Cà phê Việt Nam tìm đường gia tăng xuất khẩu sang EU

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong hai tháng đầu năm 2022, xuất khẩu cà phê của cả nước đạt 370.874 tấn, với kim ngạch trên 823,11 triệu USD, giá trung bình đạt 2.219,4 USD/tấn, tăng mạnh 30,9% về khối lượng, tăng 65,8% về kim ngạch và tăng 26,7% về giá so với cùng kỳ năm 2021.

TĂNG  KHỐI LƯỢNG VÀ KIM NGẠCH 

Đức là thị trường tiêu thụ nhiều nhất các loại cà phê của Việt Nam, chiếm gần 13% tổng lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước, đạt 47.173 tấn, tương đương 104,39 triệu USD, giá trung bình 2.212,9 USD/tấn, tăng 16,6% về lượng, tăng 49,4% về kim ngạch và tăng 28% về giá so với 2 tháng đầu năm 2021.

Xuất khẩu cà phê sang thị trường Bỉ đứng thứ hai về kim ngạch, trong hai tháng đầu năm 2022 tăng mạnh 451,8% về lượng, tăng 587,8% về kim ngạch và tăng 24,7% về giá so với cùng kỳ năm 2021, đạt 36.632 tấn, tương đương 73,6 triệu USD, giá trung bình 2.009 USD/tấn; chiếm gần 10% trong tổng lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước.

Tiếp đến là thị trường Italia đứng thứ ba về kim ngạch; trong hai tháng đầu năm 2022 xuất khẩu giảm nhẹ 0,5% khối lượng nhưng tăng mạnh trên 30% cả về kim ngạch và về giá so với cùng kỳ năm 2021, đạt 24.773 tấn, tương đương trên 54,36 triệu USD, giá 2.194,5 USD/tấn; chiếm gần 7% trong tổng lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong tháng 2/2022, giá cà phê thế giới biến động tăng. Cụ thể, giá cà phê Robusta giao tháng 3/2022 tại thị trường London tăng 174 USD/tấn lên mức 2.349 USD/tấn.

KHÓ THỊ TRƯỜNG NGA, RỘNG MỞ TẠI EU

Theo Hiệp hội Cà phê Việt Nam (Vicofa), Nga là thị trường nhập khẩu và tiêu thụ cà phê Việt Nam xếp thứ 7 sau EU. Khoảng gần 60% loại cà phê mà Nga nhập khẩu là Robusta, đây cũng là loại cà phê mà Việt Nam đang đứng đầu thế giới về sản lượng.

Vicofa nhận định: cuộc chiến Nga–Ukraine sẽ tạo ra thay đổi rất lớn về thương mại cà phê. Đồng Ruble của Nga hiện giảm hơn một nửa giá trị và thương mại đang bị các quốc gia khối G7, EU, NATO, Mỹ, Nhật Bản... trừng phạt.

Những hãng vận tải biển lớn như Maersk cũng phản đối cuộc chiến bằng cách dừng toàn bộ việc vận chuyển vào Nga. Thị trường Nga phút chốc bỗng trở nên rủi ro trong hầu như tất cả các hoạt động thương mại xuất nhập khẩu.

Xuất khẩu cà phê Việt Nam vào Nga được nhận định là sẽ gặp khó khăn vào thời điểm này. Tuy nhiên, đây là lại cơ hội cho cà phê Việt Nam gia tăng xuất khẩu vào thị trường EU và Mỹ. Giao thương cà phê giữa Nga và EU bị ngừng trệ.

Bên cạnh đó, những nước như Trung Quốc và Belarus cũng bị ảnh hưởng trong chiến dịch trừng phạt kinh tế. Hàng hoá đến từ Trung Quốc và Belarus sẽ bị bài trừ tại EU.

Hệ thống SWIFT sử dụng trong thanh toán chuyển khoản giữa các nhà băng sẽ bị đóng lại tại Nga và Belarus. Do đó, các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu cà phê Việt Nam lên kế hoạch cụ thể để chuyển hướng tập trung mạnh hơn vào thị trường EU. 

Cà phê là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam và được xuất khẩu chủ yếu sang thị trường EU, Mỹ, Đông Nam Á. Trong đó, EU hiện là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất trên thế giới, đồng thời cũng là thị trường tiêu thụ cà phê Việt Nam lớn nhất, chiếm hơn 16% thị phần.

Đặc biệt, với cam kết gỡ bỏ hàng rào thuế quan nhờ Hiệp định EVFTA, cơ hội mở rộng thị trường cà phê Việt Nam tại EU là rất tiềm năng khi có 93% dòng thuế về 0%. Trong đó, sản phẩm được hưởng lợi nhất chính là cà phê chế biến. Ngoài ra, EU đã cam kết bảo hộ 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam liên quan tới cà phê.

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) mới đây đưa ra dự báo về ngành hàng cà phê năm 2022. Theo đó, sản lượng cà phê thế giới trong niên vụ 2021-2022 giảm 8,5 triệu bao, tương đương 4,8% so với niên vụ trước xuống còn 167,5 triệu bao (loại 60 kg).

