Trong tháng 5, xuất khẩu dầu mỏ của Nga sang Italy tăng gấp 4 lần so với hồi tháng 2, bất chấp nỗ lực trừng phạt mà các nước phương Tây áp đặt với Moscow nhằm phản ứng với cuộc chiến ở Ukraine.

Tờ Financial Times dẫn dữ liệu từ hãng theo dõi hàng hóa Kpler cho biết từ đầu tháng 5, Italy đã nhập khẩu khoảng 450.000 thùng dầu từ Nga mỗi ngày - mức nhiều nhất kể từ năm 2013. Theo đó, Italy sắp vượt qua Hà Lan trở thành nước nhập khẩu dầu thô Nga qua đường biển lớn nhất trong Liên minh châu Âu (EU).

Phần lớn dầu thô nhập khẩu vào Italy được chuyển đến Augusta, một bến cảng lớn ở Sicily, gần một nhà máy lọc dầu của ISAB, thuộc sở hữu của công ty Lukoil có trụ sở tại Moscow.

Cơ sở này trước đó có thể mua dầu thô trên toàn thế giới nhờ tín dụng từ các ngân hàng châu Âu.  Nhưng dù Lukoil không nằm trong danh sách thực thể bị phương Tây trừng phạt, các tổ chức tín dụng châu Âu đã ngừng cung cấp tín dụng cho công ty này sau khi EU áp đặt trừng phạt với Moscow, buộc nhà máy lọc dầu trên phải dựa vào nguồn cung cấp từ công ty mẹ.

“Thật nghịch lý khi EU muốn trừng phạt hoạt động nhập khẩu năng lượng từ Nga nhưng thực tế ở Italy, nhập khẩu lại tăng lên do các biện pháp trừng phạt”, Alessandro Tripoli, tổng thư ký Năng lượng, Thời trang, Hóa học (FEMCA), thuộc Liên đoàn công nhân Italy (CISL), tại Sicily nói với Financial Times. “Trước trừng phạt, Nga chỉ cung cấp 30% dầu thô cho ISAB. Tuy nhiên, giờ đây, tỷ lệ này là 100%. Vì các ngân hàng Italy đã ngừng cấp tín dụng cho nhà máy nên Lukoil trở thành nhà cung cấp duy nhất của họ”.

Lượng dầu thô Nga được chuyển tới các nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu của Nga ở EU tăng lên trong bối cảnh EU đang hướng tới cấm hoàn toàn việc nhập khẩu dầu từ Moscow vào cuối năm nay. Điều này cho thấy sự phức tạp của việc áp đặt trừng phạt với ngành năng lượng của Nga. Trong khi đó, nội bộ EU vẫn còn một số quốc gia chưa đi đến thống nhất trong vấn đề này.

ISAB xử lý khoảng 22% lượng dầu thô tại Nga và xuất khẩu sang hàng chục quốc gia. Ra đời vào năm 1972, công ty này được Litasco – một công ty có trụ sở tại Thụy Sỹ thuộc quyền kiểm soát của Lukoil mua lại vào năm 2008. Hoạt động xuất khẩu dầu thô của Nga đến cảng Trieste, gần biên giới Đông Bắc của Italy với Slovenia, cũng gia tăng. Cảng này được kết nối qua đường ống Transalpine tới 2 nhà máy lọc dầu ở Đức do Rosneft – một công ty năng lượng khác thuộc sở hữu của Nga.

Việc Italy tăng nhập khẩu dầu thô của Nga cũng diễn ra trong khi Thủ tướng Mario Draghi đã ưu tiên việc giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga – một sự thay đổi lớn trong chính sách ngoại giao. Ông Draghi cũng là một trong những nhà lãnh đạo ở châu Âu ủng hộ kế hoạch của EU áp đặt cấm vận với dầu mỏ Nga nhưng đến nay, Hungary vẫn chưa chấp nhận lệnh cấm này.

ISAB là một trong những doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nhất ở khu vực Sicily và các chính trị gia ở đây cảnh bảo rằng việc cấm vận dầu mỏ Nga sẽ khiến nhà máy này phải đóng cửa ngay lập tức và gây thiệt hại lớn cho kinh tế địa phương. Công ty này còn có nhiều nhà máy hóa dầu lớn khác và nhiều công ty nhỏ hơn nằm trong chuỗi cung ứng của họ.

“Nếu lệnh cấm vận của EU có hiệu lực, các nhà máy này sẽ không nhập được dầu thô để lọc nữa và buộc phải đóng cửa. Khi đó, do những ảnh hưởng tới an ninh năng lượng và việc làm, chính phủ có thể phải tạm thời quốc hữu hóa những tài sản này”, Simone Tagliapietra, thành viên cấp cao tại viện nghiên cứu Bruegel, phân tích.

Trong khi đó, nhiều quan chức tại Italy cho biết Chính phủ nước này muốn tránh việc đóng cửa nhà máy lọc dầu của ISAB trong trường hợp leo thang trừng phạt kinh tế với Nga. Do đó, chính quyền của Thủ tướng Draghi đang nghiên cứu các phương án khả thi theo pháp luật trong nước và quốc tế để giải quyết vấn đề này. Các quan chức tại Bộ phát triển Kinh tế Italy cho biết Chính phủ chưa cân nhắc khả năng quốc hữu hóa tài sản của công ty này.

Hầu hết dầu thô của Nga được chuyển vào châu Âu qua đường biển trên các tàu chở dầu, nhưng một phần cũng được chuyển qua đường ống Druzhba từ miền Trung nước Nga đến các nhà máy lọc dầu ở Belarus, Ba Lan, Đức, Slovakia, Cộng hòa Séc và Hungary. Ngoài ra, một phần dầu thô của Kazakhstan cũng được chuyển từ các cảng biển của Nga và theo công ty Kpler, hoạt động này hiện vẫn diễn ra thường xuyên và ổn định.

Theo dữ liệu của tập đoàn phân tích năng lượng OilX, dòng chảy dầu thô qua đường ống Druzhba đến Đức từ đầu tháng 5 tới nay là gần 300.000 thùng/ngày. Tuy nhiên, xuất khẩu bằng đường biển sang Đức đã giảm xuống 0. Điều này đồng nghĩa rằng Italy sắp trở thành nước nhập khẩu dầu thô Nga lớn nhất tại châu Âu.