Công bố thông tin là kỷ luật thị trường đối với hoạt động của các doanh nghiệp bảo hiểm đã được các cơ quan quản lý trên toàn cầu áp dụng nhằm đảm bảo cho thị trường bảo hiểm phát triển bền vững và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người mua bảo hiểm. Yêu cầu công bố thông tin của báo cáo tài chính là một trong các động lực cho sự tăng trưởng ấn tượng của ngành bảo hiểm thời gian qua. Những tổn thất không may xảy ra về sức khỏe (khám chữa bệnh, tử vong), tài sản, phương tiện… được bù đắp kịp thời bởi các công ty bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ nhiều năm qua.

NHIỀU DOANH NGHIỆP PHỚT LỜ QUY ĐỊNH

Sự phát triển bùng nổ của các sản phẩm liên kết đầu tư (liên kết chung, hưu trí và liên kết đơn vị) những năm qua cũng như những trục trặc bộc lộ ra trên thị trường chứng khoán đã đòi hỏi nâng mức độ yêu cầu về công bố thông tin của các công ty bảo hiểm nhân thọ ngày càng phải đầy đủ và kịp thời hơn.

Khảo sát của VnEconomy về tình trạng minh bạch báo cáo tài chính ở một loạt công ty bảo hiểm cho thấy rằng nhiều công ty đã cố tình làm mờ việc công bố các báo cáo tài chính.

Trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ, hiện nay vẫn còn hai doanh nghiệp là BIDV MetLife, MB Ageas... đến hết tháng 7/2022 vẫn chưa công bố báo cáo tài chính kiểm toán 2021.

Trong lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ, tình trạng vi phạm công bố thông tin phổ biến hơn. Có thể kể đến những cái tên như: Công ty cổ phần Bảo hiểm Viễn Đông (VASS); Công ty cổ phần Bảo hiểm AAA (AAA); Công ty cổ phần Bảo hiểm Phú Hưng (PAC); Công ty TNHH Bảo hiểm phi nhân thọ MSIG Việt Nam (MSIG); Tổng công ty cổ phần Bảo hiểm Xuân Thành (Xuân Thành); Công ty TNHH Bảo hiểm phi nhân thọ Cathay Việt Nam; Công ty TNHH bảo hiểm HD…

Công ty Bảo hiểm Viễn Đông có bố trí mục báo cáo tài chính trên website công ty nhưng lại buộc phải là cổ đông và phải có tài khoản đăng nhập thì mới xem được.

Nghĩa vụ công khai báo cáo tài chính của doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh nước ngoài, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm được quy định tại Điều 104 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2019 sửa đổi; Điều 82 Nghị định số 73/2016/NĐ-CP của Chính phủ và Điều 35 Thông tư số 50/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính. Theo đó: “Công bố công khai trên trang thông tin điện tử của doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh nước ngoài, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm toàn bộ nội dung báo cáo tài chính đã được kiểm toán của doanh nghiệp, chi nhánh kèm theo ý kiến của tổ chức kiểm toán độc lập”.

“Pháp luật hiện hành không có quy định giới hạn một phạm vi công khai cụ thể mà chỉ quy định về nghĩa vụ “công khai”. Như vậy, việc công khai phải được thực hiện với tất cả công chúng, mọi người đều có quyền tiếp cận với các thông tin, tài liệu mà pháp luật quy định phải công khai. Do đó, việc doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm không công khai báo cáo tài chính trên website của doanh nghiệp, hoặc có công khai trên website của doanh nghiệp nhưng chỉ công khai với cổ đông là không đúng quy định của pháp luật”, Luật sư Nguyễn Đức Hùng, Phó giám đốc Công ty Luật TNHH TGS – Đoàn luật sư TP Hà Nội nói. 

Dẫn ra quy định tại Điều 104 Luật Kinh doanh bảo hiểm sửa đổi năm 2019: “Sau khi kết thúc năm tài chính, doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm phải công bố các báo cáo tài chính theo quy định của pháp luật”, Luật sư Hùng cho biết quy định này được hướng dẫn tại Điều 82 Nghị định số 73/2016/NĐ-CP của Chính phủ và Điều 35 Thông tư số 50/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính.

