Tại diễn đàn “Đẩy mạnh liên kết vùng – tăng tốc phát triển kinh tế: Kết nối tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp, hợp tác xã” do Tạp chí Kinh Doanh tổ chức ngày 26/10, ông Nguyễn Văn Thịnh, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết hiện nay cả nước có 28.237 hợp tác xã (HTX) trong đó 18.785 HTX nông nghiệp, 9.452 HTX phi nông nghiệp

LIÊN KẾT CHUỖI GIÁ TRỊ CÒN MỜ NHẠT

Khu vực này đang thu hút khoảng 7 triệu thành viên, 3,28 triệu hộ nông dân (chiếm khoảng 38% tổng số hộ nông dân cả nước). Với số lượng đông đảo như vậy, vai trò liên kết vùng lại càng trở nên quan trọng trong khu vực kinh tế tập thể, HTX.

Việc kết nối tiêu thụ nông sản đã được khu vực này quan tâm. Trên địa bàn cả nước đã tổ chức được trên 1.600 chuỗi cung ứng nông sản an toàn, với sự tham gia của trên 300 công ty, 150 HTX.

Tỷ lệ nông sản chủ lực tiêu thụ thông qua liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản tăng từ 10% năm 2017 (trước khi triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 05/7/2018 về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp) lên hơn 30% hiện nay, trong đó tỷ lệ HTX nông nghiệp thực hiện liên kết, tiêu thụ nông sản cho nông dân đạt 37% (tăng 25%).

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Thịnh cho rằng vai trò của các bên tham gia hợp tác, liên kết trong chuỗi giá trị nông sản còn nhiều hạn chế. Còn gần 70% hợp tác xã nông nghiệp chưa tham gia tiêu thụ nông sản, chưa làm được vai trò cầu nối nông dân với doanh nghiệp, một số HTX có tham gia nhưng cũng ở mức độ, quy mô hạn chế.

Hơn nữa, số lượng doanh nghiệp tham gia vào các hợp đồng liên kết, tiêu thụ sản lượng nông nghiệp ít về số lượng, quy mô nhỏ, vai trò đầu tàu của các doanh nghiệp trong việc xây dựng, duy trì và phát triển bền vững các liên kết chuỗi giá trị còn mờ nhạt.

Trong khi đó, hợp tác, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân chưa bền vững, chủ yếu vẫn là thỏa thuận mua bán, tổ chức các vùng nguyên liệu đạt chuẩn về chất lượng, sản xuất theo hợp đồng gắn với thị trường tiêu thụ diễn ra chậm. Việc tiêu thụ sản phẩm còn qua nhiều trung gian, hiệu quả kinh tế không cao.

Mặt khác, vì thiếu “nhạc trưởng” đứng ra điều phối nên nhiều địa phương nằm trong mắt xích liên kết, sau khi hô hào liên kết hợp tác với nhau nhưng sau đó đã quay ra tổ chức các hoạt động riêng như thể “một mình một mâm”.

HỢP TÁC XÃ - CẦU NỐI GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ NÔNG DÂN

Theo ông Thịnh, đã đến lúc việc liên kết từng vùng, miền cũng như liên kết doanh nghiệp và HTX phải ngồi lại một lần nữa, dưới sự cầm trịch của một “tư lệnh cấp cao”, của “nhạc trưởng” đủ sức điều phối các mối quan hệ.

Thành phần ấy được cho là “có trên có dưới” thì mới đưa ra được chương trình hợp tác cụ thể, dạng chương trình liên kết mà mọi nhà đều được lợi, không phải lo xảy ra chuyện xé rào, mạnh ai nấy làm”, ông Thịnh đề xuất.

Việc liên kết sản xuất nông nghiệp, hình thành chuỗi liên kết hoàn chỉnh cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa của các chủ thể là HTX, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

Sự liên kết này giúp các HTX xây dựng quy trình sản xuất theo hướng an toàn; kêu gọi doanh nghiệp đầu tư, liên kết theo chuỗi gắn với tiêu thụ; tổ chức nâng cao năng lực, trình độ, kỹ năng cho cán bộ quản lý HTX, kỹ năng đàm phán ký kết hợp đồng…

Từ đó, giúp nông dân và thành viên HTX hiểu được nhu cầu của người tiêu dùng, làm ra những sản phẩm theo yêu cầu với giá trị kinh tế cao hơn, thay vì sản xuất và tiêu thụ theo truyền thống “bán cái mình có” như trước . Hay nói cách khác thay vì sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp.

Để đẩy mạnh hợp tác gắn với liên kết vùng và nâng cao hiệu quả của việc kết nối tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp và HTX, giải pháp ông Thịnh đưa ra là cần tiếp tục nghiên cứu hình thành tổ chức quản trị - điều hành cấp vùng phù hợp, đủ sức đảm đương và điều tiết các nhu cầu cấp vùng và thực hiện quản lý nhà nước về phát triển vùng.

Bên cạnh đó, để đưa nông dân vào guồng máy sản xuất lớn trong nền nông nghiệp hiện đại cùng với sự liên kết của doanh nghiệp và HTX thì phải giải quyết được bài toán tích tụ ruộng đất.

Đồng thời, cần thắt chặt liên kết “bốn nhà” (trong đó có mô hình liên kết HTX) chính là nhằm khắc phục những hạn chế hiện nay trong sản xuất nông nghiệp, xây dựng nền tảng vững chắc, phát huy lợi thế từng địa phương, vùng miền.

Mặt khác, cần quan tâm đầu tư hạ tầng sản xuất và khâu tiêu thụ sản phẩm của các HTX nói riêng và các đơn vị sản xuất kinh doanh nông nghiệp nói chung.

Cũng như thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu sản xuất (bao gồm cơ cấu cây trồng, vật nuôi) theo hướng chuyên môn hóa theo vùng lãnh thổ và mở rộng liên kết vùng. Liên kết kinh tế giữa doanh nghiệp và HTX, hộ nông dân với vùng nguyên liệu tập trung có mối quan hệ gắn bó mật thiết, chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau.

Theo đại diện Liên minh HTX, liên kết kinh tế một mặt quy tụ, tập trung các HTX, hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ, phân tán thành cụm, thành tổ... thuận lợi cho việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ, đưa công nghệ mới vào sản xuất, đẩy mạnh cơ giới hóa cũng như thuận lợi cho việc kiểm tra, giám sát hay thu mua nông sản.

Mặt khác, hướng sản xuất vào một loại cây, con có thế mạnh nhất định như năng suất, chất lượng cao, giá thành hợp lý, phù hợp với nhu cầu của thị trường. Từ đó, dần hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh.