Để hỗ trợ cho người cao tuổi không có lương hưu, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã hạ độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi theo quy định hiện hành, xuống còn 75.

XEM XÉT LẠI ĐIỀU KIỆN HƯỞNG TRỢ CẤP HƯU TRÍ 

Theo đó, công dân Việt Nam được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi có đủ các điều kiện sau đây: Đủ 75 tuổi trở lên; không hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng theo quy định của Chính phủ và có đề nghị hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Ngoài các điều kiện trên, riêng người thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo đang cư trú tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn, thì có thể được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ theo đề nghị của Chính phủ.

Thảo luận về nội dung này trên nghị trường Quốc hội sáng 27/5, đại biểu Nguyễn Hữu Thông, Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận, cho biết dự thảo Luật quy định đủ 75 tuổi trở lên được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội vẫn là “quá cao” so với tuổi thọ trung bình của dân số cả nước ta hiện nay.

Đại biểu dẫn chứng theo số liệu của Tổng cục Thống kê, trong năm 2023, tuổi thọ trung bình của dân số nước ta là 73,7 tuổi, trước đó năm 2022 là 73,6 tuổi. Vì thế đại biểu đề xuất nên tính toán để hạ độ tuổi hưởng xuống phù hợp với thực trạng tuổi thọ hiện nay. Như vậy, chính sách mới mang lại ý nghĩa trong thực tiễn.

Về điều kiện để được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, đại biểu cho rằng thực tế hiện nay, có những người thỏa mãn cả 2 điều kiện tại điểm b khoản 1 dự thảo luật là “không hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng theo quy định của Chính phủ”, nhưng lại có thu nhập rất cao từ các nguồn khác.

Đơn cử như từ nguồn hỗ trợ của con cái hoặc các nguồn thu nhập hợp pháp khác, nhưng vẫn thuộc đối tượng được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. 

Từ đó, đại biểu Nguyễn Hữu Thông kiến nghị sửa đổi quy định trên, theo hướng hạ điều kiện về độ tuổi xuống bằng hoặc thấp hơn tuổi thọ trung bình của nước ta hiện nay. Đồng thời bổ sung thêm điều kiện không có nguồn thu nhập ổn định khác để phù hợp với tình hình thực tế.

Cùng quan tâm đến nội dung trợ cấp hưu trí xã hội, đại biểu Thạch Phước Bình, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh, đánh giá quy định này là một bước tiến trong bảo vệ, hỗ trợ cho người cao tuổi không có lương hưu.

Tuy nhiên, đại biểu nêu quan điểm cũng cần xét đến mức hưởng có lợi nhất cho các chủ thể đủ điều kiện áp dụng, và cân đối chi phí từ ngân sách nhà nước. Đặc biệt, cần căn cứ trên tuổi thọ bình quân của người Việt Nam để xác định độ tuổi hưởng. Bên cạnh đó, thông tin về tuổi thọ trung bình hiện nay của người Việt Nam cũng cần xét đến.

“Theo các thông tin được công bố, tuổi thọ hiện nay của người Việt Nam khoảng 73 tuổi. Do đó, cần tính toán đến các yếu tố tuổi thọ, theo giới, tránh tình trạng chính sách không bao quát hết các đối tượng do chưa đủ điều kiện hưởng. Tôi đề nghị xem xét lấy tuổi thọ trung bình của người Việt Nam làm căn cứ để tính hưởng chế độ trợ cấp hưu trí xã hội”, đại biểu đoàn Trà Vinh nêu góp ý.

ĐỀ NGHỊ THIẾT KẾ LẠI CÁCH TÍNH LƯƠNG HƯU 

Ngoài giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nhằm mở rộng cơ hội thụ hưởng chế độ an sinh, trong đó có lương hưu, dự thảo luật cũng đề xuất giảm năm đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.

Đại biểu Vương Thị Hương, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang, đồng tình với quy định về giảm điều kiện số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để người tham gia được hưởng lương hưu từ 20 xuống 15 năm quy định tại Điều 68 của dự thảo Luật. Quy định này nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 28 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.

Đồng thời, cũng phù hợp với thực tế, khi thị trường lao động của nước ta còn ở giai đoạn đầu phát triển. Hơn hết, tạo cơ hội cho những người tham gia bảo hiểm xã hội muộn, hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng do cách tính mức lương hưu hàng tháng dựa trên thời gian đóng góp vào mức tiền lương, thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, nên việc giảm điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm xã hội sẽ làm xuất hiện thêm nhiều trường hợp người lao động nghỉ hưu với mức lương hưu rất thấp. Với cách tính như hiện nay, dự kiến lao động nam chỉ hưởng mức 33,75%.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã không còn quy định về mức lương hưu hàng tháng thấp nhất như quy định tại Khoản 5, Điều 56 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.

“Đây là điều mà nhiều người lao động đang rất băn khoăn và lo ngại có thể dẫn đến xu hướng nghèo hóa của một bộ phận người dân trong tương lai. Do vậy, đề nghị Ban soạn thảo cần xem xét thiết kế cách tính lương hưu có tính chia sẻ, nhằm hỗ trợ cho những người có tiền lương hưu quá thấp để các đối tượng này có thể đảm bảo cuộc sống”, đại biểu Vương Thị Hương nêu quan điểm.

Về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, để khuyến khích người lao động gắn bó lâu dài với bảo hiểm xã hội, giảm hưởng bảo hiểm một lần, đại biểu đoàn Hà Giang đề nghị ban soạn thảo nâng mức trợ cấp một lần với người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng, với tỷ lệ lương hưu 75% cho 30 năm đóng với nữ, 35 năm với nam.

Thảo luận về quy định giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ 20 năm xuống còn 15 năm, đại biểu Võ Mạnh Sơn, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa, cho rằng nếu phương án này được thông qua sẽ có thêm một nhóm người lao động sau này được hưởng lương hưu hàng tháng.

Đó là những người tham gia bảo hiểm xã hội muộn, tức là khoảng 45 -  47 tuổi mới tham gia, hoặc những người tham gia không liên tục, nhưng khi tới tuổi nghỉ hưu vẫn chưa tích lũy đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội cũng được hưởng lương hưu hàng tháng.

Về lo ngại nhóm này có mức lương hưu thấp, đại biểu cho rằng theo nguyên tắc của bảo hiểm xã hội là đóng – hưởng, đóng nhiều hưởng nhiều và ngược lại.

“Cho dù mức lương hưu có thể khiêm tốn hơn những người có thời gian đóng dài, nhưng với mức lương hàng tháng ổn định, định kỳ được nhà nước điều chỉnh và trong thời gian hưởng lương sẽ được Quỹ bảo hiểm xã hội đóng bảo hiểm y tế, sẽ góp phần đảm bảo tốt hơn cuộc sống khi về già cho người lao động”, đại biểu đoàn Thanh Hóa nêu quan điểm.