Phó Thủ tướng và các đại biểu cùng ôn lại những ký ức ngay từ những năm đầu trong cuộc đấu tranh giành độc lập, Việt Nam đã nhận được sự hỗ trợ to lớn và chân thành từ các nước Trung và Đông Âu, cả về vật chất lẫn tinh thần. Đó là sự chia sẻ về lý tưởng hòa bình, độc lập dân tộc và tinh thần quốc tế cao cả. Nhiều công trình hợp tác: Bệnh viện, trường học, cơ sở nghiên cứu được xây dựng từ nguồn viện trợ của các nước, như Ba Lan, Bulgaria, Hungary, Romania, Tiệp Khắc (nay là Czech và Slovakia) vẫn còn hiện hữu.

Đặc biệt, các nước Trung và Đông Âu đã đào tạo hàng chục ngàn cán bộ, kỹ sư, chuyên gia cho Việt Nam, trong đó nhiều người trở thành nhà lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước. Đây là nền tảng vững chắc cho mối quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Việt Nam và các nước Trung và Đông Âu

XÂY DỰNG VÀ CỦNG CỐ LÒNG TIN CHIẾN LƯỢC 

Theo Phó Thủ tướng, trong 75 năm qua, quan hệ Việt Nam – Trung và Đông Âu không ngừng được mở rộng, phát triển mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực: Chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư, giáo dục, khoa học công nghệ, quốc phòng và văn hóa. 

“Chúng ta đã xây dựng và củng cố lòng tin chiến lược dựa trên hợp tác nhà nước và ngoại giao nhân dân bền chặt, tin cậy và thực chất. Đã đến lúc, mối quan hệ này cần được nâng tầm thành Đối tác Chiến lược toàn diện, xứng đáng với lịch sử 75 năm đã qua”, Phó Thủ tướng bày tỏ.

Về kinh tế, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) đang mở ra nhiều cơ hội mới cho hợp tác song phương. Kim ngạch đầu tư trực tiếp từ các nước Trung và Đông Âu vào Việt Nam đạt khoảng 1,8 tỷ USD, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm như công nghiệp, năng lượng tái tạo và nông nghiệp thông minh.

Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, khoảng 12.000 sinh viên Việt Nam đã được học tập tại các nước Trung và Đông Âu. Nhiều người hiện là chuyên gia đầu ngành, nhà ngoại giao, nhà lãnh đạo. Ngoài ra, các dự án hợp tác mới trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo tại Hungary, sản xuất thông minh tại Cộng hòa Czech đang được triển khai tích cực.

Bên cạnh đó, hiện có hơn 140.000 người Việt Nam đang sinh sống tại các nước Trung và Đông Âu, trong đó hơn 120.000 người có hai quốc tịch. Một số quốc gia đã công nhận cộng đồng người Việt là một cộng đồng dân tộc chính thức. “Đây là một tài sản vô giá, là cầu nối văn hóa và tình hữu nghị giữa hai bên”.

RÀ SOÁT CÁC CƠ CHẾ HỢP TÁC, ĐƯA QUAN HỆ LÊN TẦM CAO MỚI

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, song Phó Thủ tướng cho rằng thành tựu hợp tác giữa hai bên vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế sẵn có.

Với tổng dân số của hai bên đều trên 100 triệu người, văn hóa gần gũi, lịch sử hợp tác sâu sắc và sự tin cậy chính trị cao, Việt Nam và các nước Trung và Đông Âu hoàn toàn có thể bổ trợ cho nhau trong phát triển kinh tế, thương mại, khoa học – công nghệ và giao lưu nhân dân. “Quan trọng nhất là chúng ta có một tài sản vô giá – đó là niềm tin, là tình cảm dành cho nhau”, Phó Thủ tướng xúc động chia sẻ.

Theo Phó Thủ tướng, trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức phi truyền thống, như xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu, khủng hoảng lương thực, dịch bệnh, an ninh nguồn nước… mối quan hệ hợp tác quốc tế, nhất là giữa những quốc gia có lịch sử đoàn kết lâu dài, càng cần được bồi đắp mạnh mẽ hơn.

Việt Nam và các nước Trung - Đông Âu cần chủ động tiếp nối dòng chảy hợp tác, đưa mối quan hệ lên tầm cao mới, không chỉ để giải quyết các thách thức riêng, mà còn cùng đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển bền vững của khu vực và thế giới.

