Đây là một trong 9 nội dung tại báo cáo kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về hoạt động giám sát chuyên đề và hoạt động chất vấn từ đầu nhiệm kỳ khoá 13 đến năm 2015 thuộc lĩnh vực kế hoạch và đầu tư.

Thừa ủy quyền Thủ tướng ký báo cáo này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh khẳng định cơ chế chính sách đối với doanh nghiệp Nhà nước đã được sửa đổi, bổ sung khá đầy đủ.

Điều này đã tạo khung pháp lý để khu vực này hoạt động bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.

Nhưng, theo kế hoạch năm 2015, cả nước phải cổ phần hóa 289 doanh nghiệp thì đến hết tháng 8 mới cổ phần hóa được 95 doanh nghiệp Nhà nước, đạt 32,8% kế hoạch cả năm.

Một số doanh nghiệp đã cổ phần hóa nhưng chưa có chuyển biến về chất đối với quản trị, điều hành doanh nghiệp và hiệu quả sản xuất kinh doanh, Bộ trưởng Vinh nhận định.

Báo cáo cũng nêu khá nhiều con số về kết quả thoái vốn ngoài ngành. 

Cụ thể trong 8 tháng đầu năm đã thoái vốn được khoảng 8,39 nghìn tỷ đồng, thu về khoảng 12,38 nghìn tỷ đồng, bằng 1,48 lần giá trị sổ sách.

Trong đó: lĩnh vực bất động sản là 2,69 nghìn tỷ đồng, thu về 3,18 nghìn tỷ đồng; lĩnh vực bảo hiểm, chứng khoán, tài chính là gần 1,3 nghìn tỷ đồng thu về 1,35 nghìn tỷ đồng; bán phần vốn Nhà nước không cần nắm giữ tại các doanh nghiệp khác là 4,4 nghìn tỷ đồng, thu về 7,86 nghìn tỷ đồng.

Đến nay đã có 23 bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế trình Thủ tướng phê duyệt phương án sắp xếp doanh nghiệp Nhà nước theo tiêu chí, danh mục phân loại doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước. 

Thủ tướng đã phê duyệt 19 phương án, trong đó bổ sung 106 doanh nghiệp cổ phần hóa năm 2015 và 109 doanh nghiệp cổ phần hóa giai đoạn 2016-2020, báo cáo nêu rõ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Vinh nêu lại một nhận xét rất quen, đó là tốc độ sắp xếp doanh nghiệp trong những năm qua còn tương đối chậm. 

Mà sự chậm trễ này, theo ông, chủ yếu là do nguyên nhân chủ quan trong quản lý của các cấp, các ngành và doanh nghiệp, chưa tích cực, nỗ lực khắc phục khó khăn thực hiện các biện pháp cần thiết để đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa.

Đề cập một số giải pháp hoàn thành tái cơ cấu, cổ phần hóa trong năm 2015, Bộ trưởng Vinh nêu, các doanh nghiệp có điều kiện thì thực hiện IPO theo quy định; các doanh nghiệp chưa có điều kiện IPO thì chuyển thành công ty cổ phần (với cổ đông là Nhà nước, SCIC, người lao động, cổ đông bên ngoài) để đa dạng hóa sở hữu, tạo hàng hóa sẵn cho thị trường. 

Giải pháp thứ hai là lập danh sách những doanh nghiệp đã cổ phần hóa và bán cổ phần lần đầu nhưng số cổ phần bán được chưa đạt tỷ lệ theo phương án được phê duyệt hoặc không thuộc diện Nhà nước cần nắm giữ để có biện pháp thoái vốn theo lộ trình phù hợp. 

Giải pháp thứ ba là đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong việc hoàn thành nhiệm vụ tái cơ cấu doanh nghiệp thuộc phạm vi quản lý. Xử lý nghiêm các lãnh đạo doanh nghiệp không hoàn thành nhiệm vụ tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước.

Đây cũng là nội dung hơn một lần được thể hiện tại các báo cáo, văn bản, phát ngôn từ các thành viên Chính phủ.

Một năm trước, gửi đến Quốc hội báo cáo về tình hình doanh nghiệp Nhà nước , Chính phủ cũng khẳng định không hoàn thành việc tái cơ cấu doanh nghiệp theo đề án thì chủ tịch và thành viên hội đồng thành viên, chủ tịch công ty các doanh nghiệp Nhà nước bị xếp loại không hoàn thành nhiệm vụ.

Nhưng báo cáo của một năm sau đã không xuất hiện thông tin nào về việc quy trách nhiệm này, dù nguyên nhân chủ quan được xác định đóng vai trò chủ yếu trong sự chậm trễ của tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước.