Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 5/5 gia tăng sức ép nhằm buộc Trung Quốc đi đến một thỏa thuận thương mại bằng cách tuyên bố sẽ tăng thuế quan áp lên 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc ngay trong tuần này, và sẽ hành động tương tự đối với thêm hàng trăm tỷ USD hàng hóa nữa từ nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới.

Theo hãng tin Reuters, tuyên bố này đánh dấu một bước leo thang lớn trong căng thẳng thương mại Mỹ-Trung, đồng thời là một sự thay đổi thái độ của ông Trump - người mới hôm thứ Sáu còn lạc quan về tiến bộ trong đàm phán thương mại.

Lời cảnh báo bất ngờ

Sau khi đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đưa ra cập nhập kém khả quan về tình hình đàm phán, bao gồm những chi tiết về việc Trung Quốc rút lại một số cam kết đưa ra trước đó, ông Trump ngay lập tức đưa ra cảnh báo đối với Bắc Kinh thông qua một dòng trạng thái trên mạng xã hội Twitter.

"Đàm phán thương mại với Trung Quốc vẫn tiếp tục, nhưng quá chậm chạp, vì họ tìm cách đàm phán lại. Không đời nào!" dòng tweet của ông Trump viết.

Tuy nhiên, cảnh báo của ông Trump cũng được một số nhà quan sát xem như một chiến thuật đàm phán trước thềm các cuộc thảo luận diễn ra ở Washington tuần này.

Theo dự kiến, một phái đoàn gồm khoảng 100 quan chức Trung Quốc dẫn đầu là Phó thủ tướng Lưu Hạc sẽ tới Washington tuần này để đàm phán. Các nhà đàm phán Trung Quốc sẽ gặp các quan chức Mỹ vào ngày thứ Tư, sau vòng đàm phán diễn ra ở Bắc Kinh vào tuần trước mà Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Steven Mnuchin miêu tả là "hiệu quả".

Lời đe dọa áp thuế của ông Trump sẽ phủ bóng lên vòng đàm phán sắp tới. Ông Trump nói thuế quan đối với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc sẽ tăng lên mức 25% vào ngày thứ Sáu, từ mức 10% hiện nay. Trước đó, hồi tháng 2, ông quyết định giữ mức thuế ở 10% sau khi hai nước đạt một số bước tiến trong đàm phán.

Ngoài ra, ông Trump dọa sẽ sớm áp thuế 25% đối với 325 tỷ USD hàng Trung Quốc nữa. Nếu lời đe dọa này trở thành hiện thực, thì coi như Mỹ tăng thuế quan áp lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc.

Thị trường lo ngại

Trong một nỗ lực nhằm trấn an cử tri Mỹ trước cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2020, cuộc bầu cử mà ông Trump muốn giành thêm một nhiệm kỳ Tổng thống nữa, ông nói rằng những biện pháp tăng thuế mà ông vừa đưa ra sẽ không khiến giá cả tăng lên đối với người tiêu dùng Mỹ. "Thuế quan trả cho nước Mỹ đã không có ảnh hưởng gì mấy đối với giá cả hàng hóa, mà chủ yếu do phía Trung Quốc phải gánh", ông Trump viết trên Twitter.

Tuyên bố của ông Trump khiến thị trường suy giảm hy vọng trước đó rằng Mỹ-Trung sẽ sớm đạt một thỏa thuận kết thúc chiến tranh thương mại, có thể ngay trong tuần này.

"Đây rõ ràng không phải là một tin tốt cho thị trường. Chính quyền trước đó phát tín hiệu sắp có thỏa thuận. Nhưng những gì vừa diễn ra khiến chúng tôi phải đặt ra câu hỏi liệu bao giờ thì mới có thỏa thuận", nhà quản lý Rick Meckler thuộc Cherry Lane Investment nhận xét.

Thị trường tài chính nhanh chóng có phản ứng tiêu cực. Các chỉ số S&P 500 tương lai và Dow Jones tương lai đồng loạt giảm hơn 1,6%.

Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Larry Kudlow nói với kênh Fox News rằng dòng tweet của ông Trump là một lời cảnh báo đối với Trung Quốc.

"Tôi cho rằng Tổng thống đưa ra một sự cảnh báo rằng: trước đây, chúng tôi đã nhượng bộ rồi, chúng tôi đã tạm dừng việc nâng thuế từ 10% lên 25%. Nhưng sự tạm dừng này có thể không kéo dài mãi nếu đàm phán không đi về đâu", ông Kudlow nói.

Mặc dù vậy, ông Michael Pillsbury - một cố vấn thương mại không chính thức của ông Trump, hiện là người đứng đầu về vấn đề chiến lược của Trung Quốc tại Hudson Institute - cho rằng ông Trump không cảnh báo suông. "Tôi thất vọng vì ông Larry Kudlow xem đó chỉ là một sự cảnh báo. Như thế sẽ làm giảm sự tin cậy vào Mỹ trong lúc phái đoàn Trung Quốc chuẩn bị lập trường của họ" trước cuộc đàm phán tuần này, ông Pillsbury phát biểu.

Nếu ông Trump tăng thuế lên hàng Trung Quốc vào ngày thứ Sáu tuần này, thì đây sẽ là đòn thuế quan đầu tiên kể từ khi ông áp thuế 10% lên 200 tỷ USD hàng Trung Quốc vào tháng 9 năm ngoái. Trước đó, ông đã áp thuế 25% lên 50 tỷ USD hàng Trung Quốc.

Thuế quan đang là một trong những nút thắt còn lại của đàm phán thương mại Mỹ-Trung. Phía Trung Quốc muốn toàn bộ thuế quan được dỡ sau khi có thỏa thuận, nhưng phía Mỹ lại muốn một phần thuế quan được duy trì như một cách để đảm bảo rằng thỏa thuận sẽ được thực thi nghiêm ngặt.