Việt Nam hiện là nền kinh tế mở, đã ký 17 hiệp định thương mại tự do với các thị trường lớn nhất thế giới. “Chúng tôi sẵn sàng làm cầu nối giữa các nước Trung - Đông Âu với ASEAN, với châu Á – Thái Bình Dương. Đồng thời, chúng tôi mong muốn các bạn cũng trở thành cầu nối để Việt Nam bước sâu hơn vào châu Âu, đưa văn hóa, thương hiệu và sản phẩm Việt đến gần hơn với người tiêu dùng châu Âu”, Phó Thủ tướng khẳng định.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, trên nền tảng 75 năm quan hệ ngoại giao hữu nghị, Việt Nam mong muốn cùng các nước Trung - Đông Âu vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội, hướng tới tương lai phát triển dựa trên các giá trị chung và sự tin cậy lẫn nhau. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, hai bên cần tập trung một số nội dung trọng tâm trong hợp tác chính trị, kinh tế, khoa học, giáo dục, văn hóa và thể chế pháp lý.

Phó Thủ tướng cho rằng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và các nước Trung - Đông Âu hiện tăng trưởng khoảng 10% mỗi năm, mức khiêm tốn so với tiềm năng. Trong bối cảnh hai bên có thể bổ sung lẫn nhau về hàng hóa và thị trường, từ hoa, nông sản, hải sản, đến bia, dược phẩm, năng lượng xanh, chuyển đổi số... kim ngạch thương mại hoàn toàn có thể đạt mức 15 tỷ USD trong thời gian tới.

Các doanh nghiệp lớn của Việt Nam như VinFast, FPT hoàn toàn có khả năng mở rộng sang khu vực Trung và Đông Âu. Tuy nhiên, việc thiếu cơ chế hỗ trợ và định hướng chiến lược là nguyên nhân khiến doanh nghiệp chưa mạnh dạn tiếp cận thị trường này.

Phó Thủ tướng khuyến nghị, để thúc đẩy đầu tư hai chiều, cần nhanh chóng hoàn tất các hiệp định bảo hộ đầu tư và thương mại song phương giữa Việt Nam và các nước Trung – Đông Âu. Dù đã có EVFTA, nhưng nếu thiếu cơ chế bảo hộ pháp lý thì doanh nghiệp vẫn e ngại trong việc mở rộng đầu tư, vì chưa có sự đảm bảo về tiêu chuẩn, quy chuẩn và bảo vệ lợi ích đầu tư. Đây là yếu tố then chốt để doanh nghiệp hai bên yên tâm hợp tác lâu dài.

Nêu đề xuất xây dựng cơ chế hợp tác trong lĩnh vực chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, an ninh số và đạo đức AI..., Phó Thủ tướng cho rằng đây là những lĩnh vực mang tính chiến lược, cần có liên minh hợp tác để bảo đảm phát triển bền vững, an toàn và có trách nhiệm.

Đồng thời, Việt Nam mong muốn các nước Trung - Đông Âu tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong việc thúc đẩy các sáng kiến chung, như Quỹ hợp tác xanh ASEAN - EU, cũng như tăng cường tiếng nói chung tại các tổ chức đa phương.

CẦN CÓ BƯỚC TIẾN MẠNH MẼ TRONG GIAO LƯU NHÂN DÂN

Với mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 15.000 sinh viên Việt Nam đang theo học tại các nước Trung và Đông Âu, Phó Thủ tướng khẳng định, chất lượng giáo dục của các nước Trung và Đông Âu ở trình độ cao, nhất là trong các lĩnh vực như âm nhạc, nghệ thuật, khoa học kỹ thuật, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo và công nghệ số.

Cùng với giáo dục, hợp tác văn hóa và giao lưu nhân dân cần được chú trọng thông qua các hoạt động giao lưu nghệ thuật, trao đổi văn nghệ sĩ, giới học giả... góp phần duy trì và củng cố tình hữu nghị truyền thống. 

Phó Thủ tướng cho rằng cần có bước tiến mạnh mẽ trong thúc đẩy kết nối hàng không, hợp tác du lịch, giao lưu giáo dục và nghiên cứu khoa học. Trong đó cần cải thiện các chính sách visa, thị thực, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho công dân hai bên trong việc đi lại, đầu tư, học tập và du lịch. Phó Thủ tướng khẳng định, Chính phủ Việt Nam luôn cam kết tạo điều kiện thuận lợi nhất về thể chế, pháp lý, cơ chế hỗ trợ để thúc đẩy quan hệ với các nước Trung và Đông Âu, cùng nhau kiến tạo một tầm nhìn chiến lược, tổng thể cho giai đoạn mới.

“Xin chúc mừng cột mốc 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và các nước bạn bè truyền thống. Tình hữu nghị giữa Việt Nam và các nước Trung và Đông Âu sẽ mãi mãi bền chặt, không ngừng phát triển,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.