Số phận Thủy Điện Hồi Xuân lẽ ra không bi đát như hiện nay nếu ngay từ đầu khi dự án có dấu hiệu gặp khó, các ngành chức năng “bắt đúng bệnh, bốc đúng thuốc” cho dự án.

Điều đáng tiếc nhất là dự án có dấu hiệu “đuối nước gần bờ” khi đã thi công được 93% khối lượng thì nhà đầu tư kiệt sức do quá trình đàm phán hợp đồng mua bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam kéo dài hơn dự kiến.

Khi nút thắt hợp đồng với EVN được cơ bản tháo gỡ, chủ đầu tư đã phải vay hàng trăm tỷ từ Quỹ Tích lũy trả nợ Quốc gia, khiến tình hình tài chính doanh nghiệp xấu dần. Các đối tác tiềm năng tham gia tái cấu trúc dự án cũng “bỏ của chạy lấy người” bởi quá nhiều khó khăn bủa vây xung quanh dự án.

Hiện nay, mặc dù khả năng phát điện của dự án đang tương đối mờ mịt nhưng cứ 6 tháng một lần, chủ đầu tư lại phải vay hàng trăm tỷ từ Quỹ Tích lũy trả nợ Quốc gia để thanh toán cho MIGA, Tổ chức đảm bảo thanh toán đa biên thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới. Vì thế, quá trình tái khởi động dự án càng kéo dài, dự án càng “đuối" vì nghĩa vụ thanh toán quá lớn.

BỘ CÔNG THƯƠNG VÀO CUỘC

Mới đây, Bộ Công Thương đã làm việc với UBND tỉnh Thanh Hóa, Tập đoàn điện lực Việt Nam và các bên liên quan, nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của dự án thuỷ điện Hồi Xuân. Buổi làm việc diễn ra sau khi Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công Thương kiểm tra thông tin báo chí nêu thủy điện Hồi Xuân chậm tiến độ ảnh hưởng đến hàng ngàn hộ dân.

Dự án Thủy điện Hồi Xuân (Thanh Hóa) được phê duyệt vào Quy hoạch thủy điện bậc thang sông Mã tại Quyết định số 1195/QĐ-NLDK, ngày 31-3-2005; được đưa vào Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011-2020, có xét đến 2030 (Quy hoạch điện VII) phê duyệt tại các Quyết định số 1208/QĐ-TTg ngày 21-7-2011 và Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18-3-2016 (Quy hoạch điện VII điều chỉnh) của Thủ tướng Chính phủ.

Dự án này có tổng vốn đầu tư ban đầu hơn 3.300 tỷ, đến nay tổng mức đầu tư dự án đã lên tới 5350 tỷ đồng, hiện khối lượng thi công đã đạt 93% khối lượng công việc nhưng bất ngờ lâm vào tình cảnh chậm tiến độ, thi công dở dang, ảnh hưởng đến đời sống của nhiều hộ dân nằm trong vùng dự án.

Trong đó, có hơn 655 ha đất trong vùng lòng hồ dự án thủy điện bị ảnh hưởng, và hàng ngàn hộ dân bị tác động. Đến nay, nhiều hộ dân vẫn chưa được nhận tiền đền bù hoặc chưa có khu tái định cư khiến cuộc sống gặp nhiều khó khăn.

Dự án Thuỷ điện Hồi Xuân có quy mô công suất khá lớn, đã có trong Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2006 -2015, có xét đến năm 2025. Dự án được kỳ vọng sẽ đóng góp lớn cho phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Thanh Hoá, là nguồn điện nền, điện sạch đóng góp quan trọng vào cung ứng điện năng cho khu vực miền Trung và cả nước.

Tuy nhiên, dự án đã bị dừng thi công từ 4 - 5 năm nay, gây hệ lụy rất lớn, phá vỡ cân đối điện quốc gia giai đoạn 2020 - 2025; ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và đặc biệt là gây bức xúc cho người dân trong vùng dự án.

