Mỹ “không có lựa chọn khác” nếu không có các công ty pin Trung Quốc

Khôi Nguyên

22/05/2023

Các công ty xe hơi Mỹ muốn sử dụng công nghệ pin Trung Quốc trong các nhà máy mới của họ bất chấp sự phản đối chính trị gay gắt. Giới quan sát cho rằng Mỹ có thể sẽ không có lựa chọn nào khác.

Theo một phân tích mới đây, sẽ có hơn 91 tỷ USD được đầu tư vào ngành công nghiệp pin của Mỹ trong 10 năm tới, khi xe điện (EV) ngày càng phổ biến và kích thích năng lượng sạch sản xuất tại Mỹ từ khi Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) mang tính bước ngoặt của chính quyền Biden bắt đầu có hiệu lực.

IRA và Đạo luật CHIPSs - cả hai đều được ký thành luật vào năm 2022 - bao gồm hơn 400 tỷ USD tín dụng thuế, trợ cấp và khoản vay được thiết kế một phần để ươm tạo cơ sở sản xuất công nghệ sạch ở Mỹ.

Sáng kiến Vật liệu Pin Mỹ có liên quan đề cập đến vấn đề Trung Quốc thống trị sản xuất pin vì “khiến Mỹ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài không đáng tin cậy”, nhưng nó không ngăn chặn thực sự rõ ràng việc các công ty Trung Quốc tham gia vào ngành công nghiệp pin trên đất liền của Mỹ và một số công ty Trung Quốc vẫn tham gia vào các liên doanh mới nhất.

Ford – CATL

Vào ngày 13 tháng 2, Ford đã thông báo rằng họ sẽ sử dụng công nghệ được cấp phép từ Contemporary Amperex Technology Co., Limited (CATL) cho nhà máy mới trị giá 3,5 tỷ USD của mình ở Michigan.

CATL là công ty hàng đầu thế giới về pin lithium-ion phosphate (LFP), loại pin mà nhà máy Michigan sẽ sản xuất. Được thành lập bởi Robin Zeng, người sinh ra trong một gia đình nông dân ở tỉnh Phúc Kiến, CATL đã phát triển thành một gã khổng lồ về pin toàn cầu, chiếm 34% thị phần toàn cầu. Tính đến năm 2021, nó đã tuyển dụng 10.000 người và đã tạo ra 4.445 bằng sáng chế đáng kinh ngạc.

Pin LFP (trái ngược với pin niken hoặc NCM), được sử dụng trong các phương tiện thương mại, chiếm phần lớn cơ sở khách hàng của Ford. Nhà máy mới này đồng nghĩa với việc Ford sẽ trở thành công ty duy nhất trong nước sản xuất cả hai loại pin - hãng đã đầu tư vào các nhà máy sản xuất pin ở Kentucky và Tennessee

Tuy nhiên, nhà máy mới đã phải đối mặt với phản ứng chính trị dữ dội. Ban đầu nó được dự định xây dựng ở Danville, Virginia. Nhưng thống đốc đương nhiệm, Glenn Youngkin, đã mô tả dự án như một “con ngựa thành Troy” và bày tỏ lo ngại về việc một công ty Trung Quốc có khả năng nhận tiền thuế của Mỹ thông qua trợ cấp của IRA.

Đáp lại, Ford làm rõ rằng họ mọi ưu đãi cho việc sản xuất pin sẽ chỉ dành cho Ford. Trên thực tế, cấu trúc vốn chủ sở hữu độc đáo của thỏa thuận được thiết kế hoàn toàn để Ford có thể nhận được lợi ích của chính phủ Mỹ.

Theo chuyên gia Henry Sanderson: “Nó có thể dễ dàng trở thành một liên doanh, nhưng tôi nghĩ, vì những lo ngại về chính trị, họ phải cấp phép cho công nghệ”.

Giám đốc điều hành của Ford, Jim Farley, nói với CNBC rằng IRA là lý do khiến công ty quyết định đầu tư vào nhà máy: “Nó đã thay đổi nền kinh tế đối với chúng tôi”.

