Trong phiên họp sáng 29/5, Quốc hội đã tiến hành lấy ý kiến đại biểu với quy định về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân và tổ chức lao động cho phạm nhân ngoài trại giam trong dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).

Lần lấy ý kiến này được tiến hành bằng hệ thống điện tử, thay vì gửi phiếu xin ý kiến như thông lệ.

Liên quan đến vấn đề xin ý kiến, đầu kỳ họp này Quốc hội đã nghe trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và thảo luận tại hội trường về dự thảo mới nhất.

Theo đó, về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân được quy định tại điều 27 của dự thảo luật, hiện có hai loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất, đề nghị quy định: phạm nhân chỉ được hưởng các quyền trong Luật Thi hành án hình sự. Quy định này có ưu điểm là bảo đảm tính cụ thể, minh bạch của pháp luật, thể hiện rõ phạm vi áp dụng (chỉ những quyền được quy định trong Luật Thi hành án hình sự thì phạm nhân mới được hưởng) và bảo đảm thực hiện thống nhất.

Tuy nhiên, quy định này không bao quát hết các quyền mà phạm nhân được hưởng quy định trong các luật chuyên ngành khác. Ngoài các quyền liên quan trực tiếp đến chế độ chấp hành án như ăn, mặc, ở, thăm gặp, lao động, học tập, thì phạm nhân còn có rất nhiều quyền khác quy định trong các luật chuyên ngành mà không thể liệt kê hết được, như quyền được xét đặc xá theo Luật Đặc xá; quyền được xem xét, giải quyết chế độ trong trường hợp tai nạn lao động… Nên thực tiễn khi phát sinh các trường hợp phải cho phạm nhân được hưởng các quyền này thì không có căn cứ pháp lý để giải quyết.

Loại ý kiến thứ hai, đề nghị quy định: phạm nhân được hưởng các quyền khác của công dân nếu không bị hạn chế bởi các luật có liên quan, trừ trường hợp các quyền đó không thể thực hiện được do họ đang chấp hành án tại cơ sở giam giữ.

Ưu điểm của quy định này là bao quát đầy đủ các quyền phạm nhân được hưởng theo quy định của Luật này và các luật liên quan, bảo đảm tính khả thi trong quá trình tổ chức thực hiện. Trường hợp điều kiện kinh tế - xã hội, điều kiện giam giữ được cải thiện thì các quyền của phạm nhân sẽ được mở rộng từng bước mà không bị giới hạn bởi Luật, không dẫn tới việc phải sửa Luật mới thực hiện được. Nhược điểm của quy định này là thiếu cụ thể, có thể khó khăn cho thực tiễn thi hành.

Biểu quyết bằng hệ thống điện tử, kết quả đã có 269/410 đại biểu tham gia tán thành với phương án 1 (chiếm 55,58% tổng số đại biểu Quốc hội) và có 119/410 đại biểu tham gia biểu quyết không tán thành với phương án 1 (chiếm 24,59% tổng số đại biểu Quốc hội).

Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan hữu quan tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo đa số ý kiến đại biểu Quốc hội.

Về điều 33 dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) có quy định: "Trại giam có thể phối hợp với doanh nghiệp, cá nhân hoặc tổ chức để tổ chức cho phạm nhân lao động nhưng phải bảo đảm chế độ giam giữ, các chế độ, chính sách đối với phạm nhân theo quy định của luật này và thực hiện theo các quy định tại điều 32 của luật này. Trại giam chịu trách nhiệm bảo đảm về an ninh, trật tự và giám sát việc tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam.

Không sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước trong việc tổ chức khu sản xuất, điểm lao động ngoài trại giam; không tổ chức khu sản xuất, điểm lao động trong khu vực dân cư và tại những địa bàn phức tạp về an ninh, trật tự hoặc có thể ảnh hưởng xấu tới công tác quản lý phạm nhân".

Tại phiên thảo luận ở hội trường, một số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành việc dự thảo luật bổ sung quy định cho phép trại giam phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân để tổ chức cho phạm nhân lao động và có thể tổ chức khu sản xuất, điểm lao động ngoài trại giam, đồng thời cần quy định chặt chẽ các điều kiện để đưa phạm nhân ra lao động ngoài trại giam.

Loại ý kiến khác cho rằng, việc tổ chức khu sản xuất, điểm lao động ngoài trại giam sẽ phát sinh nhiều vấn đề phức tạp, không bảo đảm tính nghiêm minh của bản án, gây tâm lý lo lắng cho nhân dân ở khu vực phạm nhân lao động, dễ xảy ra tình trạng phạm nhân mang vật cấm vào trại giam và nguy cơ phạm nhân trốn.

Kết quả biểu quyết, có 234/424 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 48,35% tổng số đại biểu Quốc hội) và có 180/424 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết không tán thành với quy định tại điều 33 (chiếm 37,19% tổng số đại biểu Quốc hội).

Điều hành phiên họp, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho biết, quy định này tuy có số phiếu tán thành cao hơn, nhưng vẫn chưa được quá 50% tổng số đại biểu Quốc hội tán thành.