Theo Hiệp hội Chế và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường thế giới vẫn bị tác động nặng nề bởi lạm phát, kinh tế suy giảm khiến nhu cầu tiêu thụ thủy sản sụt giảm, dẫn đến lượng và giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong quý đầu năm nay cũng giảm theo.

Đáng chú ý, xuất khẩu của hầu hết các mặt hàng thủy sản chủ lực giảm từ 8 – 39%. Trong đó, xuất khẩu tôm giảm 39%, cá tra giảm 23%, cá ngừ giảm 33%, mực bạch tuộc giảm 8%. Tuy nhiên, xuất khẩu các loài cá biển khác vẫn tăng trưởng 11% so với cùng kỳ năm ngoái.

XUẤT KHẨU TÔM GIẢM 40%, CÁ TRA GIẢM 32%

Tính đến hết quý 1, xuất khẩu tôm mang về 577 triệu USD, giảm 40%; xuất khẩu cá tra thu về 447 triệu USD, thấp hơn 32% so với cùng kỳ; và xuất khẩu cá ngừ giảm 31%, chỉ được 179 triệu USD.

Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu mực, bạch tuộc cũng thấp hơn 8% so với cùng kỳ, chỉ đạt 54 triệu USD. Riêng xuất khẩu các loài cá biển vẫn tăng nhẹ 3% đạt 435 triệu USD.

Dù lạm phát hạ nhiệt, giá xăng giảm, nhưng các chi phí sản xuất và giá các sản phẩm thiết thực của Hoa Kỳ vẫn cao, nên người dân vẫn phải thắt chặt chi tiêu trong giai đoạn này, và có xu hướng tiêu thụ sản phẩm có giá thấp hơn.

Do vậy, giá trung bình nhập khẩu thủy sản của Hoa Kỳ đã giảm hơn 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến hết tháng 3, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt 237 triệu USD, giảm 55% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, riêng tôm chiếm 37%, cá ngừ chiếm 23%, cá tra chiếm 17% và các mặt hàng cá biển khác chiếm 15%.

“Trong bối cảnh lạm phát, nhập khẩu và tiêu thụ thủy sản của Hoa Kỳ đang tăng tỷ trọng đối với phân khúc hàng đông lạnh và giảm nhiều hơn ở phân khúc hàng chế biến giá trị gia tăng, do vậy sẽ khó có sự bứt phá mạnh mẽ trong những tháng tới”, VASEP nhận định.

Ngoài thị trường Hoa Kỳ, trong kịch bản xuất khẩu thủy sản của Việt Nam năm 2023, Trung Quốc được coi là động lực thúc đẩy, sau khi nước này dỡ bỏ hoàn toàn chính sách zero Covid. Tuy nhiên, Trung Quốc như một miếng bánh lớn đang bị chia sẻ bởi nhiều nước xuất khẩu, tạo ra sức ép cạnh tranh quá lớn.

Đối với Việt Nam, có 2 đối thủ lớn nhất là Ecuador và Ấn Độ, đang chiếm thị phần chi phối với hơn 60% Nhập khẩu tôm của Trung Quốc. Thế mạnh của 2 nước này là sản phẩm tôm đông lạnh, cỡ nhỏ, giá rẻ.

Không chỉ tôm, đối với các mặt hàng thủy hải sản khác, như các loài cá biển, mực, bạch tuộc...Việt Nam cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh của các nhà xuất khẩu và các thương gia thủy sản từ các nước.

Trong quý đầu năm nay, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc và Hồng Kông đạt gần 230 triệu USD, giảm 9% so với cùng kỳ (chủ yếu vì giảm trong tháng 1). Xuất khẩu thủy sản sang thị trường này trong tháng 2 và tháng 3 có tín hiệu tốt với mức tăng 25% và 30%.

Ngoài sản phẩm chủ lực và có thế mạnh như cá tra, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam có thể khai thác thế mạnh từ hàng thủy sản tươi/sống xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, cho các phân khúc nhà hàng, khách sạn, du lịch. Ví dụ: tôm sú, tôm hùm, cá biển, cua, hàu, sò điệp... tươi/sống.

"Ngoài ra, có thể tiếp cận và khai thác thị trường Trung Quốc từ góc độ địa phương. Có những địa phương tại Trung Quốc có đặc thù và thói quen tiêu thụ tương tự như Việt Nam, ưa chuộng hàng thủy sản Việt Nam hơn các nước khác. Đơn cử,  như Quảng Tây nhập khẩu hơn 75% thủy sản từ Việt Nam, chỉ có 25% từ các nước khác", bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông của VASEP cho hay.

