngày 10/6) tại London, Anh. Cả hai bên đều cố gắng duy trì thỏa thuận “đình chiến” thương mại đạt được vào tháng trước tại Geneva, Thụy Sỹ.

Vòng đàm phán này diễn ra sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và được cho là nhằm xoa dịu những căng thẳng bùng trở lại trong một tháng kể từ khi đạt được ở Geneva.

MẶT HÀNG CHIẾN LƯỢC CỦA TRUNG QUỐC

Đầu tháng 5, Mỹ và Trung Quốc bất ngờ đạt được thỏa thuận giảm mạnh thuế quan lên hàng hóa của nhau trong vòng 90 ngày. Tình hình lúc đó đầy triển vọng lạc quan. Tuy nhiên, tình hình nhanh chóng trở nên tồi tệ với hai điểm nghẽn lớn nhất: Sự kiểm soát của Bắc Kinh với khoáng sản quan trọng, bao gồm đất hiếm, và sự kiếm soát của Mỹ với công nghệ bán dẫn.

Hoạt động xuất khẩu đất hiếm và nam châm đất hiếm của Trung Quốc được nhận định là một trọng tâm lớn trong các cuộc đàm phán đang diễn ra ở London.

Sau vòng đàm phán ở Geneva, ông Trump cáo buộc Trung Quốc vẫn hạn chế xuất khẩu đất hiếm, do đó ông tuyên bố sẽ siết chặt thêm hoạt động xuất khẩu con chip và dọa thu hồi thị thực lưu trú tại Mỹ của sinh viên Trung Quốc. Các động thái này gây ra phản ứng dữ dội tại Trung Quốc và Bắc Kinh xem đây là hành động đi ngược lại với các cam kết của Washington tại Geneva.

Giờ đây, tất cả đổ dồn quan tâm xem liệu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có tìm được tiếng nói chung về các vấn đề căn bản này tại vòng dàm phán ở London hay không.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer sẽ đại diện Mỹ đàm phán với phái đoàn Trung Quốc do Phó Thủ tướng He Lifeng dẫn đầu.

Vào tháng 4, khi căng thẳng thương mại leo thang, Trung Quốc đã áp dụng cơ chế cấp phép mới đối với việc xuất khẩu 7 loại khoáng sản đất hiếm và một số loại nam châm. Theo đó, các công ty xuất khẩu phải xin giấy phép cho mỗi lô hàng xuất khẩu và nộp tài liệu chứng minh mục đích sử dụng của khách hàng đầu cuối. Sau thỏa thuận “đình chiến” ở Geneva, chính quyền ông Trump kỳ vọng Trung Quốc sẽ dỡ bỏ cơ chế cấp phép trên. Tuy nhiên, việc Bắc Kinh dường như trì hoãn việc này đã khiến Nhà Trắng thất vọng.

Đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố có ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ. Tuy nhiên, việc khai thác và chế biến các khoáng chất này phức tạp, tốn kém và gây ô nhiễm môi trường. Hiện tại Trung Quốc kiểm soát 90% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu.

Các chuyên gia cho rằng Bắc Kinh sẽ tìm cách sử dụng đất hiếm như một quân bài để buộc Washington nới lỏng kiểm soát con chip và các công nghệ liên quan của Mỹ. Tuy nhiên, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ không từ bỏ sự kiểm soát chiến lược với các loại khoáng sản thiết yếu. Đây là những vật liệu quan trọng với nhiều loại thiết bị điện tử, ô tô và hệ thống quốc phòng.

“Sự kiểm soát với nguồn cung đất hiếm đã trở thành một công cụ để Bắc Kinh gây ảnh hưởng chiến lược”, ông Robin Xing, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc của ngân hàng Morgan Stanley nhận xét trong một báo cáo ngày 9/6. “Sự kiểm soát gần như độc quyền của Trung Quốc với chuỗi cung ứng này đồng nghĩa đất hiếm vẫn sẽ là quân bài quan trọng trong tất cả các cuộc đàm phán thương  mại”.

Thứ Sáu tuần trước, Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc cho biết một số nhà cung cấp Trung Quốc của doanh nghiệp Mỹ đã nhận được giấy phép xuất khẩu có thời hạn 6 tháng. Theo hãng tin Reuters, một số nhà cung cấp của doanh nghiệp ô tô Mỹ - bao gồm General Motors, Ford và Jeep Stellantis - cũng đã được cấp giấy phép tạm thời với thời hạn 6 tháng.

“Dù Bắc Kinh có thể đẩy nhanh tốc độ phê duyệt giấy phép để hạ nhiệt căng thẳng, nhưng thực tế là việc tiếp cận khoáng sản đất hiếm Trung Quốc có thể vẫn bị hạn chế hơn so với thời điểm trước tháng 4”, nhà kinh tế Leah Fahy và các chuyên gia khác tại công ty tư vấn Capital Economics cho biết trong một báo cáo cuối tuần trước.

QUÂN BÀI CỦA MỸ

Phát biểu trong một chương trình của đài CBS ngày Chủ nhật (ngày 8/6), ông Kevin Hassett, người đứng đầu Hội đồng Kinh tế Quốc gia tại Nhà Trắng, khẳng định Washington sẽ tìm cách khôi phục dòng chảy khoáng sản đất hiếm từ Trung Quốc.

“Việc xuất khẩu các khoáng sản quan trọng này đã được khơi thông ở mức cao hơn so với trước đó, nhưng chưa bằng mức mà chúng tôi tin rằng hai bên đã thống nhất ở Geneva", ông Hassett nói.

Trong một cuộc phỏng vấn vào sáng ngày thứ Hai (ngày 9/6), ông Hassett cho biết: “Đây là một điểm nghẽn lớn bởi Trung Quốc kiểm soát khoảng 90% nguồn cung đất hiếm và nam châm đất hiếm. Nếu họ trì hoãn việc xuất khẩu các vật liệu này cho Mỹ vì những quy định cấp phép của mình, thì có thể làm gián đoạn hoạt động sản xuất của những công ty Mỹ phụ thuộc vào chúng”.

Ông Hassett cho biết chính quyền ông Trump có thể sẵn sàng nới lỏng kiểm soát một số loại chip cao cấp mà Trung Quốc xem là quan trọng với ngành sản xuát của họ. Tuy nhiên, Mỹ sẽ vẫn duy trì kiểm soát nghiêm ngặt việc xuất khẩu con chip tiên tiến do Nvidia chế tạo. Đây là những con chip dùng trong hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI).

Theo một số nguồn tin tiết lộ với hãng tin CNN, ông Trump cho phép phái đoàn thương mại, do ông Bessent dẫn đầu, được quyền quyết định các vấn đề như nới lỏng một số hạn chế xuất khẩu một số mặt hàng cho Trung Quốc mà Washington áp đặt vì lo ngại an ninh quốc gia.

Để đổi lấy việc nới lỏng hoặc chấm dứt ngay lập một số biện pháp kiểm soát xuất khẩu hiện tại của Mỹ, Washington có thể sẽ yêu cầu Bắc Kinh nới lỏng ngay hầu hết các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.

Hiện vẫn chưa rõ các nhà đàm phán Mỹ sẽ đưa ra những quân bài gì, nhưng theo các nhà phân tích, chính quyền Tổng thống Trump sẽ không chấp nhận nới lỏng kiểm soát với một số công nghệ quan trọng mà Mỹ xem là cần thiết cho khả năng cạnh tranh của nước này với Trung Quốc.