Tại phiên chất vấn, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn Hải Dương đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp và kế hoạch của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong thời gian tới để phục hồi và hồi sinh các dòng sông chết do ô nhiễm trầm trọng, không thể sử dụng nước sông vào bất cứ mục đích gì, trong đó có hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải.

GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT TÌNH TRẠNG Ô NHIỄM, PHỤC HỒI CÁC DÒNG SÔNG “CHẾT”

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết trong Luật Tài nguyên nước đã có nội dung liên quan đến phải phục hồi các dòng sông chết. Hiện nay các dòng sông như Bắc Hưng Hải, Nhuệ, Đáy, sông Cầu... thực chất là đang ô nhiễm nặng, còn dòng sông chết là dòng sông vừa ô nhiễm, vừa không có dòng chảy.

Với những dòng sông này, vừa qua Bộ Tài nguyên và Môi trường, các địa phương cũng tích cực nhưng chưa cải tạo được bao nhiêu, bởi vì hầu hết ở các khu công nghiệp xả thải ra các dòng sông này, tức là nguồn thải. Bên cạnh đó, cụm công nghiệp và làng nghề, chúng ta cũng chưa đủ nguồn lực để xử lý nước thải (gồm nguồn lực để đầu tư cho hệ thống thu gom, hệ thống xử lý).

Bộ trưởng cho rằng các địa phương phải cùng với nhau chung tay để thu gom, xử lý nước thải đồng bộ. Giải pháp căn cơ là phải giữ được nước, nước chảy tự nhiên với lưu lượng nước lớn, điều hòa được dòng chảy.

“Về vấn đề quản lý, Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7, chúng tôi sẽ báo cáo với Thủ tướng Chính phủ thành lập ngay Ủy ban Quản lý lưu vực sông, tức là trách nhiệm chung của các tỉnh, các bộ ngành và có một Ủy ban để điều hành, điều phối việc này”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường thông tin, sẽ tham mưu với Chính phủ để báo cáo Quốc hội trong giai đoạn tiếp theo 2026-2030 nên quan tâm đến việc xử lý các dòng sông ô nhiễm này. Như vậy đang cần một nguồn lực tương đối lớn.

Liên quan đến vấn đề ô nhiễm nguồn nước sông Nhuệ- Đáy, đại biểu Mai Thị Phương Hoa, đoàn Nam Định, nêu thực tế tỉnh Nam Định cũng như các tỉnh nằm ở lưu vực sông Nhuệ- Đáy là những địa phương chịu tác động nặng nề của ô nhiễm nguồn nước do nước thải chưa đạt tiêu chuẩn xả vào.

Theo báo cáo, nước thải từ đô thị làng nghề, nước thải công nghiệp chiếm tỷ lệ lớn nhất trong cơ cấu nước thải phát sinh, trong khi đó tỷ lệ nước thải thu gom đạt tỷ lệ thấp.

Đại biểu đề nghị nêu rõ đánh giá về tình trạng nơi nào xả thải càng nhiều, việc xử lý nước thải càng ít? Tình trạng đô thị xả thải, nông thôn gánh chịu ô nhiễm? Bên cạnh đó, ngoài giải pháp thành lập Ủy ban lưu vực sông, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các địa phương thuộc lưu vực có các đô thị làng nghề lớn hoặc phối hợp, với các Bộ, ngành có liên quan để giải quyết tình trạng ô nhiễm nước sông Nhuệ- Đáy như thế nào?

Trước những vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh thừa nhận chất lượng sông Nhuệ- Đáy nhiều năm gần đây ô nhiễm mà chưa được cải thiện, đặc biệt các sông đầu nguồn nội thành của Hà Nội.

Về nguồn thải ô nhiễm sông Nhuệ- Đáy, theo ông Khánh, nguồn thải của Hà Nội chiếm 65%. Nước thải từ sản xuất, làng nghề toàn sông này có 1.982 nguồn xả thải, trong đó 1.662 nguồn thải của cơ sở sản xuất, kinh doanh và 39 nguồn thải là khu, cụm công nghiệp.

Để giải quyết tình trạng này, thời gian qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tăng cường hệ thống quan trắc và phân tích môi trường trên lưu vực sông Nhuệ-Đáy. Hiện nay có 5 điểm quan trắc tự động, 42 điểm quan trắc môi trường nước mặt. Ngoài ra, địa điểm xả thải có lưu vực lớn và có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường được thiết lập quan trắc thường xuyên và liên tục, kết nối dữ liệu online. Bộ cũng đánh giá sức chịu tải của các dòng sông, sẽ trao đổi với các địa phương có giải pháp xử lý phù hợp.

Về thu gom, xử lý chất thải, Bộ trưởng khẳng định cần có sự vào cuộc của tất cả các địa phương, có sự chung sức, đồng lòng cùng xử lý nguồn thải, tạo dòng chảy. Bộ trưởng đề nghị các địa phương tuyên truyền vận động nhân dân, cộng đồng, doanh nghiệp chúng tay bảo vệ. Trong thời gian tới, đầu tư công cũng cần quan tâm tới nhiệm vụ thu gom, xử lý nước thải này.