KỲ VỌNG HỒI PHỤC TỪ QUÝ 2

Nhận định xu hướng thị trường của một số sản phẩm thủy sản chủ lực trong nửa đầu năm 2023, bà Lê Hằng cho rằng xuất khẩu thủy sản có thể sẽ hồi phục dần từ quý 2 sau khi diễn ra các chương trình hội chợ quốc tế tại Hoa Kỳ và EU thu hút thêm các bạn hàng đến với Việt Nam.

Một điểm nhấn của thị trường thủy sản tháng 3/2023 là có một sự kiện nổi bật là Hội chợ Thủy sản Quốc tế Bắc Mỹ đã diễn ra từ ngày 12-14/3/2023 với sự tham gia của hàng trăm doanh nghiệp trên thế giới trong đó có 17 doanh nghiệp hàng đầu của Việt Nam.

Năm nay, số lượng doanh nghiệp tham gia hội chợ này tăng mạnh, nhất là ở khu vực châu Á, Thái Bình Dương. Nhiều đối tác truyền thống và các nhà nhập khẩu mới đến hội chợ với mong muốn tìm kiếm các sản phẩm mới của Việt Nam. Do vậy, Hội chợ Bắc Mỹ năm nay thúc đẩy giao thương thủy sản Việt Nam với Mỹ và các các nước nhập khẩu khác hồi phục từ sau quý 1.

VASEP dự báo mặt hàng tôm sẽ hồi phục chậm vì cạnh tranh gay gắt với Ấn Độ, Ecuador, Indonesia. Cá tra sẽ khả quan hơn trong bối cảnh lạm phát, kinh tế suy giảm ở nhiều thị trường và có thêm cơ hội lớn sau khi Trung Quốc mở cửa trở lại hoàn toàn sau Covid-19. Các loài cá biển tiếp tục tăng, trong đó có đóng góp ngày càng lớn của hàng gia công xuất khẩu từ nguyên liệu nhập khẩu như cá hồi, cá tuyết cod, cá minh thái.

Tại các thị trường lớn như EU, HOA Kỳ đang có xu hướng tăng tiêu thụ các sản phẩm truyền thống cho người tiêu dùng châu Á và xuất khẩu hàng khô (cá, tôm, mực), nước mắm, chả cá, đồ hộp sẽ tăng.

Từ thực tế biến động thị trường, bà Lê Hằng khuyến nghị các doanh nghiệp cần có điều chỉnh hợp lý các sản phẩm xuất khẩu. Với Trung Quốc ngoài sản phẩm đông lạnh, doanh nghiệp đã tận dụng lợi thế địa lý gần để tăng xuất khẩu tôm, hải sản tươi sống cho phân khúc nhà hàng, khách sạn, du lịch.

Với các thị trường lớn khác như Hoa Kỳ EU, doanh nghiệp quan tâm hơn đến xu hướng nhập hàng cho các siêu thị châu Á, và các dòng sản phẩm truyền thống của người châu Á như: Hàng khô, nước mắm, mắm ruốc… vẫn đang hút khách. 

 “Trong  bối cảnh thị trường khó khăn năm 2023, doanh nghiệp rất trông chờ các cơ quan quản lý giúp tháo gỡ những khó khăn bất cập trước mắt cho doanh nghiệp để ổn định nguồn nguyên liệu và đẩy mạnh xuất khẩu, đặc biệt là chính sách và triển khai lãi suất ưu đãi cho bà con nông, ngư dân và doanh nghiệp chế biến thủy sản”, bà Lê Hằng nhấn mạnh.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho rằng các doanh nghiệp chế biến và xuất khầu thủy sản cần tập trung vào sản phẩm đảm bảo an toàn thực phẩm cao, lưu ý xu hướng tiêu dùng và nâng giá trị sản phẩm.

Trong khi các nước đối thủ như Ấn Độ, Ecuador tập trung vào sản phẩm sơ chế, thì những kết quả đạt được của Việt Nam trong thời gian qua là nhờ các doanh nghiệp chú trọng các mặt hàng có giá trị gia tăng cao.

Theo ông Hòe, xu hướng tiêu dùng thế giới đang tập trung vào các sản phẩm tốt cho sức khỏe, thân thiện môi trường và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Vì thế, ngành thủy sản cần phát triển theo mô hình kinh tế xanh, chú trọng nuôi trồng bền vững, như mô hình tôm lúa, tôm rừng… tạo các sản phẩm nuôi bền vững thuyết phục khách hàng thế giới. Mặt khác, cần chú trọng chế biến các sản phẩm mới từ các phụ phẩm, tăng tính cạnh tranh cho thủy sản Việt Nam.