Tại Hội nghị tháo gỡ khó khăn cho dự án, trên cơ sở ý kiến của các bên, Bộ trưởng Bộ Công Thương kết luận chỉ đạo đạo hàng loạt giải pháp để dự án sớm đi vào vận hành.

Đối với Chủ đầu tư dự án, Bộ trưởng Bộ trưởng Bộ Công thương yêu cầu: Khẩn trương đánh giá tổng thể, rà soát kỹ lưỡng để tìm ra những nút thắt cần tháo gỡ, từ đó có kiến nghị xác đáng, kịp thời với cơ quan có thẩm quyền để chỉ đạo giải quyết dứt điểm để thúc đẩy tiến độ hoàn thành dự án, sớm phát huy hiệu quả đầu tư.

Tập trung mọi nỗ lực để thu xếp vốn cho việc đền bù, di dời, tái định cư, xây dựng các công trình hoàn trả để tránh bức xúc của người dân vùng dự án và hoàn thành các phần việc xây lắp còn lại để sớm đưa dự án vào hoạt động theo đúng tiến độ đã cam kết.

Trong quá trình triển khai thực hiện dự án, cần huy động tối đa nguồn nội lực, sát sao với công việc, kịp thời tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo, ủng hộ, giúp đỡ của các cấp có thẩm quyền, các tổ chức tài chính, tín dụng có liên quan. Đồng thời, chủ động phối hợp tốt với các đơn vị chức năng ở trung ương, địa phương, cơ sở để thực hiện có hiệu quả các phần việc còn lại của dự án.

Đối với tỉnh Thanh Hóa, Bộ trưởng đề nghị: Làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, hỗ trợ thiết thực, kịp thời những khó khăn, vướng mắc, trở ngại của người dân trong vùng ảnh hưởng của dự án (kể cả việc chủ động hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng tái định cư cho người dân) không để bức xúc kéo dài.

Hỗ trợ chủ đầu tư trong việc thu xếp vốn; thực hiện đền bù, tái định cư và giải quyết những khó khăn, vướng mắc khác mà dự án đang gặp phải. Đồng thời, Bộ trưởng đề nghị tỉnh Thanh Hóa xem xét gia hạn tiến độ thực hiện dự án theo thẩm quyền và quy định của pháp luật.

THÁO GỠ ĐIỂM NGHẼN TÀI CHÍNH NHƯ THẾ NÀO?

Xem xét khó khăn của thủy điện Hồi Xuân, có thể thấy điểm nghẽn chính của dự án là những khó khăn liên quan đến tài chính. Việc dự án thi công kéo dài, “đắp chiếu” suốt nửa thập kỷ khiến gánh nặng tài chính càng đè năng lên vai chủ đầu tư.

Hiện nay, dù dự án chưa biết bao giờ mới có thể vận hành, hàng chục hạng mục còn dang dở nhưng khoản thanh toán cho Tổ chức đảm bảo thanh toán đa biên (MIGA) thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới hàng trăm tỷ mỗi năm khiến doanh nghiệp lâm vào bế tắc.

Cứ 6 tháng một lần, chủ đầu tư lại phải vay từ Quỹ Tích lũy trả nợ của Chính phủ xấp xỉ 6 triệu USD để làm nghĩa vụ thanh toán Quốc tế. Đến thời điểm này, chủ đầu tư đã phải ứng vốn Quỹ tích lũy trả nợ của Chính phủ: 46.579.717,55 USD (tương đương khoảng 1.089 tỷ đồng); nợ phí bảo lãnh Chính phủ 1.771.575,49 USD (tương đương khoảng 41,791 tỷ đồng).

Mấu chốt lớn nhất khiến dự án đang gặp bế tắc chính là khoản vay thương mại trong nước giữa VNECO và Ngân hàng Argribank chưa tìm được tiếng nói chung.

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) yêu cầu một số điều kiện bổ sung chủ đầu tư phải thực hiện để giải ngân khoản vay 758 tỷ đồng.