Về tranh luận của đại biểu tại sao dòng sông ô nhiễm càng ngày càng nặng, Bộ trưởng cho rằng do phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu dùng nước tăng, trong 50 năm qua tăng lên 3 lần. Tại các đô thị như sông Nhuệ Đáy, sông Cầu, sông Bắc Hưng Hải… khu dân cư lấp đầy, đô thị hóa dẫn tới xả thải, đặc biệt là nước thải sinh hoạt nhiều hơn…

Vì vậy cần tạo dòng chảy để hòa tan, thực hiện nạo vét, khơi thông trầm tích bùn lắng đọng bên dưới, nâng cao trách nhiệm cộng đồng và doanh nghiệp…

QUẢN LÝ, KIỂM SOÁT TỐT CÁC NGUỒN PHÁT THẢI, XẢ THẢI

Theo đại biểu Nguyễn Văn Thi, đoàn Bắc Giang, việc quản lý các nguồn phát thải, xả thải lớn là giải pháp quan trọng trong công tác bảo vệ môi trường, nhất là việc quản lý ô nhiễm nguồn nước. Tuy nhiên, theo Báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiện nay trên cả nước, tỷ lệ nước thải sinh hoạt được thu gom, xử lý mới đạt 17% và mới có 30,3% số cụm công nghiệp và 16,1% các làng nghề có hệ thống xử lý nước thải tập trung.

Đại biểu đề nghị bộ cho biết những giải pháp căn cơ trong thời gian tới để quản lý tốt các nguồn phát thải, xả thải từ các khu, cụm công nghiệp, làng nghề cũng như nước thải sinh hoạt.

Về quản lý nguồn nước thải, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh chia sẻ, hiện nay tỷ lệ xử lý nước thải của chúng ta rất thấp, đặc biệt là nước sinh hoạt đô thị, nông thôn, cụm công nghiệp, làng nghề.

Nêu một số giải pháp, Bộ trưởng chỉ rõ, trước hết phải xây dựng một kế hoạch, lộ trình, đầu tư đồng bộ hạ tầng liên quan đến xử lý nước thải. Điều này đòi hỏi nguồn lực, thời gian và sự quan tâm của địa phương, của bộ, ngành tập trung trong thời gian tới.

Thứ hai, phải hoàn chỉnh thể chế, chính sách, trong đó có hợp tác công- tư trong xử lý nước thải để đảm bảo thu hút nguồn lực xã hội hóa trong đầu tư.

Thứ ba, “sẽ ban hành đơn giá dịch vụ về xử lý nước thải. Chúng ta phải có giá dịch vụ phù hợp để các doanh nghiệp tham chiếu tính toán được, từ đó, tham gia đầu tư các nhà máy xử lý nước thải”, ông Khánh nói.

Thứ tư, về việc tăng cường công tác quan trắc, giám sát, hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các địa phương tiếp tục đầu tư hệ thống, quan tâm giám sát các nguồn xả thải và kết nối về Sở Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Thứ năm, về tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm, ông Khánh cho biết, vừa qua, Bộ phối hợp với địa phương, Bộ Công an kiểm tra, xử lý nghiêm, đặc biệt là việc cố tình xả thải ra môi trường, không đạt yêu cầu.

Tranh luận về giải pháp hồi sinh các dòng sông chết, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn, đoàn Lai Châu đặt câu hỏi  trách nhiệm của bộ về vấn đề ô nhiễm môi trường thế nào mà tình trạng này liên tục gia tăng. Đặc biệt là xử lý với dòng sông Nhuệ, sông Đáy, đã có ủy ban được thành lập nhiều năm nhưng không hiệu quả. Đại biểu đặt câu hỏi về phương hướng xử lý tổng thể vì liên quan tới sức khỏe và đời sống hàng chục triệu dân?

Cùng quan tâm vấn đề, đại biểu Lê Đào An Xuân, đoàn Phú Yên, cho biết việc khai thác và bảo vệ nguồn nước ở lưu vực sông hiện đang đặt ra nhiều thách thức, trong đó thiếu sự phối hợp giữa các tỉnh thượng nguồn và hạ nguồn trong bố trí các công trình phát triển kinh tế xã hội dọc nguồn nước, dẫn đến ô nhiễm môi trường và khai thác, sử dụng nước thiếu bền vững. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết định hướng cũng như giải pháp đột phá trong thời gian tới để phát huy hiệu quả cơ chế quản lý nước theo lưu vực sông để đảm bảo tính bền vững nguồn nước?

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng thông tin, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) có hiệu lực từ 1/7, trong đó nhấn mạnh đến bảo vệ lưu vực sông. Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ thành lập Đề án về bảo vệ lưu vực sông. Trong Đề án nhấn mạnh đến đảm bảo an ninh nguồn nước, trách nhiệm của các địa phưng trong việc bảo vệ môi trường. Ngoài ra, việc thành lập Tổ chức lưu vực sông phải hiệu quả nên rất cần sự phối hợp của các địa phương...