Trung Quốc làm gì để “đấu” EU trong vụ điều tra chống trợ cấp cho xe điện?

Phản ứng từ Trung Quốc

Lần gần đây nhất EU và Trung Quốc tiến gần đến chiến tranh thương mại, Brussels đã thua Bắc Kinh | Ảnh: Getty Images.

Trong một tuyên bố có lời lẽ mạnh mẽ, Bộ Thương mại Trung Quốc cam kết sẽ “kiên định bảo vệ lợi ích hợp pháp của các công ty Trung Quốc” và ngoại trừ các mốc thời gian chặt chẽ được dự kiến trong cuộc điều tra của EU.

Phản ứng này đặt Bắc Kinh và tham vọng công nghiệp toàn cầu của Trung Quốc vào tình thế xung đột về "địa chính trị" ngày càng quyết đoán của Chủ tịch Uỷ ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Về cơ bản, Bắc Kinh cáo buộc EU không đảm bảo đúng thủ tục. Họ cho biết cuộc điều tra của EU hoàn toàn dựa trên “cái gọi là các dự án trợ cấp” và “các giả định chủ quan”, đồng thời nói thêm rằng khối này đôi khi nổi tiếng với khuynh hướng cứng rắn nhấn mạnh vào quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới là “không phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới”.

Người phát ngôn của Ủy ban, Olof Gill cho biết Ủy ban châu Âu đã đáp trả, nhấn mạnh rằng họ “tuân theo tất cả các bước thủ tục, chính xác và đầy đủ, theo các yêu cầu pháp lý được đặt ra theo quy định của EU và Tổ chức Thương mại Thế giới”.

Bà Von der Leyen cho biết “chúng tôi sẽ hành động dứt khoát” bất cứ khi nào EU tìm thấy bằng chứng về sự bóp méo thị trường và cạnh tranh không lành mạnh. Bà nói: “Cuộc điều tra chống trợ cấp này sẽ diễn ra kỹ lưỡng, công bằng và dựa trên thực tế”.

Phản ứng bằng lời nói cứng rắn của Bắc Kinh không hoàn toàn bất ngờ, vì họ coi động thái của EU - được thúc đẩy bởi hoạt động vận động hành lang ở hậu trường của Pháp - là đại diện cho một cú đánh trực tiếp vào tham vọng thống trị thị trường thế giới về xe điện giá rẻ.

Đặc biệt, tuyên bố của Trung Quốc nhằm vào giai đoạn ngắn trước khi đưa ra thông báo chính thức vào thứ Tư tuần qua.

“EU yêu cầu Trung Quốc tiến hành tham vấn trong một khoảng thời gian cực ngắn mà không cung cấp tài liệu hợp lệ cho các cuộc tham vấn đó”, tuyên bố của Trung Quốc viết. “Điều này gây nguy hiểm nghiêm trọng đến quyền lợi của Trung Quốc”.

Arnoud Willems, một đối tác thương mại quốc tế tại công ty luật Baker McKenzie, cho biết Bắc Kinh có lý. Willems nói rằng: “Quy trình này thực sự rất ngắn, đặc biệt khi đang là kỳ nghỉ lễ ở Trung Quốc”.

Tất cả các bên phải trả lời bảng câu hỏi trong vòng một tuần. Điều đó bao gồm các nhà xuất khẩu EV có trụ sở tại Trung Quốc và các công ty châu Âu. Chính phủ Trung Quốc cũng có vai trò trong quá trình này và sẽ được yêu cầu giải thích bản chất của các khoản trợ cấp.

Thời hạn cuối cùng để kích hoạt mức thuế quan tối đa là 13 tháng.

Trách nhiệm chứng minh

Chủ tịch Uỷ ban châu Âu Von der Leyen: “Chúng tôi sẽ hành động dứt khoát ở bất cứ nơi nào EU tìm thấy bằng chứng về sự bóp méo thị trường và cạnh tranh không lành mạnh". Ảnh: Getty Images.

Philippe De Baere, chuyên gia từ Van Bael & Bellis, cho biết Brussels sẽ phải chứng minh sự tồn tại của các khoản trợ cấp, ước tính mức độ lớn của chúng và xác định rằng một số hình thức gây tổn hại cho các nhà sản xuất châu Âu đã gây ra. Trung Quốc cũng sẽ “cần chứng minh rằng có mối liên hệ nhân quả giữa đầu vào được trợ cấp và tổn thương đối với ngành công nghiệp châu Âu”.

Đó có thể là một thách thức về hai mặt. Đầu tiên, Trung Quốc đã dẫn đầu về công nghệ pin cần thiết để cung cấp năng lượng cho ô tô sạch thông qua các khoản đầu tư chiến lược kịp thời,  trong khi các nhà sản xuất ô tô châu Âu vẫn bám vào động cơ đốt trong mà các chính phủ muốn loại bỏ.

Thứ hai, tuyên bố của Ủy ban cho rằng Trung Quốc đã gây tổn hại cho ngành công nghiệp ô tô châu Âu vào thời điểm nước này đang tăng cường sản xuất ngụ ý rằng năng lực công nghiệp chưa tồn tại đang bị thiệt hại.

Chuyện gì đang xảy ra?

Niclas Poitiers, nhà phân tích nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Bruegel ở Brussels, cho biết: “Đúng là việc sản xuất ô tô ở Trung Quốc có thể được trợ cấp theo cách không công bằng theo các quy định trợ cấp quốc tế. Nhưng hãy thành thật mà nói, lý do khiến ô tô Trung Quốc đến châu Âu không chỉ là chính sách công nghiệp hay trợ cấp, mà còn là vì họ thực sự đầu tư vào những công nghệ đã thực sự phát triển mà nhiều nhà sản xuất ô tô châu Âu chưa có, đặc biệt là ở mức giá rẻ”.

Trong khi Bắc Kinh dự kiến sẽ gây ồn ào trong những tuần và tháng tới, thì bộ phận thương mại đầy quyền lực của Ủy ban Châu Âu sẽ tập trung vào việc thu thập bằng chứng.

Elvire Fabry, một chuyên gia kinh tế tại Viện Jacques Delors ở Paris cho biết: “Chúng tôi không thể mong đợi có nhiều thông tin rõ ràng trong vài tuần hoặc thậm chí vài tháng tới. Xét cho cùng, đây là một quá trình kéo dài một năm. Tôi nghi ngờ rằng chúng tôi sẽ có bất kỳ tin tức nào trước cuộc bầu cử ở châu Âu”.

Cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu sẽ được tổ chức vào tháng 6 tới, sau đó một Ủy ban mới sẽ được bổ nhiệm.

Rủi ro đặc biệt cao đối với ngành công nghiệp ô tô Đức, vốn lo ngại rằng một khi EU áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các đối tác Trung Quốc, Bắc Kinh có thể trả đũa sự hiện diện kinh doanh khổng lồ của họ ở Trung Quốc.

Jacob Gunter, một nhà phân tích cấp cao tại tổ chức tư vấn Merics có trụ sở tại Berlin và trước đây là cố vấn ở Bắc Kinh, đã đặt câu hỏi về đánh giá đó. “Tôi không mong đợi Bắc Kinh sẽ trả đũa về mặt vật chất đối với thông báo về một cuộc điều tra”, Gunter nói, đồng thời cho biết thêm rằng Bắc Kinh trong lịch sử đã áp dụng biện pháp ép buộc kinh tế đối với những thời điểm “khi một công ty hoặc một quốc gia vượt qua ranh giới chính trị”. Ảnh: Getty Images.

Trung Quốc vẫn gây áp lực ngoại giao lên EU kể từ khi von der Leyen công bố cuộc điều tra trong bài phát biểu thường niên trước Nghị viện châu Âu vào tháng trước.

Trong cuộc gặp với ủy viên thương mại EU Valdis Dombrovskis tại Bắc Kinh vào tuần trước, Phó Thủ tướng He Lifeng bày tỏ “mối quan ngại và sự không hài lòng mạnh mẽ”, kêu gọi khối “thực hiện kiềm chế”. Vài ngày sau, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tiếp tục cho biết cuộc điều tra “đi ngược lại các quy tắc cơ bản của thương mại quốc tế” và có khả năng làm gián đoạn chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu.

Lần cuối cùng EU và Trung Quốc tiến gần đến một cuộc chiến thương mại – về các tấm pin mặt trời của Trung Quốc được trợ cấp mạnh vào năm 2013 – Brussels đã thua Bắc Kinh sau khi sử dụng biện pháp chia rẽ giữa các nước EU. Cuối cùng, nước Đức của bà Angela Merkel đã dẫn đầu kêu gọi hạ nhiệt vì lo ngại sự trả đũa của Bắc Kinh.