Việc Mỹ hạn chế xuất khẩu con chip sang Trung Quốc là thay đổi mới nhất khiến các công ty cân nhắc dịch chuyển một phần năng lực sản xuất chip sang Việt Nam hoặc Ấn Độ. Tuy nhiên, các chuyên gia nói với hãng tin CNBC rằng việc chính quyền Tổng thống Joe Biden áp các hạn chế xuất khẩu linh kiện bán dẫn sang Trung Quốc sẽ không gây đảo lộn trật tự hiện có trong lĩnh vực sản xuất con chip toàn cầu.

Gần đây, số khách hàng đặt câu hỏi với công ty tư vấn KPMG về việc mở rộng năng lực sản xuất con chip ở Đông Nam Á đã tăng khoảng 30-40% so với trước đại dịch - theo chuyên gia Walter Kujipers của KPMG.

“Các doanh nghiệp đang nhận thấy những lợi ích của việc tách các chuỗi cung ứng thay vì chỉ phụ thuộc vào một chỗ… Các diễn biến địa chính trị gần đây được cho là sẽ thúc đẩy những chiến lược vốn dĩ đã có này”, ông Kujipers nói.

SỰ DỊCH CHUYỂN ĐƯỢC ĐẨY NHANH

Tháng 10 năm nay, Mỹ bắt đầu yêu cầu các công ty phải có giấy phép xuất khẩu con chip hiện đại hoặc các thiết bị sản xuất liên quan sang Trung Quốc. Các công ty cũng phải có được sự cho phép của Chính phủ Mỹ nếu muốn sử dụng thiết bị Mỹ để sản xuất con chip cao cấp bán cho Trung Quốc. Hãng sản xuất thiết bị làm chip ASML của Hà Lan cho biết nhân viên của hãng ở Mỹ đã bị cấm cung cấp một số dịch vụ nhất định cho các nhà máy sản xuất chip tiên tiến.

Trong bối cảnh như vậy, các công ty bán dẫn đã và đang nỗ lực tìm hướng đi mới. Hãng sản xuất chip khổng lồ TSMC của Đài Loan và hai đối thủ Hàn Quốc là Samsung và SK Hynix được cho là đã xin được miễn trừ trong 1 năm để tiếp tục đưa thiết bị sản xuất chip Mỹ sang nhà máy của các công ty này ở Trung Quốc.

Những hạn chế mà Mỹ đưa ra là thay đổi mới nhất trong loạt biến động mà ngành công nghiệp bán dẫn 600 tỷ USD của thế giới phải trả qua. Trong những năm gần đây, các hãng chip từng bị thu hút bởi năng lực cạnh tranh của Trung Quốc trong sản xuất con chip đã phải đối mặt với giá nhân công tăng ở Trung Quốc, gián đoạn chuỗi cung ứng do các hạn chế chống Covid-19, và rủi ro địa chính trị gia tăng. Những hãng sản xuất chip vốn chỉ tập trung vào Trung Quốc này đang tìm động lực mới để đưa dây chuyền sản xuất sang những địa chỉ khác, và họ thường muốn chuyển tới một nước lân cận để việc sản xuất hiệu quả nhất có thể - theo chuyên gia Jan Nicholas của Deloitte.

Ông Nicholas nói rằng Đông Nam Á đã trở thành một sự lựa chọn tự nhiên cho những nhà máy chip muốn dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. “Khi doanh nghiệp đưa ra những quyết định đầu tư lớn đến như vậy, vòng đời của một nhà máy lớn đến như vậy, họ thường có khuynh hướng tránh những tình huống rủi ro. Khi sự bấp bênh càng lớn, doanh nghiệp càng muốn dịch chuyển đến nơi có sự chắc chắn lớn hơn”, ông Nicholas phát biểu.

Ngoài ra, Đông Nam Á cũng có thể được coi là một địa chỉ hấp dẫn hơn so với hai nền kinh tế có thế mạnh “khủng” về sản xuất chip là Hàn Quốc và Đài Loan, bởi khu vực này được đánh giá là trung lập trong vấn đề căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. “Hàn Quốc và Đài Loan không thể tự nguỵ trang, nhưng những nước như Việt Nam, Ấn Độ và Singapore đang định vị bản thân như một con đường thứ ba, một một cầu nối trung lập giữa hai người khổng lồ”, Giám đốc Sarah Kreps của trung tâm Tech Policy Lab của Đại học Cornell nhận xét.