Tiến sỹ Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Thị trường tài chính, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, nhấn mạnh rằng việc siết chặt các quy định về công bố thông tin và tăng cường giám sát các công ty bảo hiểm trong việc thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin là cần thiết trong bối cảnh ngành bảo hiểm duy trì tốc độ tăng trưởng cao như hiện nay.

Theo ông Huân, các công ty bảo hiểm cũng là một định chế tài chính, huy động vốn từ dân cư để kinh doanh tài chính. Chính vì vậy, nếu không minh bạch thông tin tài chính thì không biết công ty bảo hiểm sẽ đi đến đâu, nhất là khi các doanh nghiệp đầu tư vào những tài sản rủi ro như trái phiếu doanh nghiệp và cổ phiếu. “Lợi suất bảo hiểm phụ thuộc vào kết quả đầu tư của các công ty bảo hiểm. Nếu họ thiếu minh bạch thì chúng ta không nắm được lợi suất bảo hiểm sẽ là bao nhiêu; cũng như không biết được các rủi ro mà chúng ta có thể gặp phải”, Tiến sỹ Nguyễn Hữu Huân nhấn mạnh.

LỖ HỔNG PHÁP LUẬT TRONG XỬ LÝ VI PHẠM

Mặc dù pháp luật hiện hành quy định rất rõ về nghĩa vụ công bố thông tin của doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm nhưng Nghị định số 98/2013/NĐ-CP ngày 28/8/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh xổ số, sửa đổi, bổ sung tại các Nghị định số 48/2018/NĐ-CP ngày 21/3/2018 và Nghị định số 80/2019/NĐ-CP ngày 01/11/2019; Nghị định số 102/2021/NĐ-CP ngày 16/11/2021 của Chính phủ, lại không có quy định về chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm quy định về nghĩa vụ công khai báo cáo tài chính nêu trên.

Luật sư Nguyễn Đức Hùng đánh giá đây là một “lỗ hổng” rất lớn của pháp luật, khiến cho các quy định về công khai báo tài chính của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm rất khó có thể được tuân thủ một cách nghiêm túc, đầy đủ và chính xác trong thực tế.

“Khi pháp luật không có các chế tài xử lý vi phạm thì việc thực hiện các quy định này như thế nào sẽ phụ thuộc nhiều vào ý thức tự giác tuân thủ pháp luật của các doanh nghiệp, các cơ quan chức năng sẽ không thể có cơ sở để xử lý các hành vi vi phạm, dễ dẫn đến tính trạng nhờn luật, coi thường luật, làm giảm hiệu lực và hiệu quả của các quy định pháp luật trên thực tế”, Luật sư Hùng phân tích.

Thực tế cho thấy, tổng tài sản của các công ty bảo hiểm nhân thọ gia tăng nhanh chóng và một số công ty đã có nghĩa vụ nợ lên hơn 100 nghìn tỷ đồng, mà phần lớn trong số này là quyền lợi đầu tư của người mua bảo hiểm.

Sự gia tăng này cần thiết phải đi kèm với gia tăng giám sát đã được Quốc hội thông qua Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022, và có hiệu lực từ 1/1/2023. Đây là  bước tiến rất lớn trong việc quy định về trách nhiệm công khai thông tin của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm.

Hay trước đó là thông tư 50/2017/BTC của Bộ Tài chính về vấn đề này đã có, nhưng thực thi chưa nghiêm. 

Giới phân tích khuyến nghị rằng để các quy định này đi vào cuộc sống, phát huy hết hiệu lực và hiệu quả trong thực tiễn thì các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, xem xét, để xây dựng và hoàn thiện hơn nữa các quy định về cơ chế quản lý, giám sát, cũng như xử lý vi phạm đối với trách nhiệm công khai thông tin của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm. Như vậy mới bảo đảm tốt nhất sự tuân thủ, chấp hành pháp luật một cách nghiêm minh, chính xác và đầy đủ trong thực tiễn, phòng tránh và hạn chế tối đa các vi phạm có thể xảy ra.