Theo CNBC, trong lĩnh vực sản xuất vi xử lý máy tính khi đó, AMD hoàn toàn lép vế trước Intel, chưa kể còn gồng gánh khoản nợ hàng tỷ USD. Cuối năm đó, giá trị vốn hóa thị trường của AMD chỉ vỏn vẹn 2 tỷ USD, trong khi Intel được định giá tới 180 tỷ USD.

"Khi ấy, nhiều người khuyên tôi rằng đó không phải lựa chọn sáng suốt", Lisa Su, hiện 55 tuổi, 10 năm điều hành AMD, chia sẻ trong một bài phát biểu tại Đại học Stanford, khi nhớ lại quyết định đầy thách thức của mình hơn một thập kỷ trước.

HÔM NAY LISA SU ĐÃ Ở MỘT VỊ TRÍ KHÁC 

Giờ đây, Lisa Su đang đứng ở một vị thế hoàn toàn khác. AMD đã vượt Intel về vốn hóa thị trường vào năm 2022 và hiện đạt mức 172 tỷ USD – tăng gần 85 lần kể từ khi bà nhậm chức. 

Hàng triệu game thủ trên thế giới đang sử dụng chip AMD mỗi ngày để vận hành các hệ máy như Xbox của Microsoft và PlayStation của Sony. Tầm quan trọng của AMD lớn đến mức Chính phủ Mỹ xem các sản phẩm của họ là yếu tố then chốt đối với an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, AMD vẫn tự coi mình là kẻ yếu. Bởi họ biết mình vẫn còn một đối thủ đáng gờm khác: Nvidia. 

Trong cuộc đua công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), AMD vẫn đứng sau Nvidia – cái tên thống trị thị trường GPU (đơn vị xử lý đồ họa), vốn là "trái tim" của các hệ thống AI. Nếu muốn có chỗ đứng vững chắc trong tương lai công nghệ, AMD cần chiếm lĩnh một phần lớn hơn của miếng bánh GPU AI, nơi các gã khổng lồ công nghệ đang rót hàng tỷ đô la mỗi năm để phát triển hạ tầng.

Chiến lược của AMD dựa trên niềm tin vững chắc của Lisa Su rằng, trong ngành công nghiệp bán dẫn, thành công đến từ những quyết định kỹ thuật chính xác, tạo ra các con chip có hiệu năng vượt trội. Nhưng điều đó đòi hỏi sự kiên nhẫn.

“Một trong những điều tôi luôn nói về ngành bán dẫn – hay công nghệ nói chung – là những quyết định mà chúng ta đưa ra hôm nay sẽ chỉ thực sự mang lại kết quả trong ba đến năm năm tới. Mấu chốt là phải đặt cược đúng đắn", Lisa Su phát biểu tại một sự kiện tại Đại học Stanford. 

Lisa Su là một trong những nữ lãnh đạo quyền lực hiếm hoi tại Thung lũng Silicon. Bà hiện là nữ CEO duy nhất trong số 10 công ty bán dẫn lớn nhất thế giới tính theo vốn hóa thị trường. Theo báo cáo của Accenture, ngành công nghiệp chip vẫn do nam giới thống trị, với tỷ lệ phụ nữ chỉ chiếm khoảng 30% trong các vị trí lãnh đạo cấp cao.

Không chỉ vậy, theo một cuộc khảo sát của Associated Press, Lisa Su còn là nữ CEO được trả lương cao nhất trong 5 năm liên tiếp. Thực tế, phụ nữ vẫn là thiểu số trong giới lãnh đạo doanh nghiệp. Theo Women Business Collaborative, chỉ khoảng 10% CEO trong danh sách Fortune 500 là nữ giới, con số này đã tăng lên 52 người vào năm 2024, so với 41 người vào năm 2021.

Hành trình của Lisa Su không chỉ giúp AMD trỗi dậy mạnh mẽ mà còn là nguồn cảm hứng cho những nữ lãnh đạo tương lai trong lĩnh vực công nghệ và kinh doanh.

TÌNH YÊU VỚI BÁN DẪN TỪ NĂM NHẤT ĐẠI HỌC 

Theo Giám đốc Công nghệ AMD, Mark Papermaster, Lisa Su luôn tham gia sâu sát vào lộ trình công nghệ của công ty. Bà thường xuyên ghé thăm các phòng thí nghiệm chip để theo dõi quá trình nghiên cứu và phát triển.

“Lisa được đội ngũ kỹ sư cực kỳ ngưỡng mộ, vì bà không chỉ hiểu rõ công việc của họ mà họ còn biết rằng bà thực sự am hiểu chuyên môn”, Giám đốc Công nghệ AMD chia sẻ.

Lisa Su sinh năm 1969 tại Đài Loan và sang Mỹ từ nhỏ khi cha bà theo học sau đại học. Bà mô tả tuổi thơ của mình là "sự nuôi dạy kiểu châu Á điển hình" (việc học luôn được đặt lên hàng đầu). 

