Thảo luận về dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) tại hội trường ngày 26/6, đại biểu Thượng tọa Thích Đức Thiện, đoàn Điện Biên, nhất trí với việc đưa khái niệm “di sản tư liệu” vào dự thảo Luật và ủng hộ việc tách “di sản tư liệu” thành một loại hình di sản mới, đáp ứng việc nhận diện, quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu ở Việt Nam hiện nay, đồng thời mở ra hướng phát triển trong tương lai, phù hợp với các chương trình của UNESCO.

Qua đó thể hiện vai trò, trách nhiệm và sự đóng góp, sự cam kết của Việt Nam trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của di sản tư liệu cũng như hoạt động quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản Việt Nam với cộng đồng trong nước và quốc tế.

NGĂN NGỪA VẤN NẠN ĐÁNH CẮP DI VẬT, CỔ VẬT

Về quyền sở hữu và các quyền liên quan đến di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của các bên liên quan trong quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa ở các lĩnh vực di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, hoạt động của bảo tàng và di sản tư liệu, theo Thượng tọa Thích Đức Thiện, trong dự thảo Luật quy định Nhà nước bảo vệ quyền lợi, lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu di sản văn hóa, của người đại diện.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần có các quy định cụ thể cho các trường hợp di sản văn hóa tôn giáo, di tích văn hóa là cơ sở tôn giáo của các tổ chức tôn giáo do các tổ chức tôn giáo trực tiếp quản lý, sử dụng và là đại diện cho chủ sở hữu nhằm giải quyết các bất cập chồng chéo lâu nay trong công tác quản lý di tích giữa các tổ chức tôn giáo và các ban quản lý di tích.

Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được đánh giá là có nhiều điểm mới về di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phù hợp với thực tiễn hiện nay hướng tới phát triển công nghiệp văn hóa và phù hợp với công ước của UNESCO.

Theo đại biểu, việc đăng ký di vật, cổ vật được quy định tại Điều 39 dự thảo Luật này, Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân đăng ký di vật, cổ vật thuộc sở hữu của mình với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch địa phương. “Quy định này rất cần thiết, qua đó dễ dàng quản lý, nhận diện, hình thành bộ dữ liệu di sản, ngăn ngừa vấn nạn đánh cắp di vật, cổ vật”, Thượng tọa Thích Đức Thiện nói.

 Tuy nhiên, Ban soạn thảo cần quy định rõ hơn mối quan hệ ràng buộc, chặt chẽ giữa việc đăng ký di vật, cổ vật với quyền, lợi ích của chủ sở hữu khi tham gia vào thị trường trao đổi, mua bán, trưng bày các di vật đã được đăng ký.

Phật giáo Việt Nam với hơn 2000 năm lịch sử đã trở thành một thành tố văn hóa không thể thiếu trong truyền thống văn hóa, văn hiến Việt Nam. Phật giáo đã tạo dựng phần lớn trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam, ở cả lĩnh vực di sản văn hóa vật thể, di sản văn hóa phi vật thể, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, và di sản tư liệu.

Theo số liệu của Bộ Văn hoá thể thao và du lịch, đến nay cả nước có hơn 41.000 di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh; 130 di tích quốc gia đặc biệt, gần 4.000 di tích quốc gia, hơn 10.000 di tích cấp tỉnh, thành phố. Trong đó, các di tích Phật giáo có 15 di tích quốc gia đặc biệt, 829 di tích quốc gia, và hơn 3000 di tích cấp tỉnh, thành phố.

Ông Thiện đề nghị Chính phủ cần có chiến lược hồi hương cổ vật, đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước. Để thực sự khuyến khích tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước phát hiện, mua, hiến tặng, chuyển giao cho Nhà nước di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước thì dự thảo Luật cần tính đến việc quy định miễn các loại thuế, phí liên quan cho các di vật, cổ vật được hồi hương về nước không vì mục đích trao đổi, mua bán, kinh doanh kiếm lời.

"Có như vậy mới thực sự thu hút nguồn lực cho hồi hương cổ vật về nước", Thượng tọa Thích Đức Thiện nhấn mạnh.

