Nội dung trên được Bảo hiểm xã hội Việt Nam nêu trong văn bản gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về việc giải quyết vướng mắc trong giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

PHÁT SINH NHIỀU VƯỚNG MẮC TRONG HƯỞNG BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động theo quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13 của Quốc hội hiện phát sinh một số bất cập, vướng mắc.

Cụ thể, tại khoản 1, Điều 1 Nghị quyết số 93/2015/QH13 quy định: “Người lao động được bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội để đủ điều kiện hưởng lương hưu nhằm bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.

Trường hợp người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội khi có yêu cầu thì được nhận bảo hiểm xã hội một lần”.

Tuy nhiên, trong thực tiễn tổ chức thực hiện chính sách này phát sinh những trường hợp giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần bị cơ quan kiểm toán coi là vi phạm điều kiện sau một năm nghỉ việc không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội. Nguyên nhân chính là do phát sinh tăng thu bảo hiểm xã hội sau khi đã giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần với một số tình huống.

Đơn cử, theo Điều 99 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày giao kết hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc tuyển dụng, người sử dụng lao động có trách nhiệm nộp hồ sơ cho cơ quan bảo hiểm xã hội.

Như vậy, trường hợp người lao động tiếp tục đi làm ở đơn vị mới nhưng chưa báo tăng, sau khi giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần thì đơn vị mới báo tăng (trong thời hạn 30 ngày) và truy đóng bảo hiểm xã hội.

Trường hợp đã được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần, sau đó bị thanh tra, kiểm tra, thì buộc phải truy đóng bảo hiểm xã hội cho thời gian trước khi hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Còn theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Bộ luật Lao động năm 2019 về kết thúc thời gian thử việc, trường hợp thử việc đạt yêu cầu sẽ được người sử dụng lao động tiếp tục thực hiện hợp đồng lao động đã giao kết đối với trường hợp thỏa thuận thử việc trong hợp đồng lao động, hoặc phải giao kết hợp đồng lao động đối với trường hợp giao kết hợp đồng thử việc. Trường hợp thử việc không đạt yêu cầu, thì người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng lao động đã giao kết hoặc hợp đồng thử việc…

Như vậy, với một số trường hợp, bản thân người lao động tự họ không xác định được bản thân có vi phạm điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội hay không.

KHÓ THU HỒI TIỀN CHI TRẢ HƯỞNG BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, việc phát sinh những tình huống nêu trên không thuộc thẩm quyền có thể giải quyết đối với cơ quan Bảo hiểm xã hội. Bởi tại thời điểm cơ quan Bảo hiểm xã hội giải quyết bảo hiểm xã hội một lần, thì người lao động đã đủ điều kiện sau một năm nghỉ việc không tham gia bảo hiểm xã hội.

Tuy nhiên, sau đó, cơ quan Bảo hiểm xã hội nhận được đề nghị truy thu hoặc truy đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động (đã được giải quyết bảo hiểm xã hội một lần) cho khoảng thời gian không tham gia bảo hiểm xã hội, dù thực tế cơ quan bảo hiểm xã hội đã truy thu theo quy định.

Việc này dẫn đến, khi cơ quan kiểm toán, thanh tra rà soát dữ liệu giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội, thì yêu cầu cơ quan Bảo hiểm xã hội thu hồi lại số tiền đã giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần của người lao động, vì cho rằng người lao động nghỉ việc chưa đủ thời gian một năm đã giải quyết bảo hiểm xã hội một lần.

Đối với trường hợp này, hiện nay cơ quan Bảo hiểm xã hội phải ra quyết định hủy quyết định hưởng bảo hiểm xã hội một lần, thu hồi số tiền đã chi trả để bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội và gộp quá trình đóng trên sổ bảo hiểm xã hội

Tuy nhiên, đối với nhiều trường hợp, việc thu hồi số tiền đã chi trả là không khả thi do người hưởng bảo hiểm xã hội một lần chủ yếu là lao động phổ thông, thu nhập không ổn định nên đã sử dụng hết số tiền bảo hiểm xã hội một lần, không còn khả năng hoàn trả. Một số trường hợp không hợp tác với cơ quan Bảo hiểm xã hội, vì cho rằng việc có tham gia đóng bảo hiểm xã hội và hưởng bảo hiểm xã hội một lần là quyền lợi được hưởng, không đồng ý thu hồi…

Để giải quyết những vướng mắc này, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có hướng dẫn không coi là vi phạm điều kiện sau một năm không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội đối với các trường hợp tại thời điểm giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần, người lao động đã đủ một năm không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội, nhưng sau đó phát sinh tăng thu bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian một năm bảo lưu thời gian đóng như trên.