Tiêu thụ cà phê toàn cầu vụ 2021-2022 được dự báo tăng 1,5 triệu bao lên 165 triệu bao, với mức tăng chủ yếu tại EU, Hoa Kỳ và Brazil. Tồn kho cà phê toàn cầu cũng được dự đoán giảm 6,3 triệu bao xuống mức 30 triệu bao, mức thấp nhất trong 5 niên vụ vừa qua.

Với cà phê Việt Nam, USDA dự báo sản lượng cà phê của Việt Nam niên vụ 2021-2022 tăng 2,1 triệu bao so với niên vụ trước lên 31,1 triệu bao sau đợt khô hạn nghiêm trọng trong niên vụ trước.

 

 

Thay đổi phương thức sản xuất để tiến sâu hơn vào thị trường EU

Mọi sự thay đổi đều không dễ dàng, nhưng nếu chúng ta muốn có thị phần trong thị trường 3,5 tỷ EUR cà phê nhập khẩu mỗi năm thì rất cần có những chuyển dịch tích cực. Trước hết, phải tăng diện tích trồng cà phê sạch. Để vào được thị trường châu Âu, các doanh nghiệp đều phải thay đổi cách sản xuất truyền thống, lạc hậu không những năng suất thấp mà còn tác động xấu lên môi trường. 

Hai là, phải tăng chế biến sâu cà phê thay vì xuất khẩu thô. Hiện nay, phần lớn cà phê xuất khẩu thô. Nếu không nhanh chóng có phương án tiến hành chế biến sâu rộng rãi hạt cà phê Việt Nam thì kim ngạch xuất khẩu cũng như thị phần của cà phê Việt vào EU sẽ đứng trước nguy cơ suy giảm mạnh, mở đường cho cà phê chế biến từ các nước khác chiếm lĩnh thị phần.

Về chế biến, phải đa dạng hóa sản phẩm cà phê để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng ở từng quốc gia tại EU. Đơn cử, tại Hà Lan những dòng cà phê hương vị việt quất, sôcôla, hạt phỉ và mận là loại và hương vị cà phê được ưa chuộng, họ bán với giá rất cao, 11-15 EUR một túi 500 gram (khoảng 300-400 nghìn VND).

Ba là, cần xây dựng thương hiệu theo chuỗi giá trị thay vì thu gom thông qua đại lý. Hiện tại dù chất lượng và sản lượng cà phê nổi tiếng thế giới, song các thương hiệu cà phê Việt Nam vẫn còn lưa thưa và mờ nhạt. Nguyên nhân là do các nhà sản xuất không tự tay chế biến sâu và xuất khẩu trực tiếp, cà phê chế biến chủ yếu xuất hiện dưới tên của những thương hiệu nước ngoài, các đại lý thu mua chính hạt cà phê Việt Nam và sau đó đổi tên để tiến hành xuất khẩu.

Mọi sự thay đổi đều không dễ dàng, nhưng nếu chúng ta muốn có thị phần trong thị trường 3,5 tỷ EUR cà phê nhập khẩu mỗi năm thì rất cần có những chuyển dịch tích cực. Trước hết, phải tăng diện tích trồng cà phê sạch. Để vào được thị trường châu Âu, các doanh nghiệp đều phải thay đổi cách sản xuất truyền thống, lạc hậu không những năng suất thấp mà còn tác động xấu lên môi trường.  Hai là, phải tăng chế biến sâu cà phê thay vì xuất khẩu thô. Hiện nay, phần lớn cà phê xuất khẩu thô. Nếu không nhanh chóng có phương án tiến hành chế biến sâu rộng rãi hạt cà phê Việt Nam thì kim ngạch xuất khẩu cũng như thị phần của cà phê Việt vào EU sẽ đứng trước nguy cơ suy giảm mạnh, mở đường cho cà phê chế biến từ các nước khác chiếm lĩnh thị phần. Về chế biến, phải đa dạng hóa sản phẩm cà phê để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng ở từng quốc gia tại EU. Đơn cử, tại Hà Lan những dòng cà phê hương vị việt quất, sôcôla, hạt phỉ và mận là loại và hương vị cà phê được ưa chuộng, họ bán với giá rất cao, 11-15 EUR một túi 500 gram (khoảng 300-400 nghìn VND). Ba là, cần xây dựng thương hiệu theo chuỗi giá trị thay vì thu gom thông qua đại lý. Hiện tại dù chất lượng và sản lượng cà phê nổi tiếng thế giới, song các thương hiệu cà phê Việt Nam vẫn còn lưa thưa và mờ nhạt. Nguyên nhân là do các nhà sản xuất không tự tay chế biến sâu và xuất khẩu trực tiếp, cà phê chế biến chủ yếu xuất hiện dưới tên của những thương hiệu nước ngoài, các đại lý thu mua chính hạt cà phê Việt Nam và sau đó đổi tên để tiến hành xuất khẩu.