CNBC đánh giá Việt Nam đã nổi lên như một địa chỉ sản xuất thay thế bên cạnh Trung Quốc đối với các nhà sản xuất con chip toàn cầu. Bài viết nhấn mạnh Việt Nam đã đầu tư hàng tỷ USD cho các trung tâm nghiên cứu và giáo dục nhằm thu hút các hãng sản xuất chip. Năm nay, hãng sản xuất chip nhớ lớn nhất thế giới Samsung đã cam kết đầu tư thêm 3,3 tỷ USD vào Việt Nam và đến tháng 7/2023 sẽ bắt đầu sản xuất linh kiện bán dẫn tại Việt Nam.

Ấn Độ cũng đang nổi lên như một cơ sở sản xuất hứa hẹn cho các hãng chip, vì nước này có nhiều nhân tài về bộ vi xử lý, hệ thống phụ bộ nhớ, và thiết kế con chip tương tự - theo ông Kujipers của KPMG. Nước này cũng có nhân công dồi dào với mức giá rẻ. Tuy nhiên, việc thiếu vắng năng lực sản xuất là một điểm yếu là suy giảm sức hấp dẫn của Ấn Độ.

“Ấn Độ đã cố gắng xây dựng các cơ sở sản xuất chip, nhưng các sáng kiến này gặp một số trở ngại, bao gồm vốn đầu tư cơ bản ban đầu lớn”, ông Kujipers nói.

SỨC MẠNH KHÔNG THỂ PHỦ NHẬN CỦA TRUNG QUỐC

Dù sức hấp dẫn của những nước như Việt Nam và Ấn Độ đối với các hãng chip là không thể phủ nhận, các chuyên gia nói rằng Trung Quốc vẫn giữ vị thế dẫn đầu về sức cạnh tranh trong ngành chip.

Trong kế hoạch “Made in China 2025” công bố vào năm 2015, Trung Quốc đã đặt nền móng cho việc tự chủ công nghệ về chip. Ngành chip của nước này cũng hưởng lợi từ nhu cầu gia tăng đối với con chip cho các ứng dụng như 5G, xe tự lái và trí tuệ nhân tạo - theo ông Kujipers.

Hiện nay, Trung Quốc vẫn đang là một nhà sản xuất lớn và quan trọng về con chip, nhất là các loại chip thấp cấp. Theo một số tính toán, Trung Quốc là nhà sản xuất con chip lớn thứ ba thế giới, chiếm khoảng 16% tổng năng lực sản xuất chip toàn cầu, dẫn trước Mỹ nhưng sau Hàn Quốc và Đài Loan.

“Trung Quốc đã bỏ ra nhiều thời gian để phát triển bộ kỹ năng đó… Bất kỳ nước nào khác cũng phải dành ra một khoảng thời gian tương tự để làm được như vậy, vì bộ kỹ năng đó không phải muốn có là có ngay được”, ông Nicholas phát biểu.

Và không phải vị chuyên gia nào cũng đồng tình rằng Việt Nam hay Ấn Độ có thể hưởng lợi trực tiếp từ cuộc đối đầu Mỹ-Trung. “Tôi nghi ngờ về ý tưởng cho rằng Việt Nam và Ấn Độ có thể hưởng lợi từ việc áp các hạn chế xuất khẩu với Trung Quốc, vì các nước này không có sức mạnh về năng lực làm chip”, nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế Yongwook Ryu của Đại học Quốc gia Singapore (NUS) phát biểu.

Tuy nhiên, ông Ryu nói thêm rằng “nếu một quốc gia hay một doanh nghiệp có thể sản xuất con chip chất lượng ở mức giá cạnh tranh, nghĩa là một quốc gia hay một doanh nghiệp đủ khả năng thay thế được Trung Quốc hoặc các hãng sản xuất chip Trung Quốc, trong tương lai, quốc gia hay doanh nghiệp đó có thể nổi lên thành đối tượng hưởng lợi nhiều từ mâu thuẫn Mỹ-Trung”.