Tình yêu với ngành công nghiệp bán dẫn đến với bà ngay từ năm nhất đại học, khi bà có cơ hội làm nghiên cứu tại MIT. Sau đó, bà tiếp tục lấy bằng tiến sĩ về kỹ thuật điện với trọng tâm là công nghệ sản xuất chip.

Năm 1992, khi còn là nghiên cứu sinh, bà đã viết một bài báo đạt giải thưởng về thử nghiệm công nghệ "silicon trên chất cách điện" – một phương pháp sản xuất quan trọng giúp cải thiện hiệu suất chip trong những năm 1990 và 2000.

Sau khi tốt nghiệp, Lisa Su gia nhập Texas Instruments, sau đó chuyển đến IBM, nơi bà lãnh đạo các nhóm nghiên cứu về thiết kế và sản xuất chip. Tại IBM, bà còn được chọn làm trợ lý kỹ thuật cho Lou Gerstner – CEO của tập đoàn vào thời điểm đó.

Sau thời gian gắn bó với IBM, bà tiếp tục đảm nhiệm vị trí Giám đốc Công nghệ (CTO) tại Freescale Semiconductor. Đây là một điều hiếm có trong ngành công nghệ, bởi ngay cả ngày nay, chỉ khoảng 8% công ty công nghệ có phụ nữ giữ vai trò CTO.

Năm 2012, bà được CEO AMD khi đó là Rory Read mời về điều hành các đơn vị kinh doanh của công ty.

CÚ LỘI NGƯỢC DÒNG CỦA AMD

Việc Lisa Su được bổ nhiệm làm CEO vào năm 2014 đã mở ra một trong những cuộc lội ngược dòng ngoạn mục nhất trong lịch sử công nghệ. Khi ấy, AMD đang trong tình trạng suy thoái trầm trọng và nhiều người tin rằng công ty khó có thể tồn tại lâu hơn.

“AMD gặp vấn đề nghiêm trọng về dòng tiền và gần như không còn lựa chọn nào khác ngoài việc nhấn nút ‘reset’ (khởi động lại) hoàn toàn”, Patrick Moorhead, người sáng lập Moor Insights và cựu giám đốc AMD, cho biết.

Khi Lisa Su nhậm chức, cổ phiếu AMD chỉ có giá hơn 3 USD/cổ phiếu. Ngày nay, con số đó đã vượt 106 USD/cổ phiếu. AMD hiện là công ty bán dẫn lớn thứ tư tại Mỹ, chỉ xếp sau Nvidia, Broadcom và Qualcomm, đồng thời vượt mặt Intel.

Bước ngoặt của AMD đến từ những quyết định táo bạo ngay từ những ngày đầu Lisa Su giữ vị trí lãnh đạo. Một trong số đó là cắt giảm 7% nhân sự, đồng thời mở rộng hợp tác với Sony và Microsoft để cung cấp chip cho máy chơi game của họ – một chiến lược giúp AMD cải thiện dòng tiền và tận dụng tối đa các nhà máy sản xuất chip mà họ đã cam kết sử dụng.

Tuy nhiên, theo Lisa Su, chính những khoản đầu tư vào công nghệ mới chứ không phải cắt giảm nhân sự mới là yếu tố quyết định giúp AMD trỗi dậy.

Bà đặt trọng tâm vào việc phát triển các sản phẩm đột phá và khuyến khích nhân viên theo đuổi mục tiêu tạo ra những con chip có hiệu năng hàng đầu. Một trong những quyết định mang tính bước ngoặt của bà là tạm dừng bán chip máy chủ – một mảng kinh doanh có lợi nhuận – cho đến khi AMD có sản phẩm thực sự đủ sức cạnh tranh với Intel.

Với những gì AMD đã đạt được ngày hôm nay, có thể thấy rằng Lisa Su đã đặt cược đúng. Giống như chơi một ván bài, bà không chỉ hiểu rõ cuộc chơi, mà còn biết cách khiến mọi quân bài trong tay mình trở nên giá trị.

BẮT ĐẦU LẠI TỪ CON SỐ KHÔNG 

Một trong những vấn đề lớn nhất của AMD là thiết kế bộ xử lý quá lỗi thời. Lisa Su đã đưa ra một quyết định mang tính cách mạng: thiết kế lại hoàn toàn các lõi xử lý – tài sản trí tuệ giá trị nhất của AMD – từ con số không. Quá trình này mất nhiều năm và phải đến năm 2017 AMD mới bắt đầu thương mại hóa các sản phẩm dựa trên kiến trúc "Zen". Hiện tại, công nghệ này đã phát triển đến thế hệ thứ năm với những cải tiến vượt bậc.

Dưới sự lãnh đạo của Lisa Su, AMD cũng trở thành công ty lớn đầu tiên áp dụng công nghệ “chiplet”. Thay vì sản xuất một con chip đơn lẻ chứa tất cả các thành phần, từ lõi tính toán đến các khối I/O, AMD tách nhỏ các bộ phận này thành từng chip riêng biệt, sau đó ghép nối chúng lại với nhau.