Cụ thể: (1) có văn bản xác nhận của EVN về giá bán điện theo Hợp đồng mua bán điện đã ký đảm bảo đủ khả năng trả nợ dự án, (2) có văn bản của Bộ Tài chính chấp thuận việc cho thế chấp một phần Nhà máy đối với khoản vay 758 tỷ đồng, dùng doanh thu để trả nợ theo tỷ lệ vay vốn giữa khoản vay nước ngoài và khoản vay tại Agribank, tính toán chia sẻ nguồn thu trả nợ theo cơ cấu phù hợp với dòng tiền dự án.

Do dự án ứng vốn từ Quỹ tích lũy trả nợ của Chính phủ nhiều nên vướng mắc trong tài sản đảm bảo là công trình Thủy điện Hồi Xuân. Công ty TNHH Dịch vụ Thương mại Sản xuất Xây dựng Đông Mê Kông, cổ đông chính của VNECO Hồi Xuân phải sử dụng Dự án Khu dân cư Phức hợp Phú Mỹ 13D (Garden City) tại xã Phong Phú, huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh để thế chấp làm tài sản đảm bảo bổ sung cho khoản vay. Hiện nay, các bên đang đàm phán thỏa thuận để đi đến thống nhất lộ trình chấp thuận tài sản đảm bảo bổ sung này.

Như vậy, nếu khoản vay 758 tỷ đồng được Agribank thông qua, dự án đi vào vận hành, chủ đầu tư phải có cam kết dùng doanh thu để thanh toán nghĩa vụ đồng thời 3 khoản vay lớn. Thứ nhất là khoản vay MIGA lên tới 125 triệu USD. Thứ 2 là khoản ứng vốn Quỹ Tích lũy trả nợ của Chính phủ và phí bảo lãnh xấp xỉ 1.100 tỷ đồng.

Thứ 3 là khoản vay của Agribank có giá trị 758 tỷ đồng. Nếu không thể phân địch rạch ròi nghĩa vụ thanh toán nợ từ doanh thu của nhà máy khi đi vào vận hành để trả nợ các khoản vay trên, dự án đứng trước nguy cơ “chết yểu” gây ra sự lãng phí rất lớn và nhiều hệ lụy khác nhau.

Bên cạnh đó, chủ đầu tư dự án phải đóng thêm 104 tỷ đồng còn thiếu vốn chủ sở hữu để đảm bảo các yêu cầu giải ngân của tổ chức tín dụng trong nước. Số tiền trên hiện cổ đông lớn của VNECO Hồi Xuân và đối tác tham gia tái cấu trúc doanh nghiệp là Công ty TNHH MTV Regina vẫn chưa thể tìm được tiếng nói chung cho đến thời điểm này.

Xuyên suốt quá trình đầu tư của dự án, có thể thấy, nguyên nhân chính dẫn đến dự án lâm vào hoàn cảnh “chết lâm sàng” hiện nay chính là việc đàm phán hợp đồng mua bán điện giữa chủ đầu tư và EVN kéo dài khiến doanh nghiệp không thể thu xếp tài trợ của các tổ chức tín dụng trong nước. Phải đến khi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công thương vào cuộc chỉ đạo quyết liệt thì tháng 6/2021, hợp đồng mua bán điện số 06/2021/HĐ-NMĐ-Hồi Xuân với giá bán điện đảm bảo để đưa nhà máy vào vận hành.

Cho đến thời điểm này, khi chủ đầu tư đang phải rất khó khăn, dự án có thể bị “khai tử” bất cứ lúc nào thì điểm nghẽn chính là việc Agribank thông qua khoản vay 785 tỷ đồng để doanh nghiệp tiếp tục thi công các hạng mục còn dang dở, sớm đưa dự án vào vận hành, tạo ra dòng tiền để thanh toán các khoản vay đã nêu ở trên.

Bên cạnh đó, chủ đầu tư phải nhanh chóng thu xếp 104 tỷ vốn chủ sở hữu còn thiếu cũng như nỗ lực tối đa, tranh thủ sự hỗ trợ Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Tập đoàn điện lực Việt Nam, Agribank và tỉnh Thanh Hóa thì dự án mới có cơ may tìm thấy ánh sáng cuối đường hầm.