Theo nhận định của các chuyên gia y tế, đáng lo ngại nhất hiện nay trong điều trị suy thận mạn là số lượng bệnh nhân phải chạy thận gia tăng và ngày càng trẻ hóa. Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trạng này là người bệnh tự ý sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, thường được quảng cáo tràn lan trên mạng, truyền miệng trong dân gian khiến tình trạng bệnh càng trầm trọng hơn.

NGUY CƠ KHI SỬ DỤNG THUỐC KHÔNG ĐÚNG CHỈ ĐỊNH

TS.BS chuyên khoa 2 Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng Khoa Thận nhân tạo Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết nhiều người bệnh dù đã được chẩn đoán suy thận nhưng vẫn tự ý dùng các loại thuốc được quảng cáo là có khả năng làm giảm bệnh, nhưng thực tế lại khiến tình trạng suy thận tiến triển nhanh hơn.

“Bệnh suy thận mạn được chia thành 5 giai đoạn. Thay vì được theo dõi, kiểm soát tại giai đoạn 4 vốn là giai đoạn cần điều trị sát sao thì nhiều bệnh nhân lại tin vào quảng cáo trên mạng hoặc lời giới thiệu từ người quen, tự ý sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc. Hệ quả là tình trạng suy thận tiến triển nhanh hơn, dẫn đến phải nhập viện cấp cứu để chạy thận nhân tạo”, bác sĩ Tuấn cảnh báo.

ThS.BS CKII Châu Thị Kim Liên, Chủ tịch Hội Nội thận học TP.HCM, cũng đưa ra cảnh báo về sự gia tăng nhanh chóng của bệnh thận mạn tại Việt Nam, tỷ lệ hiện chiếm khoảng 12,8% dân số.

Theo bác sĩ, bệnh suy thận mạn có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân sử dụng thuốc không đúng chỉ định, không rõ nguồn gốc, lạm dụng thuốc giảm đau, kháng viêm không kê đơn. Có nhiều người chỉ bị nhức mỏi nhẹ nhưng ra tiệm thuốc tây mua thuốc giảm đau uống. Việc này lặp đi lặp lại nhiều lần gây độc cho thận và dẫn đến bệnh thận mạn. 

Các bác sĩ khuyến cáo, người bị suy thận mạn cần phải đến bệnh viện khám và điều trị theo đúng chỉ định, dùng đúng loại thuốc, đúng liều lượng mà bác sĩ chuyên khoa đã kê đơn. Khi phát sinh bệnh lý khác ngoài thận, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị chuyên khoa thận để lựa chọn loại thuốc ít độc nhất cho thận. Tuyệt đối không sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, quảng cáo trên mạng xã hội, theo truyền miệng…

Mới đây, tại Hội nghị cảnh giác dược khu vực phía Nam năm 2025 do Trung tâm khu vực về thông tin thuốc và phản ứng có hại của thuốc TP.HCM (DI & ADR) phối hợp cùng Bệnh viện Chợ Rẫy tổ chức, TS. Dược sĩ Nguyễn Quốc Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, đã một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối hoạt động cảnh giác dược và dược lâm sàng trong bối cảnh tỷ lệ bệnh thận mạn và ung thư tại Việt Nam đang ngày càng gia tăng.

Theo đó, trong điều trị các bệnh lý thận, suy giảm chức năng thận khiến việc sử dụng thuốc trở nên phức tạp hay bệnh nhân suy thận mạn cần phải dùng nhiều thuốc; tình trạng thay đổi sinh lý do bệnh cũng có thể khiến người bệnh gặp phải những phản ứng bất lợi khi sử dụng thuốc hơn so với người bình thường.

Theo số liệu dịch tễ mới nhất, ước tính có khoảng 10 - 13% dân số thế giới mắc bệnh này, tương đương 800 - 850 triệu người. Do đó, việc theo dõi và phát hiện sớm những biến cố bất lợi trên các đối tượng này là rất quan trọng.

