Đang có hàng triệu công nhân lao động sinh sống trong hàng trăm ngàn phòng trọ trong cả nước, chỉ số ít người có chỗ ở trong các nhà lưu trú công nhân. Phần lớn đang thuê phòng trọ của cá nhân, hộ gia đình, nhưng chưa đảm bảo tiêu chuẩn về chỗ ở, góc nhìn từ thực tiễn TP.HCM.

TP.HCM MỚI CHỈ CÓ 15% SỐ CÔNG NHÂN ĐƯỢC Ở NHÀ LƯU TRÚ

Số liệu tổng hợp của Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho thấy TP.HCM có 17 khu chế xuất, khu công nghiệp với 1.062 doanh nghiệp (doanh nghiệp trong nước là 653 và doanh nghiệp FDI là 409) với tổng số lao động là 285.000 người.

Trong đó, lao động ngoại tỉnh (nhập cư) là 185.250 người (chiếm 65%). Lao động làm việc tại các doanh nghiệp trong nước là 82.650 người (chiếm 29%), lao động làm việc trong doanh nghiệp FDI là 202.350 người (tỷ lệ 71%). 

Tại các cụm công nghiệp TP.HCM có 538 doanh nghiệp và khoảng 95.000 công nhân lao động.

Về nhà ở cho công nhân, đến nay, TP.HCM đã có 6 khu chế xuất, khu công nghiệp xây dựng hoàn thành khu lưu trú công nhân (KCX Tân Thuận, Linh Trung 1, Tân Bình, Tân Tạo, Hiệp Phước, Vĩnh Lộc). 

Bên cạnh đó, có những doanh nghiệp trong khu chế xuất, khu công nghiệp đã xây dựng nhà lưu trú công nhân, như: Công ty Nissei Electric (2 khối nhà 5 tầng: 1.520 chỗ), Công ty Palace (2 khối nhà 6 tầng: 1.012 chỗ), Công ty Đức Bổn (1 khối nhà 6 tầng: 416 chỗ)… 

Các nhà lưu trú công nhân (phòng ở tập thể 4-6-8 người thuê, hoặc cho hộ gia đình thuê) đều được cấp phép xây dựng, đảm bảo chất lượng và tiện ích tương tự khu nhà chung cư.

Tuy nhiên, các khu nhà lưu trú mới giải quyết chỗ ở cho khoảng 15% (57.000) lượng công nhân lao động các khu chế xuất, khu công nghiệp, còn lại đa số công nhân lao động nhập cư thuê phòng trọ của cá nhân, hộ gia đình.

Riêng, Công ty Giày Pou Yen có diện tích khoảng 100ha tại quận Bình Tân (là doanh nghiệp nằm ngoài khu công nghiệp nhưng có quy mô tương đương một khu công nghiệp) với hơn 80.000 công nhân, không có nhà lưu trú công nhân. Trong đó, có khoảng 16.000 người thuê phòng trọ tại các tỉnh lân cận được bố trí xe đưa đón hàng ngày.

NHIỀU NHÀ TRỌ CHO THUÊ CHƯA ĐẢM BẢO

Ước tính, hiện TP.HCM có khoảng 60.470 công trình nhà trọ do cá nhân, hộ gia đình đầu tư xây dựng cho công nhân, người lao động thuê có thể đáp ứng chỗ ở cho 1.430.067 người.

Theo phân loại của HoREA, nhà trọ tư nhân gồm: Nhóm 1: Dãy phòng trọ cho thuê độc lập (phòng ở tối thiểu 10m2 theo Thông tư 20/2016/TT-BXD ) mà chủ sở hữu khu nhà trọ cư ngụ ở nơi khác. 

Loại hình này tập trung chủ yếu trên địa bàn quận 7, quận 12, Gò Vấp, Bình Tân, TP.Thủ Đức và các huyện Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, gồm có 34.800 công trình với tổng số phòng trọ cho thuê là 357.246 phòng. Tổng diện tích sàn xây dựng 6.275.913m2 có thể giải quyết được nhu cầu thuê chỗ ở cho 943.341 người.

Nhóm 2: Nhà ở riêng lẻ của hộ gia đình, cá nhân dành một phần nhà, ngăn chia thành từng phòng để cho thuê.

Loại hình này tập trung chủ yếu trên địa bàn quận 7, quận 10, Gò Vấp, Bình Tân, Tân Bình, Bình Thạnh, TP.Thủ Đức và các huyện Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, gồm có 25.670 công trình với tổng số phòng trọ cho thuê 202.973 phòng; tổng diện tích sàn xây dựng 3.193.186m2 có thể giải quyết được nhu cầu thuê chỗ ở cho 486.726 người.

Nhóm 3: Toà nhà độc lập gồm các phòng trọ cho thuê do cá nhân, hộ gia đình đầu tư xây dựng bài bản, được cấp phép xây dựng, thiết kế phòng ở cho thuê (phòng trọ) hợp lý.

Điển hình là 02 khu nhà 05 tầng, gồm: 310 phòng trọ cho thuê có diện tích sử dụng 19m2/phòng cho 02 người thuê. Mỗi tòa nhà đều có phòng sinh hoạt chung và được quản lý vận hành như là nhà chung cư, do Công ty Lê Thành trực tiếp quản lý vận hành. Các tòa nhà phòng trọ cho thuê này đã đảm bảo được an ninh trật tự, an toàn, kể cả trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19.

Theo HoREA, loại toà nhà phòng trọ chất lượng và bài bản này hiện có rất ít nên cần được khuyến khích và tạo điều kiện để phát triển, nhưng do Luật Nhà ở 2014 và Nghị định 100/2015/NĐ-CP chỉ cho phép hộ gia đình, cá nhân đầu tư kinh doanh, không cho phép doanh nghiệp đầu tư xây dựng, kinh doanh phòng trọ. Điều này không tạo được sức ép cạnh tranh buộc các hộ gia đình, cá nhân phải đầu tư xây dựng khu nhà trọ tốt hơn.

BỔ SUNG TIÊU CHUẨN PHÒNG TRỌ

Với số lượng phòng trọ thuộc khu nhà trọ cho thuê rất lớn trong phạm vi cả nước,  nên rất cần thiết ban hành quy định về “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng ở”, nhất là “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng trọ thuộc khu nhà trọ cho thuê” để chuẩn hóa phòng trọ, góp phần cải thiện điều kiện ở, đảm bảo an ninh, an toàn và phòng chống dịch bệnh…

Theo đó, HoREA vừa có văn bản gửi Bộ Xây dựng về đề nghị bổ sung tiêu chuẩn thiết kế phòng trọ vào “Dự thảo TCVN Nhà ở riêng lẻ - Yêu cầu chung về thiết kế” (Dự thảo TCVN) theo Văn bản số 2256 (ngày 21/06/2022) của Bộ Xây dựng.

HoREA cho rằng tại Thông tư số 20 (có hiệu lực từ 15/08/2016 đến ngày 30/09/2021) của Bộ Xây dựng có quy định về “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng ở”: Diện tích sử dụng phòng ở không được nhỏ hơn 10m2; Phòng ở phải có cửa đi, cửa sổ đảm bảo yêu cầu thông gió và chiếu sáng tự nhiên; Diện tích sử dụng bình quân không nhỏ hơn 5m2 cho một người…

Tuy nhiên, Thông tư 09 (hiệu lực từ ngày 01/10/2021, thay thế Thông tư 20) của Bộ Xây dựng,  đã không quy định “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng ở”.

Cho đến nay, vẫn chưa có quy định pháp luật về “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng ở”, nhất là “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng ở cho thuê” thuộc các khu phòng trọ, nhà trọ.

Hiệp hội kiến nghị bổ sung “tiêu chuẩn tối thiểu đối với phòng trọ thuộc khu nhà trọ cho thuê ” vào “Dự thảo TCVN Nhà ở riêng lẻ - Yêu cầu chung về thiết kế”. Trong đó, bổ sung thêm Mục 5.12a quy định “Diện tích sử dụng tối thiểu của phòng trọ trong nhà ở riêng lẻ dùng để kinh doanh cho thuê” trên cơ sở giữ lại một số nội dung của Điều 3 Thông tư 20.

Cụ thể: Diện tích sử dụng phòng ở không được nhỏ hơn 10m2 (hoặc 15m2); Tường bao che, tường ngăn giữa các phòng phải được làm bằng vật liệu đáp ứng yêu cầu phòng cháy và chống thấm; Diện tích sử dụng bình quân không nhỏ hơn 5m2 (hoặc 7m2)cho một người; Khu nhà trọ có từ 10 phòng ở trở lên phải có phòng sinh hoạt chung có tối thiểu 1 phương tiện nghe nhìn, kết nối Internet; Khoảng cách tối thiểu giữa hai dãy nhà trọ (hẻm) không được nhỏ hơn 2m (hoặc 2,2m)…

"Việc này nhằm chuẩn hóa và nâng cao chất lượng phòng trọ, khu nhà trọ cho thuê do cá nhân, hộ gia đình đầu tư kinh doanh", HoREA nhìn nhận.