CÓ QUY ĐỊNH CỤ THỂ VỀ ƯU ĐÃI THUẾ, BẢO ĐẢM TÍNH KHẢ THI

Cùng quan điểm về vấn đề này, đại biểu Huỳnh Thị Phúc, đoàn Bà Rịa- Vũng Tàu, cho biết Điều 88 của dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) quy định về xã hội hóa trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa nhằm khuyến khích mở rộng việc tổ chức, cá nhân được tham gia và không hạn chế nguồn lực xã hội trong bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần xem xét, bổ sung tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện công việc liên quan đến lĩnh vực lịch sử cùng với các tổ chức, cá nhân như các hội trong các lĩnh vực văn học nghệ thuật, khoa học công nghệ.

“Ngoài Hội Khoa học và công nghệ, Hội Khoa học lịch sử từ Trung ương đến địa phương đã và đang tham gia tích cực các hoạt động nghiên cứu, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa cũng như khi tiến hành các công việc giám định di vật, cổ vật. Điều 39 dự thảo Luật có quy định yêu cầu chuyên môn khi giám định có liên quan đến lịch sử niên đại của di vật, cổ vật. Cần xem xét bổ sung nội dung này”, bà Phúc nói.

Về công tác bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa, theo đại biểu, công tác này không chỉ là những nhóm nhiệm vụ tu bổ, phục hồi, chống nguy cơ xuống cấp di sản mà còn phải quan tâm đến nhiệm vụ, giải pháp phát huy tốt nhất giá trị di sản; đồng thời thực hiện đầy đủ và trách nhiệm các biện pháp được cam kết về bảo vệ di sản văn hóa.

Nghiên cứu Điều 63 tại dự thảo Luật về nhiệm vụ của bảo tàng; Điều 41, 44, 48 về quản lý, bảo vệ, bảo quản, trưng bày di vật, cổ vật và thực trạng nhiều hiện vật sau khi được khai quật, thu thập chưa thực sự được bảo vệ, bảo quản, đảm bảo yêu cầu kỹ thuật trong môi trường, phù hợp với các yêu cầu về quản lý, trưng bày hiện vật. Vì vậy, nữ đại biểu đoàn Bà Rịa- Vũng Tàu kiến nghị, dự thảo Luật cần quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về điều kiện, trách nhiệm quản lý, bảo vệ, bảo quản, trưng bày di vật, cổ vật, bảo vật.

Góp ý về mua và đưa di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước, đại biểu Sùng A Lềnh, đoàn Lào Cai, cho biết khoản 5 Điều 49 quy định: "Trường hợp di vật, cổ vật được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác định, đề xuất phương án thu hồi, mua ở nước ngoài về nước, Thủ tướng Chính phủ quyết định phương án thu hồi hoặc dùng ngân sách Nhà nước mua, đưa về Việt Nam và di vật, cổ vật được tổ chức, cá nhân mua, đưa về Việt Nam nhằm mục đích lưu giữ, trưng bày không vì mục đích lợi nhuận hoặc hiến tặng cho nhà nước thì được hưởng chế độ ưu đãi về thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và các loại thuế, phí liên quan khác”.

Trong khi đó, theo quy định tại Điều 47 của Hiến pháp, vấn đề về thuế phải quy định trong luật, hiện nay thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và các loại thuế khác đang được điều chỉnh trong các luật chuyên ngành.

Theo đại biểu, quy định nêu trên của dự thảo luật là chưa rõ, ưu đãi thuế đối với việc dùng ngân sách nhà nước để mua, đưa về Việt Nam và di vật, cổ vật được tổ chức, cá nhân mua, đưa về Việt Nam nhằm mục đích lưu giữ, trưng bày, không vì mục đích lợi nhuận và hiến tặng cho Nhà nước được hưởng ưu đãi thuế theo pháp luật nào. Dự thảo luật không quy định cụ thể cũng không dẫn chiếu ưu đãi đến pháp luật về thuế.

Do đó, đại biểu đề nghị làm rõ nội hàm chính sách của quy định nêu trên để có quy định cụ thể về ưu đãi, bảo đảm tính khả thi, trường hợp ưu đãi khác luật thuế cần phải sửa đổi, bổ sung luật liên quan cho đồng bộ.

Cùng quan điểm, đại biểu Trần Thị Thu Đông, đoàn Bạc Liêu, nhất trí với đề xuất của Thượng tọa Thích Đức Thiện và các quy định tạo điều kiện thuận lợi đưa các di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước. Tuy nhiên, các điều kiện đòi hỏi minh chứng, cam kết mới được ưu đãi thuế nhập khẩu khi đưa vào Việt Nam nên có quy định đặc thù, đơn giản để tạo điều kiện thuận lợi đưa cổ vật, di vật về nước.