Những lo ngại về ảnh hưởng của chính phủ Trung Quốc đang tăng lên do địa vị được nâng cao được trao cho nhiều nhà lãnh đạo ngành công nghiệp pin ở Trung Quốc.

Và Trung Quốc thực sự có thể can thiệp vào nhà máy khi Bắc Kinh đã quyết định xem xét lại thỏa thuận cấp phép do lo ngại về chuyển giao công nghệ. Theo Bloomberg, kế hoạch này đã được các quan chức cấp cơ sở xem xét và kết quả sẽ được trình lên lãnh đạo cấp cao nhất.

General Motors – Microvast

Microvast được thành lập tại Texas vào năm 2006 bởi một người Mỹ gốc Hoa tên là Wú Yáng. Được khuyến khích bởi các ưu đãi được cung cấp ở Trung Quốc, công ty này đã thiết lập các năng lực sản xuất đáng kể ở đó.

Năm ngoái, ít nhất một nửa doanh thu của công ty đến từ các hoạt động ở Trung Quốc đại lục. Những điều này chỉ được thiết lập để mở rộng, sau khi nhận được khoản vay 111 triệu USD từ một nhóm người cho vay do một ngân hàng Trung Quốc đứng đầu.

Tuy nhiên, công ty đã tìm cách trấn an người Mỹ. COO của công ty, một cựu sĩ quan Hải quân Mỹ Shane Smith, nói với Bloomberg vào tháng 2 rằng công ty “sẽ có nhiều doanh thu ở Mỹ và Châu Âu hơn bất kỳ nơi nào ở Châu Á trong tương lai”.

Microvast, một công ty giao dịch công khai trên Nasdaq, đang hợp tác với General Motor, nhà sản xuất ô tô lớn nhất Mỹ và lớn nhất thế giới từ năm 1931 đến năm 2008.

Theo một thông tin từ Bộ Năng lượng (DOE) của chính phủ liên bang Mỹ, sự hợp tác sẽ kết hợp từ cả hai công ty để tạo ra các thiết bị phân tách chuyên dụng - một màng ngăn cách hai điện cực trong pin - sử dụng thiết bị và nguyên liệu thô có nguồn gốc từ Mỹ. Nhà máy cũng sẽ tạo ra “tối đa 700 việc làm mới và có kế hoạch hợp tác với chính quyền địa phương, trường đại học và các nhóm cộng đồng để phát triển hệ thống tuyển dụng và đào tạo công nhân”.

COO Shane Smith đã nhấn mạnh rằng công ty đang đầu tư hơn 300 triệu USD từ quỹ riêng của mình và các dải phân cách sẽ không được thương mại hóa ở Trung Quốc. Điều này nên được trấn an vì những lo ngại về chuyển giao công nghệ đã cản trở các liên doanh giữa các công ty Mỹ và Trung Quốc trong nhiều năm, đặc biệt là trong ngành ô tô.

Tuy nhiên, Microvast đã vấp phải sự phản đối gay gắt. Vị trí của nhà máy đã được chuyển sang Kentucky, sau phản ứng dữ dội ở phía bắc Tennessee, nơi dự án ban đầu được đưa ra vào tháng 10 năm ngoái.

Rất may cho Microvast, David Turk, phó thư ký của DOE, cơ quan phê duyệt tài trợ cho dự án, đã tuyên bố trong các phiên điều trần trước quốc hội rằng DOE đã “mở rộng tầm mắt” về những rủi ro của Trung Quốc và đã tham khảo ý kiến của các quan chức tình báo trước khi đưa ra quyết định của mình.

Một quan chức khác của DOE cũng đã viết để trả lời một thượng nghị sĩ có liên quan rằng công nghệ của Microvast “được phát triển ở Trung Quốc và lần đầu tiên sẽ được sản xuất tại Mỹ, loại bỏ rủi ro điển hình về mất tài sản trí tuệ và bắt đầu tiến bộ hướng tới mục tiêu tái thiết của chính quyền lãnh đạo sản xuất của Mỹ”. Nói cách khác: Việc ép buộc chuyển giao hoặc đánh cắp công nghệ hoặc sở hữu trí tuệ của Mỹ không bị đe dọa ở đây, vì chính Mỹ mới là bên hưởng lợi từ công nghệ được đề cập.

Gotion High-tech

Gotion High-tech là nhà sản xuất pin EV lớn thứ tư tại Trung Quốc tính theo doanh số bán hàng. Vào ngày 15 tháng 3 năm nay, họ đã thông báo rằng sẽ đầu tư thông qua công ty con có trụ sở tại Mỹ, vào một cơ sở sản xuất pin ở Green Charter Township thuộc thành phố Big Rapids, Michigan.

Vào ngày 20 tháng 4, một ủy ban của thượng viện bang Michigan đã bỏ phiếu với tỷ số sít sao 10-9 để phê duyệt khoản tài trợ 175 triệu USD của tiểu bang cho nhà máy trị giá 1,6 tỷ USD được đề xuất. Điều này theo sau một đánh giá từ Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS), không tìm thấy lý do gì đáng lo ngại.

Mặc dù vậy, Hiến chương xanh là nơi có một số phản đối mạnh mẽ nhất đối với đầu tư của Trung Quốc vào sản xuất địa phương ở nước này trong những năm gần đây.

Kristina Karamo, chủ tịch Đảng Cộng hòa Michigan, tuyên bố rằng “nếu bạn chọn đưa số tiền này cho Gotion, bạn là kẻ phản bội nền cộng hòa của mình, bạn là kẻ phản bội tương lai con cái bạn” và Dân biểu John Moolenar than thở rằng đó là một “sai lầm lịch sử” của Mỹ.

Trong khi đó, Gotion đã tìm cách nhấn mạnh rằng nhà máy sẽ tạo ra 2.300 việc làm mới, và phó tổng thống Mỹ Chuck Thelen đã cố gắng xua tan những lo ngại về lập luận rằng các cử tri đang bị “ép buộc” cho ăn một chiếc bánh sandwich với sự sợ hãi lớn.

Con đường hẹp mà Gotion đã phải bước đi để khởi động dự án này làm nổi bật sự pha trộn phức tạp giữa chính trị quốc gia và địa phương cần phải điều hướng.

Tương lai

CATL đã khám phá các lựa chọn để thực hiện một thỏa thuận với Tesla, theo báo cáo ngày 30 tháng 3 của Bloomberg, mặc dù chưa có thông báo chính thức nào về cơ sở được lên kế hoạch, có thể là ở Texas.

Tuy nhiên, dự án dự kiến sẽ được tiến hành và thực tế Tesla đã hợp tác với CATL trong vài năm nay, hiện đang mua pin EV do công ty Trung Quốc sản xuất và lắp ráp cho nhà máy khổng lồ của họ ở Thượng Hải, nơi đã sản xuất hơn một nửa số xe Tesla được giao trên toàn cầu vào năm ngoái .

Cựu bộ trưởng khoa học và công nghệ của Trung Quốc, Wàn Gāng, người được cho là đã dẫn đầu sáng kiến giúp Trung Quốc tăng gấp đôi lượng xe điện vào năm 2009, kể từ thời điểm đó chính phủ đã rót hơn 29 tỷ USD vào các khoản trợ cấp và giảm thuế khác nhau, là một người hâm mộ lớn của Tesla khi lần đầu tiên đến thị trường Trung Quốc và bất chấp những lo ngại về mối quan hệ của Tesla với Trung Quốc ở cả hai bên Thái Bình Dương.

Như Henry Sanderson lưu ý, “nếu Mỹ không cho phép các linh kiện Trung Quốc và chuyên môn của Trung Quốc vào nước Mỹ, điều đó có nguy cơ làm chậm quá trình chuyển đổi năng lượng và chúng ta thì không có thời gian”.

Bất chấp những phản ứng từ Mỹ, Trung Quốc vẫn chiếm hơn 90% tổng số pin 98% và 93% kế hoạch mở rộng sản xuất đã công bố của thế giới. Mỹ có lẽ dù muốn dù không vẫn phụ thuộc một phần vào chuyên môn, công nghệ và khả năng sản xuất của Trung Quốc.