Cách làm này giúp AMD linh hoạt hơn trong sản xuất, tận dụng nhiều nhà máy gia công khác nhau cho từng bộ phận, từ đó giảm thiểu rủi ro. Điều này đặc biệt quan trọng khi tình hình tài chính của AMD lúc đó còn hạn chế. Bước đi chiến lược này càng trở nên hiệu quả khi AMD chuyển sang hợp tác với Taiwan Semiconductor Manufacturing (TSMC) vào năm 2019 để sản xuất chip.

Scott Thompson, Giáo sư Kỹ thuật điện tại Đại học Florida, người đã theo dõi sự nghiệp của Lisa Su từ khi bà còn là nghiên cứu sinh tiến sĩ, nhận định rằng quyết định tập trung vào chiplet đã giúp AMD bứt phá vào thời điểm Intel đang loay hoay với những khoản đầu tư không hiệu quả vào công nghệ sản xuất.

“Lisa Su hiểu cốt lõi của việc chế tạo chip. Bà ấy biết rõ rủi ro của từng lựa chọn công nghệ, đánh giá chính xác và đưa ra quyết định đúng đắn”, Scott Thompson cho hay. 

Hiện nay, chiplet đã trở thành tiêu chuẩn trong ngành và đóng vai trò cốt lõi trong "GPU lớn" đầu tiên của AMD. Nhờ kinh nghiệm với chiplet, AMD có thể nhanh chóng điều chỉnh GPU dành cho trung tâm dữ liệu (ban đầu được thiết kế cho siêu máy tính) để tạo ra một GPU mạnh mẽ hơn, phù hợp với AI. Sản phẩm đột phá đầu tiên của AMD là Instinct MI300X, ra mắt vào năm 2023, chỉ hơn một năm sau khi OpenAI giới thiệu ChatGPT và khởi động làn sóng bùng nổ AI.

BƯỚC ĐI TIẾP THEO 

Năm 2024, doanh thu của AMD tăng 14%, đạt khoảng 26 tỷ USD, gần gấp năm lần so với thời điểm Lisa Su tiếp quản vị trí CEO. Công ty cũng đầu tư 6,5 tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển trong năm qua, gấp sáu lần so với năm 2014. Dù vậy, con số này vẫn còn rất khiêm tốn so với Nvidia, hãng đã báo cáo doanh thu lên đến 115 tỷ USD từ mảng chip và hạ tầng trung tâm dữ liệu trong năm tài chính gần nhất.

Cổ phiếu AMD cũng đang gặp nhiều biến động: giảm hơn 10% từ đầu năm đến nay, sau khi đã mất 18% trong năm 2024, đối lập với mức tăng 128% của năm trước đó.

Thách thức lớn nhất đối với Lisa Su lúc này có thể không nằm ở phần cứng, mà ở phần mềm.

Về mặt hiệu năng, các con chip của AMD có thể cạnh tranh sòng phẳng với Nvidia, thậm chí vượt trội trong một số bài kiểm tra. Nhưng các nhà phát triển AI đã quen thuộc với CUDA – nền tảng lập trình độc quyền của Nvidia, giúp họ khai thác tối đa sức mạnh GPU để phát triển AI.

Để thay đổi điều đó, AMD đặt kỳ vọng vào ROCm – nền tảng phần mềm mã nguồn mở của hãng. Khác với CUDA, ROCm hoàn toàn miễn phí, AMD hy vọng điều này sẽ giúp thu hút các nhà phát triển muốn tìm kiếm một lựa chọn thay thế Nvidia.

Nhằm thúc đẩy sự phổ biến của ROCm, AMD đã tái cơ cấu một số nhóm phần mềm quan trọng trong năm 2024, thành lập bộ phận phần mềm AI chuyên biệt. Đồng thời, công ty cũng mở mã nguồn nhiều thành phần quan trọng và công bố chi tiết phần cứng, giúp lập trình viên dễ dàng tiếp cận sức mạnh của chip AI AMD hơn.

Dù vậy, để ROCm thực sự phổ biến, AMD cần thay đổi nhận thức của thị trường rằng họ không chỉ là một công ty phần cứng.

Tháng 12/2024, Lisa Su thậm chí đã đích thân liên hệ với một nhà phê bình công khai về phần mềm của AMD. Sau cuộc trao đổi, bà chia sẻ trên mạng xã hội: “Chúng tôi đã đầu tư rất nhiều vào tối ưu hóa khách hàng và khối lượng công việc, nhưng vẫn còn nhiều điều có thể làm tốt hơn.”

Dù thường tránh nói về cuộc đua trực tiếp với Nvidia, Lisa Su tin rằng thị trường chip AI sẽ bùng nổ và đạt giá trị 500 tỷ USD mỗi năm vào năm 2028, tương đương toàn bộ thị trường bán dẫn trước khi AI trở thành xu hướng. Điều đó đồng nghĩa với việc AMD không chỉ có cơ hội giành lấy một phần miếng bánh, mà còn có thể tham gia vào một thị trường hoàn toàn mới đang mở rộng nhanh chóng.