Mặc dù được quy hoạch 7 tuyến giao thông đường thuỷ nội địa để đến năm 2030, lượng hàng hoá vận tải đường thuỷ nội địa các tuyến này có thể đạt từ 60 - 100 triệu tấn/năm nhưng đến nay mới có 2 tuyến qua khu vực cảng biển Hải Phòng được đầu tư và chuẩn bị lập dự án. Điều này khiến loại hình vận tải này chưa phát huy được tiềm năng, lợi thế, áp lực vận tải vẫn đè nặng lên các tuyến đường bộ.

ĐỀ XUẤT ĐẦU TƯ CẢI TẠO 4 TUYẾN ĐƯỜNG THUỶ NỘI ĐỊA

Theo cơ quan chức năng thành phố Hải Phòng, mặc dù hệ thống cảng biển Hải Phòng kết nối với nhiều hệ thống giao thông đường thuỷ nội địa phía Bắc nhưng lượng hàng hoá đến và đi các cảng bằng loại hình vận tải này hết sức hạn chế. Hàng hoá xuất nhập khẩu qua các cảng biển Hải Phòng, có gần 95% được vận tải bằng đường bộ, gần 5% được vận tải bằng đường sắt.

Trong khi đó, nếu cùng một cự ly vận tải, chi phí logistics dịch vụ vận tải đường thủy nội địa có thể giảm bình quân khoảng 10 - 15%, phát thải chỉ bằng 25-30% so với vận tải đường bộ. Mặc dù vận tải bằng đường thuỷ nội địa mang lại nhiều lợi ích nhưng loại hình này chưa phát huy được các lợi thế trên.

Từ năm 2019, thực hiện Nghị quyết 45-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Thành uỷ Hải Phòng đã ban hành Chương trình hành động về phát triển kết cấu hạ tầng giao thông kết nối đồng bộ hệ thống cảng biển đã đặt mục tiêu cải tạo, nâng cấp 4 tuyến đường thuỷ nội địa nhằm phát huy lợi thế của loại hình vận tải này, góp phần giảm chi phí logistics giữa cảng biển Hải Phòng với các khu công nghiệp tại các tỉnh phía Bắc.

Theo đó, giai đoạn 2020 - 2023 thực hiện cải tạo, nâng cấp tuyến đường thuỷ số 1 (Việt Trì - Hà Nội - Phả Lại - Hải Phòng - Quảng Ninh dài 280 km), tuyến đường thuỷ số 2 (Quảng Ninh – Hải Phòng - Thái Bình - Nam Định - Ninh Bình dài 264 km) để những tuyến đường thuỷ này đạt cấp 2.

Giai đoạn 2020 - 2030, đầu tư nâng cấp tuyến đường thuỷ nội địa Hải Phòng đi Mạo Khê, cảng Điền Công (Quảng Ninh) cùng các cảng Cống Câu, Phả Lại (Hải Dương), phát triển các tuyến đường thuỷ đi các tỉnh phía Bắc, đi Quảng Ninh, tuyến đảo Cô Tô, Cát Bà và tuyến đường thuỷ hạ lưu các sông Thái Bình, Văn Úc, Lạch Tray.

Khi các tuyến vận tải thuỷ được cải tạo, nâng cấp đạt cấp 2 (nâng cao độ tĩnh không cầu vượt sông, khơi thông tuyến luồng) có thể cho phép các đoàn 2-4 sà lan trọng tại 400-600 tấn, tàu sông trọng tải 600 tấn vận tải container từ khu vực thượng du phía Bắc (thành phố Việt Trì), thu gom hàng xuất nhập khẩu từ các khu công nghiệp tại Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Ninh Bình, Nam Định đến và đi cảng biển Hải Phòng. Hệ thống này sẽ giảm tải cho giao thông đường bộ, hình thành chuỗi cung ứng dịch vụ logistics và các cảng cạn ICD dọc hệ thống sông phía Bắc, giúp giảm giá thành vận tải.

Tuy nhiên, theo các cơ quan chức năng, đến nay, trong số 4 tuyến vận tải thuỷ nội địa được Hải Phòng đề xuất đầu tư cải tạo, nâng cấp mới có hạng mục nâng cấp tĩnh không cao độ cầu Đuống, xây dựng bờ kè khu vực cầu Đuống thuộc tuyến vận tải thủy số 1 được đầu tư cải tạo. Do các cảng, bến thuỷ nội địa, cảng cạn ICD, luồng chuyên dụng chưa được đầu tư các tuyến vận tải thuỷ chưa phát huy được lợi thế.

 SẮP ĐẦU TƯ THÊM TUYẾN QUẢNG NINH - HẢI PHÒNG - NINH BÌNH

Năm 2021, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thuỷ nội địa, trong đó, Hải Phòng có 7 tuyến đường thuỷ nội địa (3 tuyến cấp đặc biệt và 4 tuyến cấp 2) thuộc 2 hành lang vận tải thuỷ gồm hành lang Quảng Ninh - Hải Phòng - Hà Nội và hành lang Quảng Ninh - Hải Phòng - Ninh Bình qua cảng biển Hải Phòng

Cụ thể, 3 tuyến thuỷ nội địa (khai thác tối đa đoàn 4 sà lan trọng tải 600 tấn, phương tiện thuỷ trọng tải trên 1.000 tấn) gồm tuyến Quảng Ninh - Ninh Bình (qua cửa Lạng Giang), tuyến cửa sông Văn Úc đến cầu Khuể (dài 32 km) và tuyến Hải Phòng - Vạn Gia - Ka Long gồm đoạn từ Cảng Hải Phòng qua kênh Cái Tráp đến Vạn Gia đi ven Vịnh Hạ Long (dài 193 km).

Còn 4 tuyến đường thuỷ cấp 2 (cho phép đoàn 2 - 4 sà lan với trọng tải từ 400 - 600 tấn, phương tiện thuỷ có trọng tải đến 600 tấn hoạt động) gồm tuyến Quảng Ninh - Hải Phòng - Việt Trì (dài 205 km), tuyến Quảng Ninh - Hải Phòng - Ninh Bình (dài 264 km), tuyến cửa sông Chanh vào cảng Nhà máy xi măng Hoàng Thạch (dài 46,3km) và tuyến cửa sông Lạch Tray (từ cửa Lạch Tray) đến ngã 3 sông đào Hạ Lý (dài 20 km).

Đến nay, Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã đầu tư 2.100 tỷ đồng nâng cấp tuyến đường tuyến thuỷ số 1 (Quảng Ninh – Hải Phòng - Việt Trì) với chiều dài 250 km, các tàu có trọng tải đến 600 tấn hoạt động bình thường.

Tuyến đường thuỷ nội địa Quảng Ninh - Hải Phòng - Ninh Bình (qua sông Luộc) cũng đã qua bước nghiên cứu khả thi, lập dự án với khái toán tổng mức đầu tư khoảng 4.500 tỷ đồng, dự kiến sử dụng nguồn vốn vay từ Ngân hàng thế giới (World Bank), khi bố trí được vốn, dự án sẽ được triển khai.

Đối với 5 tuyến luồng đường thuỷ nội địa còn lại sẽ từng bước được đầu tư nhằm hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng đường thuỷ nội địa khu vực, đáp ứng nhu cầu chạy tàu thuỷ nội địa trọng tải 600 - 1000 tấn 24/24 giờ, là cơ sở để phát triển, hoàn thiện hệ thống cảng, bến thuỷ nội địa đáp ứng nhu cầu vận tải hàng hoá và hành khách trên các hành lang vận tải thuỷ.

Thành phố Hải Phòng đánh giá khi các tuyến luồng đường thuỷ nội địa được đầu tư, nâng cấp sẽ tạo thu hút được các nhà đầu tư xây dựng bến cảng thuỷ nội địa hiện đại cũng như các đội tàu container đường thuỷ nội địa trọng tải lớn, từng bước đưa vận tải đường thủy phát triển, giảm áp lực cho vận tải đường bộ, tạo ra sự hài hoà giữa vận tải đường bộ và đường thuỷ từ cảng biển Hải Phòng đi các tỉnh phía Bắc và ngược lại.