Hoạt động cảnh giác dược đóng vai trò then chốt trong việc theo dõi, phát hiện sớm và ngăn ngừa các biến cố bất lợi liên quan đến thuốc ở nhóm bệnh nhân này. Đặc biệt, dược sĩ lâm sàng giữ vai trò then chốt trong việc điều chỉnh liều và lựa chọn thuốc an toàn, phù hợp với chức năng thận của từng bệnh nhân.

TÁC DỤNG PHỤ DO THUỐC CÓ THỂ TĂNG TỪ 3 - 10 LẦN

Tại hội nghị, bác sĩ Châu Thị Kim Liên cũng đưa ra cảnh báo về sự gia tăng nhanh chóng của bệnh thận mạn trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Dẫn dự báo đến năm 2032, bác sĩ Liên cho biết, 16,5% dân số toàn cầu có thể mắc bệnh thận, trong đó 25% rơi vào giai đoạn 3 - 5, và 75% cần lọc máu.

Chi phí điều trị cho bệnh thận mạn rất cao và tiếp tục tăng khi tình trạng thận suy nặng dần. Do đó, bác sĩ Liên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tầm soát sớm, đặc biệt ở các nhóm có nguy cơ cao như: người bị đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh thận. “Người dân cần duy trì lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, và ưu tiên ăn đa dạng thực phẩm có nguồn gốc thực vật hơn là động vật", bác sĩ Liên khuyến nghị.

Trong khi đó, TS.BS Đào Bùi Quý Quyền, Trưởng khoa Nội thận, Bệnh viện Chợ Rẫy, cảnh báo tỷ lệ sử dụng thuốc không phù hợp ở nhóm bệnh nhân thận mạn dao động từ 34 - 70%, đồng thời nguy cơ gặp tác dụng phụ do thuốc có thể tăng từ 3 - 10 lần so với người không mắc bệnh thận mạn.

"Mục tiêu là bệnh nhân phải sử dụng thuốc một cách hợp lý, vừa đạt hiệu quả điều trị, vừa giảm thiểu tối đa các tác dụng không mong muốn. Điều này đòi hỏi sự cá thể hóa trong điều chỉnh liều dựa trên chức năng thận của từng bệnh nhân," bác sĩ Đào Bùi Quý Quyền nhấn mạnh.

Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn phương pháp điều trị thay thế thận hiệu quả, an toàn cũng là yếu tố sống còn. Với bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, khi chức năng lọc của thận đã mất hoàn toàn, các lựa chọn bao gồm chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc hoặc ghép thận. Trong đó, chạy thận nhân tạo là phương pháp phổ biến nhất tại Việt Nam do tính khả thi và chi phí phù hợp.

Tuy nhiên, để chạy thận nhân tạo hiệu quả, người bệnh cần có một "đường vào mạch máu" ổn định. Nếu không có đường dẫn lưu lượng máu đủ lớn và an toàn, quá trình lọc máu sẽ không thể diễn ra, thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Hiện nay, có ba nhóm đường vào mạch máu chính gồm: catheter tĩnh mạch trung tâm (CVC), cầu nối động - tĩnh mạch tự thân (AVF) và cầu nối bằng ống ghép nhân tạo (AVG). Trong đó, AVF được xem là lựa chọn ưu tiên vì ít biến chứng, tỷ lệ nhiễm trùng thấp, chi phí điều trị lâu dài thấp và hiệu quả cao.

Các chuyên gia nhấn mạnh, để nâng cao chất lượng sống và hiệu quả điều trị, Việt Nam cần một chiến lược toàn diện, từ nâng cao nhận thức cộng đồng, cảnh báo tác hại của thuốc không rõ nguồn gốc, đến việc đầu tư hạ tầng y tế và cá thể hóa điều trị. Điều quan trọng nhất vẫn là người bệnh cần tin tưởng và tuân thủ theo chỉ định của bác sỹ, tránh những lựa chọn mang tính rủi ro mà hậu quả có thể là không thể cứu vãn.